Metapnömovirüs (hMPV) – Çin Kaynaklı Yeni Bir Pandemi mi Geliyor?

hMPV Nedir?

İnsan metapnömovirüsü (hMPV), Pneumoviridae ailesine ait, tek sarmallı RNA yapısında bir solunum yolu virüsüdür. Genellikle öksürük, ateş, burun tıkanıklığı ve boğaz ağrısı gibi hafif üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olur, ancak özellikle bebekler, yaşlılar ve bağışıklığı zayıf kişilerde bronşiolit ve zatürreye yol açabilir. Virüs damlacık yoluyla bulaşır ve enfekte yüzeylere temasla yayılabilir.

hMPV, 2001 yılında Hollanda'da van den Hoogen ve ekibi tarafından ilk kez tanımlandı. Araştırmacılar, solunum yolu enfeksiyonu geçiren ancak bilinen patojenlerle enfekte olmadığı belirlenen çocuklarda bu yeni virüsü izole ederek tanımlamayı başardı.

Neden hMPV Haberlerde?

2020 yılında COVID-19 pandemisinin dünyayı etkisi altına alışından beri, solunum yolu virüsü kaynaklı enfeksiyonlar hakkında dünyada bir hassasiyet oluştu. Son olarak Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin Aralık 2024 itibariyle solunum yolu enfeksiyonlarında belirgin bir artış bildirmesi ve bunların önemli bir kısmını insan metapnömovirüsü (hMPV) vakalarının oluşturması dikkatleri bu virüs üzerine çekti. Peki, bu tablo yeni bir pandeminin habercisi mi? Uzmanların görüşlerine göz atalım.

---

Soru-Cevap Biçiminde hMPV Hakkında Bilmeniz Gerekenler:

1. hMPV Nedir ve Nasıl Bulaşır?

• Yanıt: hMPV, negatif iplikli tek sarmallı bir RNA virüsü olup Pneumoviridae ailesine aittir. 2001 yılında Hollanda’da tanımlanmıştır ve özellikle kuş metapnömovirüsüne (subgrup C) yakın bir akrabadır.

• Virüs genellikle enfekte kişilerin solunum sekresyonlarına doğrudan temas veya kontamine yüzeylere dokunma yoluyla yayılır.

2. Belirtileri Nelerdir ve Kimler Risk Altındadır?

• Yanıt: hMPV genellikle üst solunum yolu enfeksiyonları ile kendini gösterir. Yaygın belirtiler arasında öksürük, ateş, burun tıkanıklığı ve boğaz ağrısı bulunur. Vakaların çoğu hafif seyreder ve 2-5 gün içinde iyileşir. Ancak 12 aydan küçük bebekler, yaşlı bireyler ve immün yetmezlikli hastalar ile hipertansiyon, diyabet, obezite, kanser, kardiyovasküler hastalıklar ve kronik solunum yolu hastalıkları olan bireylerde bronşiolit ve pnömoni gibi ciddi semptomlar görülebilir.

Kanser hastaları için bilgi:

• Kanser tedavisi (kemoterapi, radyoterapi, immünoterapi) bağışıklık sistemini zayıflatır ve enfeksiyonlara karşı savunmasız bırakabilir.
• Özellikle akciğer kanseri hastalarında hMPV enfeksiyonu daha ciddi solunum yolu komplikasyonlarına yol açabilir.
• Lenfoma, lösemi gibi kan hastalıkları ile tedavi gören bireyler, bağışıklık baskılanması nedeniyle solunum yolu enfeksiyonlarına daha açık hale gelir.

Öneri: Kanser hastalarının enfeksiyon belirtilerini ciddiye alarak, hafif semptomlar gösterdiklerinde dahi doktorlarına danışmaları önemlidir. Özellikle yüksek ateş, nefes darlığı veya yoğun halsizlik durumlarında hızlı müdahale gerekebilir.

3. Neden Çin'deki Vakalar Bu Kadar Dikkat Çekti?

• Yanıt: Sosyal medyada paylaşılan hastane kalabalıkları ve artan vakalar, yeni bir pandeminin yaklaştığı endişesini tetikledi. Ancak uzmanlar, hMPV'nin mevsimselliğinin griple benzerlik gösterdiğini ve vakaların çoğunlukla kış aylarında arttığını belirtiyor.

4. "Bağışıklık Borcu" (Immune Debt) Nedir ve hMPV ile Nasıl İlişkili?

• Yanıt: COVID-19 pandemisi sırasında uygulanan sıkı kısıtlamalar nedeniyle 2 yıl boyunca hMPV dahil birçok solunum yolu virüsü dolaşımda bulunamadı. Bu durum, genel toplumsal bağışıklığın azalmasına ve virüsle daha önce karşılaşmamış hMPV-naif çocuk gruplarının ortaya çıkmasına neden oldu.

• Bu fenomen, uzmanlar tarafından "bağışıklık borcu" (immune debt) olarak adlandırılıyor ve hMPV vakalarında yeniden artış görülmesine yol açtı.

5. hMPV’nin Genetik Evrimi ve Mutasyonları Ne Anlama Geliyor?

• Yanıt: RNA virüsleri mutasyon geçirme eğilimindedir ve bu durum yeni alt türlerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Son dönemde, hMPV’nin G geninde 111 ve 180 nükleotidlik tekrarları içeren varyantlar tespit edilmiştir.

• Bu genetik değişimler, virüsün dış zarf proteinlerine yeni amino asitler ekleyerek farklı bir antijenik yüzey oluştursa da, hastalığın şiddetini arttırmaz.

6. Türkiye'de Risk Var Mı?

• Yanıt: Türkiye'de insan metapnömovirüsü (hMPV) vakaları zaman zaman görülmekle birlikte, mevcut bilgiler ışığında ülkemizde hMPV kaynaklı olağan dışı bir artış veya salgın durumu bildirilmemiştir. Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, hMPV'nin Türkiye'de düzenli olarak izlendiğini ve genellikle üçüncü veya dördüncü sırada yer aldığını belirtmiştir. Ayrıca, hMPV'nin herhangi bir salgın potansiyeli taşımadığını ifade etmiştir.

7. Avrupa’da Risk Var Mı?

• Yanıt: Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC), Çin'deki vakaların genel solunum yolu enfeksiyonlarında beklenen mevsimsel bir artışı yansıttığını ve Avrupa için şu anda önemli bir tehdit oluşturmadığını açıkladı.

• Yapılan gözlemler, Avrupa’da akut solunum yolu enfeksiyonları’nın her yıl kış aylarında artış gösterdiğini ve mevcut hMPV sirkülasyonunun öngörülen düzeyde olduğunu ortaya koyuyor.

8. hMPV Aşısı ya da Tedavisi Var Mı?

• Yanıt: hMPV’ye özel bir aşı veya spesifik bir antiviral tedavi bulunmamaktadır. Ancak semptomatik tedavi ile hastaların rahatsızlığı azaltılabilir. Bağışık sistemi baskılanmış bireyler ve risk gruplarında destekleyici tedavi önerilmektedir.

---

Sonuç

Uzmanlar, mevcut veriler ışığında hMPV'nin, COVID-19 pandemisine benzer bir tehdide yol açma olasılığının düşük olduğunu belirtmektedir. Ancak genel halk sağlığını koruma adına hijyen tedbirlerine uyulması, risk grupları için maske kullanımı ve kalabalık ortamlardan kaçınma önerilmektedir. Başta Çin olmak üzere farklı ülkelerdeki solunum yolu enfeksiyonu vakaları yakından takip edilerek epidemiolojik verilere dayalı politika önerileri geliştirilmelidir.