Tek Bir Kan Testiyle Kanserde Erken Tanı Gerçek Olmaya Ne Kadar Yakın?

Tek Bir Kan Testiyle 13 Kanser Türü Tespit Edilebilir mi?

Yeni Geliştirilen MCED Testinin Umut Veren Verileri ve Temkinli Gerçekleri

Kanser, hâlâ dünya genelinde en büyük sağlık tehditlerinden biri. Özellikle bazı kanser türleri — pankreas, yumurtalık veya mide gibi — erken evrede belirti vermediğinden tanı genellikle geç konuyor. Oysa erken tanı, tedavi başarısını kat kat artırabilir. Bu nedenle, kanserin daha hastalık belirti vermeden önce tespit edilebilmesini sağlayacak yeni yöntemler tıbbın öncelikli hedeflerinden biri hâline geldi.

Son yıllarda bu hedef doğrultusunda geliştirilen teknolojilerden biri, çoklu kanser erken tanı testleri (MCED - Multi-Cancer Early Detection) olarak adlandırılıyor. Bu testler, yalnızca bir tüp kan örneğiyle, vücutta dolaşan hücresiz tümör DNA’sını (cfDNA) analiz ederek kanserin varlığını ve hatta köken aldığı organı tespit etmeyi amaçlıyor.

Nature Medicine'da Yayımlanan Yeni Çalışma Ne Anlatıyor?

2025 Haziran’ında Nature Medicine dergisinde yayımlanan bir çalışmada, Çin merkezli biyoteknoloji şirketi Geneseeq Technology Inc. tarafından geliştirilen bir MCED testinin sonuçları sunuldu. Bu test, 13 farklı kanser türünü tek bir kan örneğinden tespit edebiliyor:

🔹 Meme
🔹 Rahim ağzı
🔹 Kolon ve rektum
🔹 Endometrium
🔹 Yemek borusu
🔹 Mide
🔹 Karaciğer
🔹 Akciğer
🔹 Over
🔹 Pankreas
🔹 Prostat
🔹 Safra yolları
🔹 Lenfoma

Bu kanserler, küresel ölçekteki tüm yeni vakaların %66.6’sını ve kanser ölümlerinin %74’ünü oluşturuyor.

Test Nasıl Çalışıyor?

Bu test, cfDNA’nın genetik ve yapısal özelliklerini değerlendiriyor. Sadece mutasyonları değil, aynı zamanda:

• Kopya sayı değişiklikleri (CNV)
• Parça uzunluğu dağılımı
• Nükleozom izleri
• cfDNA metilasyon desenleri

gibi birçok biyolojik imzayı bir arada analiz eden gelişmiş bir yapay zekâ algoritması kullanıyor. Bu sayede hem kanser var mı? sorusuna yanıt veriyor hem de kanserin kaynağını tahmin edebiliyor.

Bilimsel Bulgular Ne Kadar Güçlü?

Çalışma üç aşamada gerçekleştirildi:

1. Model eğitimi: 6553 kişinin kan örneği analiz edildi (3076 kanserli, 3477 sağlıklı).
2. Bağımsız doğrulama: 1465 kişiden oluşan yeni bir grup test edildi.
3. Gerçek yaşam taraması: 3724 asemptomatik (belirtisiz) birey test edildi.

🔬 En dikkat çekici sonuçlar:

• Genel duyarlılık: %87.4
• Genel özgüllük: %97.8
• Evre I için duyarlılık: %79.3
• Evre II için: %86.9
• Evre IV’te: %97.1
• Pankreas kanseri için: %76.9
• Ovarian kanser için: %90.5
• Karaciğer ve safra yolları için: %100
• Meme kanseri için duyarlılık: %63.8

Bu sonuçlar, erken evredeki bazı kanser türlerinin bile yüksek doğrulukla tespit edilebildiğini gösteriyor.

Ama Her Şey Bu Kadar Basit mi?

Testin umut verici olmasına rağmen dikkat edilmesi gereken sınırlılıkları da var. En önemlisi, testin pozitif çıkmasının gerçekten kanser anlamına gelme oranı:

👉 Pozitif Öngörü Değeri (PPV): %25

Bu, 4 kişide pozitif çıkan test sonucunun sadece 1’inin gerçekten kanser olduğu anlamına geliyor. Diğer 3 kişi, gereksiz anksiyete, takip görüntüleme veya biyopsi gibi işlemlerle karşılaşabilir.

Referans olarak gösterilen 2023 tarihli PATHFINDER çalışmasında PPV %38 idi. Yani bu yeni test biraz daha fazla yalancı pozitif üretiyor.

Toplum Taramasında Nasıl Performans Gösterdi?

Test, asemptomatik bireylerde uygulandığında:

• 43 kanserli bireyden 23’ünü tespit etti
• 13 hedef kanserde duyarlılık: %62.1
• Spesifiklik: %98.1
• Yalancı pozitif oranı: Sadece %0.54 (20/3724 kişi)

İlginç şekilde, 8 kişi fizik muayene ile saptanamayan kanserlere test sayesinde ulaşabildi. Bu da MCED testinin gizli kalan kanserleri yakalama potansiyelini ortaya koyuyor.

---

MCED Testi ile Tanı Konan Kanser Vakaları, Klasik Tarama Yöntemleriyle Saptananlarla Ne Ölçüde Örtüşüyor?

Ayrıca, klasik taramayla saptanamayan ama MCED ile yakalanan vakalar var mı?

• MCED + kılavuz taramaları: 18 vakanın 11’i eş zamanlı yakalandı
• Klasik tarama dışı: 8 vakanın 4’ü MCED ile örtüştü
• MCED, klasik taramanın kaçırdığı 2 kanseri: bir yıl önceden işaretledi
• Klinik şüpheyle ortaya çıkan 15 vakanın 8’i: MCED ile erkenden yakalandı

---

Sonuç: Umut Veren Ama Henüz Klinik Rutin İçin Erken

Bu MCED testi, ileri düzey biyoinformatik ve cfDNA analiz teknikleri sayesinde 13 kanser türünü erken evrede saptama yeteneğine sahip. Özellikle pankreas ve over gibi tarama olmayan kanserler için heyecan verici bir gelişme.

Ancak testin yaygın kullanımı için şu sorular hâlâ yanıt bekliyor:

• Maliyet ve erişilebilirlik nasıl olacak?
• Yalancı pozitiflikler nasıl azaltılacak?
• Sonuçların psikolojik etkisi nasıl yönetilecek?

Tüm bu nedenlerle, bu test klasik tarama yöntemlerinin yerini almaktan ziyade onları tamamlayıcı bir araç olarak değerlendirilmelidir.

---

Son Söz

Tek bir kan testiyle onlarca kanseri saptamak artık bilim kurgu değil, ancak klinik gerçeklik hâline gelmesi için biraz daha zaman ve dikkatli ilerleme gerekiyor. Bilim ilerliyor; biz de dikkatle takip etmeye devam ediyoruz.