Birçok kemoterapi ilacı yıllardır bilinmekte ve kullanılmaktadır. Örnek olarak, 1970'lerin sonunda porsuk ağacından elde edilen taksan grubu ilaçları verebiliriz. Bu ilaçların en iyi tanınan ve birçok kanser türünde kullanılan üyeleri paklitaksel ve dosetakseldir. Işığın kullanıldığı yeni bir teknikle, yan etkilerde artışa yol açmadan, bu kemoterapi ilaçlarının etkinliğinin 250 kata kadar arttırılabildiği gösterilmiştir.
Klasik kemoterapi ilaçları kanser hücreleri üzerinde etkili olmakla birlikte, direk kanser hücrelerini hedef alamazlar ve bu sebeple normal hücrelerin fonksiyonunu bozarak çeşitli yan etkilere sebep olurlar. Yan etkiler sebebi ile, daha etkili olabilecek yüksek ilaç dozlarına çıkılamamaktadır.
Mevcut kemoterapi ilaçlarını daha etkili hale getirmek için her yıl binlerce bilimsel çalışma yürütülmektedir. Sonuçları Cell Dergisi'nde 9 Temmuz'da yayımlanan şaşırtıcı bir çalışmaya göre, hücre bölünmesi üzerine etkili kemoterapi ilaçlarının etkinliğini ışıkla kontrol edilebilir.
Taksanlar, mükrotübül baskılayıcı olarak adlandırılan ilaçlardır. Mikrotübüller protein yapıda moleküller olup hücre iskeletini oluştururlar ve görevlerinden biri hücre bölünmesi sırasında, her bir yeni hücreye ait genetik bilgiyi yeni oluşan hücrelere aktarmaktır. Taksan olarak adlandırılan kemoterapi ilaçları, mikrotübüllerin çalışmasını bozarak hücrelerin bölünmesini engeller ve böylece kanser hücreleri çoğalamazlar.
Mikrotübül baskılayıcı ilaçların sadece kanserli hücrelere etki etmesini sağlamak son zamanların önemli araştırma başlıklarından biri haline gelmiştir. Bu araştırmaların sonucunda mikrotübül baskılayıcı ilaçları ışıkla kontrol edebilen yüksek hassasiyetli bu uygulama keşfedilmiştir.
Biliminsanlarının yeni geliştirdiği bu yeni teknik, mikrotübül baskılayıcı kemoterapi ilaçlarının doz kısıtlaması nedeniyle istendiği kadar etkili olamamasının üstesinden gelmişe benziyor. Araştırmacılar, bu ilaçların özellikle mavi ışık altında, komşu normal hücreler etkilenmeden, kanserli doku üzerinde daha aktif hale geldiklerini tespit etmişler. Peki bu ilaçları mavi ışık altında daha etkili kılan nedir?
Mavi ışık altında, ilaçların fotostatinler adı verilen bileşenleri değişikliğe uğramaktadır. Değişik ışık dalgaboyları altında fotostatinlerin -cis ve -trans izomerik formlar arasında geçiş yapması ile ilacın biyolojik aktivitesi on=aktif ve off=pasif olmaktadır. Mikrotübül baskılayıcı ilaçlar mavi ışık altında en aktif halde iken karanlıkta en pasif halde bulunmuşlardır.
Fotostatinlerin bu açma-kapama durumu UV-Vis spektroskopi görüntüleme cihazı altında gösterilmiştir (bakınız haber resmi).
Sonuç olarak, henüz çok genç olan bu fotofarmakoloji uygulamaları umut vaad etmektedir, fakat klinik pratiğe yansıması için bilimsel çalışmalarla desteklenmesi gerekir. Öte yandan kanser tedavisi alanında her geçen gün yeni buluşların gerçekleştirilmesi umudumuzun ve heyecanımızın daima canlı kalmasını sağlamaktadır.
Anahtar lekimeler: ışıkla kemoterapi, taksanlar, paklitaksel, dosetaksel, mikrotübül inhibitörler, kemoterapi yan etkileri, mavi ışık, fotostatin, fotofarmakoloji
