Çocuklukta Güneş Yanıkları, Melanom Riskini Artırıyor: Yeni Çalışma Ne Diyor?

Güneşe korunmasız maruz kalınan çocukluk yılları, yalnızca anlık cilt hasarıyla kalmayıp ilerleyen yaşlarda ciddi bir cilt kanseri olan melanom riskini de kalıcı olarak artırabiliyor. Amerikan Dermatoloji Akademisi Dergisi’nde yayımlanan ve 44 binden fazla bireyin verilerine dayanan geniş ölçekli bir araştırma, özellikle 15 yaş öncesi geçirilen her su toplayan güneş yanığının melanom riskini %3.2 oranında artırdığını ortaya koydu.

Çalışmanın Amacı ve Önemi

Bu araştırma, çocukluk döneminde yaşanan güneş yanıkları ile ilerleyen yaşlarda melanom gelişimi arasındaki bağlantıyı derinlemesine inceleyen en kapsamlı epidemiyolojik çalışmalardan biri. Jim Z. Mai ve arkadaşları tarafından yürütülen çalışma, 25 Nisan 2025 tarihinde Journal of the American Academy of Dermatology dergisinde yayımlanmıştır. Araştırma, özellikle bireysel güneşe duyarlılık (göz ve saç rengi gibi) gibi faktörlerden bağımsız olarak, güneş yanıklarının riski artırdığını göstermesiyle dikkat çekiyor.

Melanom, tüm cilt kanserlerinin sadece %5’ini oluşturmasına rağmen, metastaz yapma ve yaşam kaybına neden olma potansiyeli en yüksek olan türlerden biridir. Bu nedenle önleyici stratejilerde erken çocukluk dönemi güneş korunması büyük önem taşır.

---

---

Kimler Üzerinde Yapıldı?

Araştırma, ABD Radyolojik Teknologları Kohortu (USRT) kapsamında, herhangi bir kanser öyküsü olmayan 44.021 beyaz katılımcının verilerini analiz etti. Katılımcıların güneş yanığı öyküleri, güneşe duyarlılık özellikleri (ten rengi, saç-göz rengi), açık havada geçirilen süre ve yaşadıkları bölgedeki UV radyasyon düzeyi gibi bilgiler detaylı şekilde toplandı.

• Toplam takip süresi: 342.252 kişi-yıl

• Melanom olgusu: 290 katılımcıda kendi bildirimine dayalı melanom gelişimi

Öne Çıkan Bulgular

15 Yaş Öncesi Her Ekstra Güneş Yanığı, Melanom Riskini %3.2 Artırıyor

• HR (Risk oranı): 1.032

• İstatistiksel anlamlılık: P = .005

• Bu artış, kişinin ten rengi, göz veya saç rengi, UV maruziyeti veya açık havada geçirdiği zaman gibi bireysel faktörlerden bağımsız olarak bulundu.

Göz ve Saç Rengi Gibi Özellikler Ekstra Risk Katabilir

Melanom riski bazı fenotipik özelliklerle de artış gösterdi:

• Ela/kahverengi göz rengi: HR 1.040 (Güven aralığı: 1.002–1.079)

• Koyu saç rengi: HR 1.034 (1.005–1.063)

• Açık ten rengi: HR 1.037 (1.012–1.063)

Ancak bu özellikler, güneş yanıklarının yol açtığı riski değiştirmedi; yalnızca bağımsız risk faktörleri olarak değerlendirildi.

15 Yaş Sonrası Yanıkların Etkisi YOK

• 15 yaşından sonra oluşan su toplayan güneş yanıkları ile melanom gelişimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadı.

Neden Bu Kadar Önemli?

Çocukluk çağında güneşten korunma alışkanlıklarının yerleşmemesi, yaşam boyu süren riskleri beraberinde getirebilir. Bu çalışma, özellikle “çocuklar nasıl olsa iyileşiyor” şeklindeki yaklaşımın ne kadar yanıltıcı olabileceğini gösteriyor.

Uygulamada Ne Yapmalı?

Araştırmacılar, şu mesajı net şekilde veriyor:

“Sonuçlarımız, tüm çocuklarda etkili güneş korumasının önemini vurgulamakta ve 15 yaşından önce birden fazla su toplayan güneş yanığı geçiren bireylerde, diğer risk faktörlerinden bağımsız olarak, melanom açısından daha yoğun cilt takibi yapılmasının yararlı olabileceğini göstermektedir.”

Pratik Öneriler:

• Çocuklara geniş spektrumlu güneş koruyucular sürülmeli (en az SPF 30).

• Güneşin en yoğun olduğu 11.00–16.00 saatleri arasında dışarı çıkmaları sınırlanmalı.

• Şapka, uzun kollu giysi gibi fiziksel koruma önlemleri teşvik edilmeli.

Kısıtlamalar

Bu çalışmanın ana kısıtlılığı, katılımcıların güneş yanığı öyküsünü geriye dönük olarak kendi hatırladıkları şekilde bildirmesi. Hafıza yanılmaları, bazı sonuçların doğruluğunu etkileyebilir.

---

Sonuç: Cilt Kanserinden Korunmanın Yaşı Yok, Ama Başlangıcı Var

Melanom riskini azaltmanın yolu, erken çocukluk döneminde güneşten korunma bilincinin yerleştirilmesinden geçiyor. Bu tür çalışmalar, önlenebilir risk faktörlerine karşı toplumsal farkındalığı artırma ve uzun vadeli sağlık politikalarını şekillendirme açısından büyük önem taşıyor.