Oksalipilatin Alan Hastalara Soğuk Neden Dokunur?

Oksaliplatin, DNA’ya bağlanarak kanser hücrelerini öldüren bir platin bazlı kemoterapi ilacıdır. Ancak aynı zamanda sinir sistemi üzerinde toksik etkiler oluşturur. En tipik yan etkilerinden biri olan soğuk disestezisi, ilacın özellikle duyu sinir lifleri üzerindeki etkisinden kaynaklanır.

Oksaliplatin Soğuk Disestezisi Nedir?

Soğuk disestezi, oksaliplatin adlı kemoterapi ilacının özellikle sinir sistemini etkileyen bir yan etkisidir. En sık karşılaşılan akut periferal nöropati türlerinden biridir ve hastalar bunu genellikle soğukla temas ettiklerinde anormal hisler olarak tarif ederler.

Bu durum şunları içerebilir:

• Soğuk nesnelere dokununca karıncalanma, yanma, batma hissi,
• Boğazda spazm veya yutma güçlüğü, özellikle soğuk içeceklerde,
• El, ayak, yüz çevresi gibi bölgelerde elektrik çarpması benzeri hisler.

Biyolojik Mekanizma

• Duyu Sinirlerinde Aşırı Uyarılabilirlik (Hipereksitabilite): Oksaliplatin, Aδ ve C tipi duyusal sinir liflerinde elektriksel aktiviteyi artırır. Bu durum, normalde zararsız olan soğuk uyaranlara karşı aşırı yanıt verilmesine neden olur. Özellikle soğuk sıcaklık reseptörleri olan TRPM8 ve TRPA1 iyon kanallarının hassasiyeti artar.
• Sinir Zarlarında (Aksonlarda) İyon Kanal Bozulması: Oksaliplatin, sinir hücresi zarında bulunan voltaj bağımlı sodyum (Na⁺) ve potasyum (K⁺) kanallarını etkiler. Bu iyon kanallarının dengesiz çalışması, sinirlerde spontan veya abartılı elektriksel sinyallere yol açar. Bu nedenle soğuk gibi basit bir uyarı bile, yanma, batma veya elektrik çarpması gibi hissedilir.
• Periferik Sinirlerde Miyelin Hasarı: Oksaliplatin kronik kullanımda miyelin kılıfında zedelenmeye neden olabilir. Miyelin kaybı, sinir iletiminde bozulma yaparak soğuğa karşı aşırı duyarlılıkla sonuçlanır.
• Soğukla Artan Sinir İletimi Bozukluğu: Düşük sıcaklık, oksaliplatinle hasar görmüş sinirlerde iletim blokajına neden olabilir.Yani zaten hassaslaşmış sinir uçları, soğukla birlikte daha düzensiz sinyaller gönderir ve bu da rahatsız edici duyulara yol açar.

Ne Kadar Sürer? Kalıcı mıdır ?

Genellikle ilaç uygulamasından sonraki ilk saatlerde veya ilk 2 gün içinde ortaya çıkar ve geçici olup birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Çok nadir bazı hastalada kalıcı olabilir. 

Korunmak için Cihaz veya Ekipman Var mı?

Evet, korunmaya yardımcı bazı ekipmanlar veya yardımcı yöntemler mevcuttur:

• Termal Eldivenler / Isıtıcı Eldiven Pedleri: Elektrikli ya da kimyasal ısıtıcı içeren eldivenler ile parmak uçlarındaki duyarlılığı azaltabilirsiniz. Özellikle kış aylarında dışarı çıkarken kullanılması önerilir.
• Isıtmalı Çoraplar veya Ayak Pedleri: Soğuk zeminden gelen etkileri azaltmak için ısıtmalı ya da termal çoraplar kullanılabilir.
• Kriyo-koruma Cihazları (Kriyo-Terapi Ters Uygulaması): Bazı kliniklerde kriyo-terapi yerine anti-kriyo uygulamaları yani ekstremitelerin sıcak tutulduğu cihazlar denenmektedir. Oksaliplatin alan hastalarda klasik soğutma yerine ısı koruyucu eldiven/çorap takılması, soğuk disestezisini azaltabilir.
• Soğuk Temastan Kaçınmayı Sağlayan Cihazlar: Kaplamalı/izole tutacaklar, metal yüzeyle teması önlemek için faydalıdır (örneğin alışveriş arabası tutacakları için özel koruyucular). Termal içecek şişeleri de soğuk içeceklerle doğrudan temasın önüne geçer.

Bu cihazlar semptomları önlemede yardımcıdır, fakat hiçbir cihaz tamamen garanti koruma sağlamaz. Koruyucu cihazlarla birlikte davranışsal önlemler (ılık gıda tüketimi, soğuk ortamdan kaçınma) birlikte uygulanmalıdır.

Soğuk Disestezisi ile Başa Çıkmak İçin Öneriler

Soğuktan Korunun: Soğuk hava, içecekler ve nesnelerden kaçının. Eldiven, çorap ve atkı gibi koruyucu kıyafetler kullanın, özellikle kış aylarında dışarı çıkarken. Buzdolabından veya dondurucudan doğrudan bir şey almayın.

Ilık Gıdalar ve Sıvılar Tüketin: Tedaviden sonraki birkaç gün boyunca soğuk su, dondurma veya buzlu içecekler tüketmekten kaçının. Ağız içinde batma ya da boğazda spazm hissi oluşabilir, bu nedenle içecekleri ılık tercih edin.

Elektrikli Ev Aletlerine Dikkat: Soğuk metal yüzeyler ya da elektrikli aletleri (örneğin buzdolabı kapağı, alışveriş arabaları) çıplak elle tutmaktan kaçının.

Ellerinizi ve Ayaklarınızı Koruyun: Ellerinizi ılık suyla yıkayın, soğuk su kullanmaktan kaçının. Gerekirse evde ısıtıcı el ve ayak pedleri kullanabilirsiniz.

Hekiminizle Konuşun: Soğuk disestezisi yaşam kalitenizi etkiliyorsa, doktorunuz doz ayarlaması yapabilir veya semptomları hafifletecek destekleyici tedaviler planlayabilir. Bazı hastalar için B vitamini takviyesi ya da nöropatiyi azaltmaya yönelik ilaçlar uygun olabilir.