Akciğer Kanseri Taramaları Neden Meme ve Kolon Taramasından 4 Kat Daha Düşük!

Akciğer kanseri, dünya genelinde kansere bağlı ölümlerin en sık görülen nedeni olmaya devam ediyor. Ancak ne yazık ki, birçok kişi — hatta bazı sağlık profesyonelleri bile — akciğer kanserinde erken tanı için etkili bir tarama yöntemi olduğunu bilmiyor. Oysa ki yüksek risk grubundaki bireyler, yani uzun yıllar sigara içmiş kişiler için yılda bir kez yapılan düşük doz akciğer tomografisi (DDABT) ile erken evrede, tedavi edilebilir akciğer kanserlerinin saptanması mümkün. Buna rağmen, bu tarama testine katılım oranları hâlâ son derece düşük seviyelerde kalıyor.

2 Nisan 2025'te JAMA dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma, bu düşük oranın, sanıldığı gibi bireylerin önleyici sağlık hizmetlerinden kaçınmasından değil; aksine farkındalık eksikliği, karmaşık uygunluk kriterleri ve erişim zorlukları gibi yapısal faktörlerden kaynaklandığını ortaya koydu.

Çarpıcı Fark: Akciğer Kanseri Taramaları, Diğer Kanserlere Göre 4 Kat Daha Az Yapılıyor

Massachusetts General Hospital'a bağlı araştırmacıların yürüttüğü bu çalışmada, 50-79 yaş arası, sigara geçmişi olan 28.483 bireyin verileri incelendi. Veriler, 2022 yılına ait ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin (CDC) Behavioral Risk Factor Surveillance System veri setinden alındı.

• Akciğer kanseri taraması yaptıranların oranı sadece %17-18 arasında kaldı.
• Oysa aynı bireylerin %65’i meme ve kalın bağırsak (kolorektal) kanseri taramalarını yaptırmıştı.

Bu fark, akciğer kanseri tarama oranlarının diğer kanserlere göre yaklaşık dört kat daha düşük olduğunu gösteriyor.

Bu Ne Anlama Geliyor?

Çalışmanın başyazarı Alexandra Potter’ın belirttiği gibi, bu sonuçlar akciğer kanseri taraması için uygun bireylerin, genel olarak önleyici sağlık hizmetlerine karşı olmadığını; tam tersine, bu bireylerin diğer kanser taramalarına katılım gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu da “önleyici sağlık hizmetlerine direnç” hipotezini geçersiz kılıyor.

Peki Neden Akciğer Kanseri Taramaları Bu Kadar Geri Planda?

Araştırmacılar, bu sorunun cevabını birkaç temel noktada topluyor:

1. Karmaşık Uygunluk Kriterleri

Meme ve kolorektal kanser taramaları için uygunluk genellikle yaş kriterine dayanırken, akciğer kanseri taramaları hem yaş hem de sigara içme geçmişine dair ayrıntılı kriterleri içeriyor. Bu da hem bireyler hem de sağlık çalışanları açısından uygunluk değerlendirmesini zorlaştırıyor.

2. Erişim Sorunları

Akciğer kanseri taramaları genellikle düşük doz bilgisayarlı tomografi (LDCT) ile yapılıyor ve bu testlerin yapıldığı merkezler her yerde bulunmuyor. Tarama merkezlerine erişim zorluğu, özellikle kırsal ve sosyoekonomik olarak dezavantajlı bölgelerde önemli bir engel oluşturuyor.

3. Farkındalık Eksikliği

Araştırma, bireylerin çoğunun akciğer kanseri taraması hakkında yeterince bilgiye sahip olmadığını veya bu hakkı olduğunu bilmediğini ortaya koyuyor. Oysa meme ve kolorektal kanser taramalarıyla ilgili kamu spotları, sağlık kampanyaları ve doktor tavsiyeleri çok daha yaygın.

Toplum Sağlığı Açısından Ne Yapılmalı?

Çalışmanın kıdemli yazarı Dr. Chi-Fu Jeffrey Yang’a göre, çözüm ancak çok paydaşlı bir iş birliğiyle mümkün olabilir:

“Toplum olarak, akciğer kanseri taramaları konusunda farkındalığı artırmak ve yüksek riskli bireylerin önündeki engelleri ortadan kaldırmak için birlikte çalışmalıyız.”

Önerilen Müdahaleler:

• Birinci basamak sağlık hizmetlerinde akciğer kanseri taraması uygunluk algoritmalarının basitleştirilmesi.
• Aile hekimleri ve göğüs hastalıkları uzmanları tarafından riskli bireylerin sistematik olarak belirlenmesi.
• Uygun hastaların tarama merkezlerine yönlendirilmesi için dijital rehberlik sistemlerinin kurulması.
• Sağlık okuryazarlığı düşük bireyler için sadeleştirilmiş bilgilendirici kampanyaların oluşturulması.

Sonuç: Artık Bilgi Var, Eylem Zamanı

Bu kapsamlı çalışma, akciğer kanseri taramalarının yaygınlaştırılması için halk sağlığı politikalarının gözden geçirilmesi gerektiğini güçlü bir şekilde ortaya koyuyor. İnsanlar önleyici sağlık hizmetlerine açık; mesele, doğru kişilere, doğru bilgi ve hizmetin ulaşmasında.