Dünyada Akciğer Kanseri Görülme Sıklığı ve Alt Tiplere Göre Dağılımı

Akciğer Kanseri Neden Kritik Bir Sorun?

Akciğer kanseri, dünya genelinde en yaygın kanser türü olmaya devam etmektedir. Ancak, histolojik alt tiplerine göre akciğer kanseri görülme sıklığının nasıl değiştiği ve bölgesel farklılıklar tam olarak anlaşılamamıştır. 3 Şubat 2025'te THE LANCET Respiratory Medicine dergisinde yayımlanan bu çalışma, 2022 yılında dünyanın farklı bölgelerinde akciğer kanseri alt türlerinin dağılımının incelenmesi, çevresel faktörlerin bu kanser türlerine etkisinin belirlenmesi ve 1988-2017 yılları arasındaki tarihsel eğilimlerin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır.

Çalışmanın Tasarımı

Bu çalışma, nüfusa dayalı verileri analiz ederek Global Cancer Observatory (GLOBOCAN) 2022, Cancer Incidence in Five Continents (VII-XII) ve Afrika Kanser Kayıt Ağı'ndan elde edilen bilgiler kullanılmıştır.

Dünyanın 179 ülkesi için akciğer kanserinin dört ana alt tipi (adenokarsinom, skuamöz hücreli karsinom [SHK], küçük hücreli karsinom ve büyük hücreli karsinom) incelenmiş ve yaşa göre düzenlenmiş insidans oranları hesaplanmıştır.

Yaşa göre düzenlenmiş insidans oranı, farklı yaş gruplarındaki kanser oranlarını standart bir yaş dağılımına göre ayarlayarak farklı toplumlar arasında doğrudan karşılaştırma yapmayı mümkün kılan bir istatistiksel yöntemdir. Bu sayede, yaş dağılımı farklı olan bölgeler arasında adil bir kıyaslama yapılabilir.

Ayrıca, adenokarsinom vakalarının ne kadarının ortamdaki partikül madde (PM), yani hava kirliliğine bağlı olduğu tahmin edilerek, zaman içinde değişen trendler incelenmiştir.

Bulgular

2022 yılında dünyada toplam 2.48 milyon yeni akciğer kanseri vakası tahmin edilmiştir:

• Erkeklerde: 1.57 milyon yeni vaka
  • Adenokarsinom: 717.211 vaka (%45.6)
  • SHK: 461.171 vaka (%29.4)
  • Küçük hücreli karsinom: 180.063 vaka (%11.5)
  • Büyük hücreli karsinom: 101.861 vaka (%6.5)
• Kadınlarda: 908.630 yeni vaka
  • Adenokarsinom: 541.971 vaka (%59.7)
  • SHK: 155.598 vaka (%17.1)
  • Küçük hücreli karsinom: 87.902 vaka (%9.7)
  • Büyük hücreli karsinom: 59.271 vaka (%6.5)

Bölgesel farklılıklar ise şu şekilde öne çıkmıştır:

Erkeklerde:

• Adenokarsinom en çok Doğu Asya'da görülmüştür (100.000 kişide 27.12 vaka). Bu oran, yıllık her 100.000 kişide 27 kişinin adenokarsinom tanısı aldığı anlamına gelir.
• SHK ve küçük hücreli karsinom en çok Doğu Avrupa'da görülmüştür (SCC: 100.000 kişide 21.70 vaka, küçük hücreli karsinom: 100.000 kişide 9.85 vaka).
• Büyük hücreli karsinom ise Kuzey Afrika'da en yüksek orana sahip olmuştur (100.000 kişide 4.33 vaka).

Kadınlarda:

1. Adenokarsinom en çok Doğu Asya'da görülmüştür (100.000 kişide 19.04 vaka).
2. SHK ve küçük hücreli karsinom Kuzey Amerika'da en yüksek oranda görülmüştür (SCC: 100.000 kişide 5.28 vaka, küçük hücreli karsinom: 100.000 kişide 4.28 vaka).
3. Büyük hücreli karsinom en çok Kuzey Avrupa'da görülmüştür (100.000 kişide 2.87 vaka).

Adenokarsinom vakalarının hava kirliliğine bağlı olma oranları da dikkat çekicidir:

Erkeklerde 114.486 vaka, kadınlarda 80.378 vaka hava kirliliğine bağlıdır.

Erkeklerde PM kirliliğine bağlı adenokarsinom, yıllık her 100.000 kişide 2.35 vaka.

Kadınlarda PM kirliliğine bağlı adenokarsinom her 100.000 kişide 1.46 vaka.

Burada PM (partikül madde), havada asılı kalan ve solunum yoluyla akciğerlere girerek kanser gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen ince toz ve kirletici parçacıklardır.

Sonuç ve Yorum

Bu çalışma, akciğer kanserinin alt tiplere göre bölgesel farklılıklar gösterdiğini ve özellikle adenokarsinom insidansının hava kirliliği gibi çevresel faktörlerle ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Özellikle Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi sanayileşmiş bölgelerde belirli alt tiplere dair belirgin eğilimler saptanmıştır.

Küresel kanser yükü bağlamında akciğer kanseri, dünya genelinde en yaygın kanser türü olmaya devam etmekte olup, 2022 yılında 2.5 milyon kişinin bu hastalığa yakalandığı tahmin edilmektedir. Yaşa göre düzenlenmiş yıllık yeni vaka oranı ise her 100.000 kişide 23.6 vaka olarak hesaplanmıştır.

Son birkaç on yılda akciğer kanseri sıklığı, erkeklerde genel olarak azalma eğiliminde iken, kadınlarda artmaya devam etmektedir. Sigara üretimindeki değişiklikler ve sigara içme alışkanlıklarının zamanla farklılaşması, akciğer kanserinin alt tiplere göre değişen sıklık oranlarını etkilemiştir. Ayrıca, hava kirliliğinin, özellikle partikül madde (PM) kirliliğinin, adenokarsinom riskini artırdığına dair giderek daha fazla kanıt bulunmaktadır.

Türkiye, yetişkin nüfusun %27.3'ünün sigara kullanmasıyla Avrupa ülkeleri arasında en yüksek sigara içme oranına sahiptir. Bu durum, akciğer kanserinin ülkemizde daha ciddi bir halk sağlığı sorunu haline gelme riskini artırmaktadır.

Sigara içme alışkanlıklarındaki değişimler ve hava kirliliğine maruziyet, günümüzde akciğer kanseri insidansındaki alt tip bazlı farklılaşmaların başlıca belirleyicileridir. Cinsiyete göre farklılaşan eğilimler, kanser önleme uzmanları ve politika yapıcılar için sigara ve hava kirliliği kontrol stratejilerini yüksek riskli popülasyonlara özel olarak geliştirme konusunda önemli ipuçları sunmaktadır.