Akciğer Kanserinde Radyoterapi ile Eş Zamanlı Haftalık Paklitaksel ve Karboplatin Protokolü

Radyoterapi ile Eş Zamanlı Haftalık Paklitaksel + Karboplatin Nedir ?

Radyoterapi eş zamanlı haftalık paklitaksel + karboplatin tedavisi, özellikle küçük hücre dışı akciğer kanseri (KHDAK) hastalarında, lokal ileri evre (genellikle Evre III) tümörlerde kullanılan konkomitan (eş zamanlı) kemoradyoterapi protokolüdür.

Tedavinin Amacı

Bu tedavi, genellikle Evre IIIA–IIIB küçük hücre dışı akciğer kanseri (KHDAK) hastalarında uygulanır. Bu evrelerde tümör:

• Lokal olarak ileridir,
• Lenf nodlarına yayılmıştır (özellikle mediastinal),
• Ancak uzak metastaz (M1) yoktur,
• Cerrahi rezeksiyon mümkün değildir ya da kontrendikedir.

Tedavinin amacı lokal tümör kontrolü sağlamak, metastaz riskini azaltmak ve sağkalımı uzatmaktır.

Bu Tedavi Nasıl Etki Eder?

1. Radyoterapinin Etki Mekanizması

• Radyoterapi, yüksek enerjili X-ışınları kullanarak kanser hücrelerinin DNA’sını hedef alır.
• Hücre bölünme döngüsünde özellikle G2/M fazında etkili olur.
• DNA hasarı oluşturur ve bu hasarı onaramayan hücreleri apoptoza (programlı hücre ölümü) sürükler.
• Amaç, tümör kitlesini küçültmek ve lokal kontrol sağlamaktır.

2. Kemoterapinin (Paklitaksel + Karboplatin) Etkisi

Paklitaksel

• Mikrotübül stabilizatörü olarak çalışır.
• Hücrelerin mitoz bölünmesini durdurur (özellikle M fazında).
• Tümör hücresinin kontrolsüz çoğalmasını engeller.
• Aynı zamanda radyo-duyarlılığı artırır: Kanser hücrelerini radyoterapiye daha hassas hale getirir.

Karboplatin

• Platin türevi bir DNA hasar ajanıdır.
• DNA iplikleri arasında çapraz bağlar oluşturarak replikasyonu ve transkripsiyonu engeller.
• Hücre ölümüne yol açar.
• Radyoterapi ile sinerjik çalışır; radyasyonun oluşturduğu DNA hasarını daha kalıcı hale getirir.

3. Eş Zamanlı (Konkomitan) Uygulamanın Avantajı

• Radyo-sensitizasyon: Kemoterapi, radyoterapi etkisini artırır.
• Senkron hücre ölümü: İki farklı mekanizma aynı anda hücreleri hedef alır.
• Lokal ve mikroskobik yayılımın birlikte kontrolü: Radyoterapi lokal etkiliyken, kemoterapi potansiyel mikrometastazları hedefler.
• Erken sistemik müdahale: Yayılma riski olan hücreler erkenden baskılanmış olur.

---

Uygulama Şekli ve Dozu

• Hafta sonu hariç hergün radyoterapi tedavisi devam eder.
• Haftada bir gün kemoterapi verilir.
• Karboplatin + paklitaksel genelde hastaların tedavi sonrası evine döndüğü günübirlik kemoterapi ünitelerinde uygulanır. Eğer hasta kendini iyi hissetmiyorsa hastanede yatırılarak da verilebilir.

Paklitaksel

• Doz: 45–50 mg/m²
• Uygulama: İntravenöz infüzyon, genellikle 1 saatlik sürede
• Gün: Haftada 1 gün
• Amaç: Radyosensitizasyon (radyoterapinin etkinliğini artırmak)

Karboplatin

• Doz: AUC 2 (Calvert formülü ile hesaplanır: Doz = AUC × [GFR + 25])
• Uygulama: İntravenöz infüzyon, genellikle 30–60 dakika
• Gün: Paklitaksel ile aynı gün, haftada 1 kez
• Tedavi süresi: Genellikle 6 hafta boyunca, toplam 6 kür

Radyoterapi

• Başlangıç: Kemoterapi ile aynı hafta başlatılır
• Doz/fraksiyon: 1.8–2.0 Gy/fraksiyon,
• 5 gün/hafta (Pazartesi–Cuma)
• Toplam doz: 60–66 Gy, 30–33 fraksiyon boyunca uygulanır
• Teknoloji: 3D-CRT, IMRT veya VMAT gibi ileri planlama teknikleri ile uygulanır.

---

Yan Etkiler

Bu oranlar klinik çalışmalar (özellikle faz II/III çalışmaları) ve tedavi protokollerine dayalı ortalama değerlerdir. Hasta özelliklerine göre değişebilir.

• Yorgunluk %70–90
• Alopecia (saç dökülmesi)  %60–80
• Lökopeni / Nötropeni (beyaz kan hücresi düşüklüğü)  %40–60
• Mukozit / Özofajit (ağız ve yemek borusu iltihabı)  %30–50
• Anemi (kansızlık)  %30–50
• Bulantı ve kusma  %30–40
• Trombositopeni (pıhtılaşma hücresi düşüklüğü)  %20–30
• Periferik nöropati (el/ayaklarda his kaybı, karıncalanma)  %20–30
• İshal %10–20
• Radyodermatit (ciltte kızarıklık, soyulma)  %10–20
• Karaciğer enzim yüksekliği (AST/ALT)  %10–15
• Radyasyon pnömonisi  %5–15
• Böbrek fonksiyon bozukluğu (karboplatin)  <%5
• Alerjik reaksiyon (paklitaksel infüzyonu sırasında)  <%5

---

Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar

• Tedaviye uygun hasta seçimi yapılmalıdır: Hastanın performans durumu iyi olmalı, organ fonksiyonları tedaviye başlamadan önce değerlendirilmelidir.
• Kemoterapi öncesi mutlaka premedikasyon yapılmalıdır: Paklitaksel kaynaklı alerjik reaksiyon riskini azaltmak için deksametazon ve antihistaminik ilaçlar tedavi öncesi verilmelidir.
• Haftalık kan değerleri izlenmelidir: Nötropeni, trombositopeni ve anemi gelişimi erken fark edilmelidir. Tedavi gecikmelerini önlemek için tam kan sayımı düzenli yapılmalıdır.
• Radyoterapi alanı dikkatli planlanmalıdır: Özellikle akciğer, kalp ve yemek borusunu aşırı dozdan koruyacak şekilde modern radyoterapi teknikleri (IMRT, VMAT) kullanılmalıdır.
• Radyoterapi sırasında gelişebilecek özofajite karşı önlem alınmalıdır: Yutma güçlüğü, ağız-boğaz ağrısı gibi semptomlar için destek tedavi ve uygun beslenme planı hazırlanmalıdır.
• Akciğer toksisitesine karşı hasta yakından takip edilmelidir: Radyasyon pnömonisi belirtileri (öksürük, nefes darlığı) açısından hastalar bilgilendirilmeli ve semptom gelişirse hızla müdahale edilmelidir.
• Nörolojik yan etkiler düzenli olarak sorgulanmalıdır: Paklitaksel periferik sinir hasarına yol açabileceğinden el-ayakta uyuşma veya karıncalanma gibi bulgular izlenmelidir.
• İnfüzyon uygulamaları dikkatli yapılmalıdır: Damar dışına ilaç sızmasını önlemek için damar yolu güvenliği sağlanmalı ve infüzyonlar deneyimli ekip tarafından yapılmalıdır.
• Beslenme durumu ve kilo kaybı düzenli kontrol edilmelidir: Özellikle özofajit gelişen hastalarda yeterli kalori ve protein alımı desteklenmelidir.
• Tedavi süresince kesintisizlik hedeflenmelidir: Radyoterapi seansları ve kemoterapi kürleri, mümkünse planlandığı gibi tamamlanmalı; gerekmedikçe ara verilmemelidir.
• Organ fonksiyonları (karaciğer, böbrek) izlenmelidir:Her kür öncesi biyokimyasal testlerle karaciğer ve böbrek fonksiyonları kontrol edilmelidir.
• Hasta ve yakınlarına olası acil durumlar öğretilmelidir: Ateş, nefes darlığı, yutamama gibi belirtilerde hızla sağlık kuruluşuna başvurmaları gerektiği net olarak anlatılmalıdır.