BRCA Taşıyıcılarında Karşı Memeye Koruyucu Radyoterapi: Cerrahiye Alternatif Bir Yol mu?

Kalıtsal Meme Kanseri, BRCA Mutasyonu ve Koruyucu Yaklaşımlar

Meme kanseri, dünya genelinde kadınlarda en sık görülen malignite olup, vakaların büyük kısmı sporadiktir. Ancak her 10 meme kanserinden yaklaşık 1'i (%10'u) kalıtsal genetik mutasyonlara bağlı olarak gelişmektedir. Bu kalıtsal meme kanserlerinin %50–60’ından ise BRCA1 veya BRCA2 gen mutasyonları sorumludur. Yani tüm meme kanserlerinin yaklaşık %5-6’sı BRCA1/2 kaynaklıdır.

Daha genç yaşta tanı alan hastalarda bu oran çok daha çarpıcıdır:

• 40 yaş altı meme kanserlerinde BRCA1/2 mutasyonu taşıma oranı %15-20’e kadar çıkabilir.
• Bilhassa aile öyküsü olan, bilateral meme kanseri geçiren ya da üçlü negatif meme kanseri tanısı alan genç hastalarda bu oran daha da yüksektir.

BRCA genleri, hücresel DNA hasarını onaran homolog rekombinasyon yolunun temel oyuncularıdır. Bu genlerdeki mutasyonlar, hem erken yaşta meme ve over kanseri gelişimi riskini artırır, hem de ikinci primer kanser gelişimi açısından hastaları daha kırılgan hale getirir.

BRCA1/2 gen mutasyonu taşıyan kadınlarda yaşam boyu meme kanseri gelişme riski %70’e, karşı memede (kontralateral) yeni bir kanser gelişme riski ise 10 yıl içinde %25-30’a kadar çıkmaktadır.

Bu yüksek risk nedeniyle, BRCA taşıyıcısı kadınlara tanı anında sadece tümörün değil, karşı memenin de geleceği düşünülerek yaklaşılmalıdır. Geleneksel olarak bilateral mastektomi bu riskleri azaltmanın en etkili yolu olarak görülmüş olsa da, birçok hasta bu cerrahiye hazır değildir. Estetik, psikolojik ya da medikal nedenlerle bu seçeneği istemeyen hastalarda, karşı memeye koruyucu (profilaktik) radyoterapi gibi daha az invaziv alternatif yaklaşımlar gündeme gelmektedir.

İsrail’de yürütülen ve 8 Mayıs 2025'te Dr. Elle Evron ve çalışma arkadaşları tarafından JAMA Oncology dergisinde yayımlanan 10 yıllık uzun dönem sonuçlarıyla dikkat çeken faz 2 çalışma, işte bu kritik soruya ışık tutmayı hedeflemektedir:

"BRCA taşıyıcısı kadınlarda, karşı memeye koruyucu radyoterapi uygulanması, yeni bir meme kanseri gelişimini önleyebilir mi veya geciktirebilir mi?"

Bu yazıda, bu çalışmanın bulgularını detaylı şekilde ele alacak, aynı zamanda adjuvan radyoterapinin BRCA taşıyıcılarında güvenli olup olmadığına dair bilimsel literatürü de tartışacağız.

Uzun Dönem Sonuçlara Göre, Koruyucu Radyoterapi Yeni Bir Alternatif Sunabilir

Yazımızın konusu olan faz 2 çalışmanın uzun dönem takip sonuçları, bu stratejinin etkinliğini değerlendirmek amacıyla önemli veriler sunuyor.

• Çalışma, randomize değil; hastalar kendi tercihlerine göre RT veya izlem koluna yönlendiriliyor.
• Araştırmacılar, bilateral mastektomiyi istemeyen hastalarla çalışmış. Yani "maksimum koruyucu stratejiye rıza göstermeyen grup" hedeflenmiş.
• Bu hasta grubu için RT vs. izlem karşılaştırması, gerçek yaşamda karşılaşılan ikilemi yansıtıyor.
• Karşı meme için RT'nin etkinliği daha önce hiç bu kadar uzun süreli bir prospektif takipte değerlendirilmemişti.

Çalışmanın Tasarımı

• Katılımcılar: BRCA1/2 patojenik varyant taşıyan 162 kadın
• Yaş ortalaması: 49.7 (aralık: 32–76)
• Tedavi dönemi: Mayıs 2007 – Ekim 2017
• Gruplar:
  • Koruyucu radyoterapi uygulanan grup (80 hasta)
  • Sadece izlem yapılan kontrol grubu (82 hasta)
• Ana sonlanım noktası: 10 yıl içinde karşı meme kanseri gelişme oranı

---

Öne Çıkan Bulgular

🧬 Karşı Meme Kanseri Gelişme Riski

• Koruyucu RT grubu: 11 hasta (%13.8)
• Kontrol grubu: 15 hasta (%18.3)
• İstatistiksel anlamlılık: P = 0.24 (fark anlamlı değil ancak eğilim dikkat çekici)

💡 Ancak dikkat çeken nokta şu:
Karşı meme kanserinin gelişme süresi, koruyucu RT grubunda 90 ay, kontrol grubunda 40 ay idi.
P < .001 → bu fark istatistiksel olarak oldukça anlamlı.
Bu da koruyucu RT'nin kanser gelişimini ciddi biçimde geciktirdiğini gösteriyor.

🛑 Elektif Mastektomi Oranı

• Koruyucu RT grubunda: 1 hasta (%1.3)
• Kontrol grubunda: 9 hasta (%10.9)
• P = 0.02 → anlamlı fark

🔄 İpsilateral (Aynı Meme) Tümör Nüksü

• Her iki grupta da benzer (6 hasta, yaklaşık %7.5)
• Median nüks süresi koruyucu RT grubunda 81 ay
• Nüks süresinde 41 aylık gecikme, RT lehine

---

Klinik Yorum ve Öneriler

• Bu çalışmaya göre, koruyucu radyoterapi, karşı meme kanseri gelişimini önleyemese de ciddi şekilde geciktirebilir.
• Bu durum, hastanın yaşam kalitesini ve karar süreçlerini doğrudan etkileyebilir:
  • Her iki memenin alınmasından kaçınmak isteyen hastalar için bir orta yol sunabilir.
  • Ayrıca kanserin daha geç ortaya çıkması, takip ve tedavi stratejileri açısından zaman kazandırabilir.
• Çalışmanın sınırlamaları:
  • Randomize değil (hasta tercihiyle gruplar belirlenmiş)
  • Hasta sayısı görece az
  • Daha büyük ve randomize çalışmalara ihtiyaç var

---

Uzmanların Yorumu

Araştırmacılar, “Bu yaklaşım tartışmalı olsa da, karşı meme kanserinin ortaya çıkışını geciktirme potansiyeliyle dikkat çekiyor. Daha büyük çaplı, çok merkezli çalışmalarla bu stratejinin etkisi netleştirilmeli,” diyerek bu yöntemin araştırılmaya değer olduğunu vurguluyor.

---

Sonuç:

Koruyucu radyoterapi, BRCA taşıyıcılarında bilateral mastektomiye alternatif olabilecek düşük invaziv, potansiyel olarak etkili bir yöntem olarak gündeme gelmektedir. Özellikle estetik kaygıları ya da cerrahiyi reddeden hastalar için umut verici bir seçenek olabilir. Ancak karar vermeden önce hasta ile multidisipliner bir değerlendirme yapılması ve kişiselleştirilmiş risk–yarar analizi şarttır.