Baş Dönmesi Nedenleri? Baş Dönmesine Ne İyi Gelir?

Baş dönmesi, kişinin kendisi veya etrafı dönüyormuş gibi hissetmesine yol açan rahatsız edici bir dengesizlik durumudur. Genellikle birkaç saniye süren hafif bir sersemlik hissinden, günlük yaşamı aksatacak kadar şiddetli ve uzun süren denge kaybına kadar farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Mide bulantısı, göz kararması, kulak çınlaması, terleme veya bayılacak gibi olma hissi baş dönmesine sıkça eşlik eden belirtilerdir. Çoğu zaman baş dönmesi (vertigo) basit nedenlerle ortaya çıkar ve kalıcı bir hasara yol açmaz. Ancak tekrarlayan veya şiddetli baş dönmesi, altında yatan ciddi bir sağlık sorununun işareti olabileceği için ciddiye alınmalı ve nedenleri araştırılmalıdır.

Bu makalede “Baş dönmesi neden olur?” sorusunu detaylı şekilde yanıtlayacak, en yaygın baş dönmesi nedenlerini bilimsel veriler ışığında ele alacağız. Ayrıca “Baş dönmesine ne iyi gelir?” sorusuna yanıt olarak, baş dönmesini hafifletmek için etkili yöntemleri, evde alabileceğiniz önlemleri ve tedavi seçeneklerini açıklayacağız. Özellikle baş dönmesinin kanserle ilişkisi hakkında bilimsel araştırmalara dayanan bilgiler vererek, bu konuda merak edilen soruları aydınlatacağız. Yazının sonunda, konuyla ilgili sıkça sorulan sorular (SSS) bölümünde merak edilen diğer soruların cevaplarını bulabilirsiniz.

Baş Dönmesi Nedir?

Baş dönmesi, kişi hareket etmese bile kendi etrafının veya çevresindeki nesnelerin döndüğü hissine kapılması, dengesini kaybediyormuş gibi hissetmesi durumudur. Tıp dilinde vertigo olarak da bilinen baş dönmesi, çoğunlukla iç kulaktaki denge merkezinin etkilenmesiyle ortaya çıkar. Baş dönmesi yaşayan kişiler, genellikle “dünya etrafımda dönüyor”, “gözlerim kararıyor”, “bayılacak gibi oluyorum” şeklinde durumu tarif ederler.

Basit bir örnekle; hızla ayağa kalktığımızda aniden başımızın dönmesi bir ani tansiyon değişikliği sonucu oluşan kısa süreli vertigodur ve genellikle zararsızdır. Yine çok yorulduğumuzda veya uzun süre aç kaldığımızda hissedilen hafif sersemlik de sık görülen bir baş dönmesi şeklidir. Ancak bazı durumlarda baş dönmesi, sadece stresten veya yorgunluktan kaynaklanan masum bir belirti değil, altta yatan bir hastalığın önemli bir sinyali olabilir.

Baş dönmesinin tipik özellikleri ve eşlik edebilen diğer belirtiler şunlardır:

• Denge Kaybı: Kişi ayakta durmakta veya yürümekte zorlanabilir, sık sık oturma isteği duyabilir.
• Sersemlik ve Baygınlık Hissi: Çevre bulanıklaşır, kişi bayılacakmış gibi hissedebilir.
• Mide Bulantısı ve Kusma: Özellikle şiddetli baş dönmelerine sıkça bulantı eşlik eder, kusma görülebilir.
• Kulak Çınlaması (Tinnitus): İç kulak kaynaklı baş dönmelerinde kulaklarda çınlama veya işitme azalması olabilir.
• Soğuk Terleme ve Çarpıntı: Baş dönmesi atağı sırasında vücut strese girerek terleme ve kalp atışlarında artış yapabilir.

Eğer baş dönmesi kısa süreli ve geçici ise genelde endişe edilecek bir durum yoktur. Ancak uzun süredir devam eden, çok sık tekrarlayan veya şiddetli baş dönmesi durumlarında bunun neden olduğunun mutlaka araştırılması gerekir. Aşağıda baş dönmesinin en sık görülen nedenlerini ve hangi durumlarda tehlikeli olabileceğini ayrıntılarıyla inceleyeceğiz.

Baş Dönmesi Nedenleri Nelerdir?

Baş dönmesinin pek çok farklı nedeni olabilir. Gündelik basit faktörlerden (örneğin susuz kalmak) ciddi sağlık sorunlarına kadar geniş bir yelpazede değerlendirmek gerekir. Genel olarak baş dönmesi nedenleri iç kulak problemleri, nörolojik hastalıklar, dolaşım bozuklukları veya metabolik sorunlar şeklinde gruplandırılabilir. En sık rastlanan baş dönmesi nedenlerini şu şekilde özetleyebiliriz:

Yukarıdaki tabloya baktığımızda, baş dönmesine yol açan pek çok farklı sebep olabildiğini görüyoruz. İç kulak kaynaklı problemler (periferik vertigo) en yaygın nedenler arasındadır ve genelde baş dönmesine kulak çınlaması, işitme kaybı veya basınç hissi gibi kulak belirtileri eşlik eder. Sistemik sorunlar (örneğin kansızlık, düşük kan şekeri) daha çok genel halsizlik ve göz kararmasıyla kendini gösterirken, nörolojik kaynaklı baş dönmeleri (merkezi vertigo) genellikle denge kaybı, çift görme, konuşma bozukluğu, kol-bacaklarda güçsüzlük gibi bulgularla birlikte olur. Bu ayrımı yapmak, baş dönmesinin sebebini anlamada önemlidir.

Ani başlangıçlı, şiddetli ve kısa süreli baş dönmesi çoğunlukla BPPV (kulağımızdaki denge kristallerinin yerinden oynaması) ile uyumludur ve hasta başını belirli bir pozisyona getirdiğinde birkaç saniye süren yoğun bir dönme hissi tarifler. Uzun süren ve saatlerce devam eden vertigo atakları ise Meniere hastalığı gibi iç kulağın fazla sıvı toplamasıyla karakterize bir bozukluğu düşündürür. Migren öyküsü olan kişilerde arada sırada birkaç dakikadan birkaç saate dek sürebilen baş dönmeleri migren belirtisi olabilir. Ayağa kalkınca olan baş dönmesi tansiyon düşmesine, açken olan baş dönmesi ise kan şekeri oynamasına yorulabilir.

Görüldüğü gibi baş dönmesinin nedenini doğru saptamak, tedavi için ilk adımdır. Eğer baş dönmesi sık tekrarlıyorsa veya şiddeti artıyorsa, bir sağlık kuruluşuna başvurarak kapsamlı bir değerlendirmeden geçmek gerekir. Doktorunuz gerekli görürse detaylı kulak muayenesi, işitme testleri, kan testleri, denge testleri (videonistagmografi gibi) veya nörolojik görüntüleme yöntemleri isteyebilir. Böylece baş dönmenize yol açan etken bulunup uygun tedavi planlanabilir.

Baş Dönmesi Kanserle İlişkisi

Baş dönmesi yaşayan pek çok kişi, bunun ciddi bir hastalık belirtisi olup olmadığını merak eder. Özellikle "baş dönmesi kanser belirtisi midir?" sorusu sıkça endişe yaratır. Bilimsel araştırmalar, tek başına baş dönmesinin genellikle kanser gibi ağır hastalıkların ilk belirtisi olmadığı yönündedir. Yani çoğu vakada baş dönmesi masum nedenlere bağlıdır ve kanserle ilişkili değildir. Ancak bazı özel durumlarda dolaylı da olsa bir kanser hastalığıyla bağlantı kurulabilir:

• Beyin Tümörleri: Beyindeki bir tümör, özellikle dengeyi kontrol eden beyin bölgelerinde (örneğin beyincik veya beyin sapı) konumlanmışsa, baş dönmesi ve denge kaybı belirtilerine yol açabilir. Bu tip baş dönmeleri genellikle sürekli veya sık tekrarlar ve beraberinde şiddetli baş ağrıları, görme bozuklukları, konuşma güçlüğü veya vücudun bir tarafında güç kaybı gibi ek nörolojik semptomlar bulunur. Örneğin, Memorial Sağlık Grubu verilerine göre bir beyin tümörü denge merkezine baskı yaptığında hastada sürekli baş dönmesi ve denge problemleri yaşanabilir. Ancak, Moffitt Kanser Merkezi uzmanlarına göre “tek başına baş dönmesi, beyin tümörünün yaygın bir belirtisi değildir; çoğu baş dönmesi vakası iç kulak problemleri, anemi veya susuz kalma ile ilişkilidir”. Yani şiddetli ve başka bulgularla birlikte olmadıkça, sadece baş dönmesi yaşanması hemen beyin tümörü olduğu anlamına gelmez.

• İç Kulak Tümörleri (Akustik Nörinom): Akustik nörinom, işitme sinirinde ortaya çıkan iyi huylu (kanser olmayan) bir tümördür. İyi huylu olmasına rağmen işitme ve denge sinirine baskı yaparak kulak çınlaması, işitme kaybı ve baş dönmesine yol açabilir. Yani kanser olmasa da bir tümör olması nedeniyle, özellikle tek taraflı kulak çınlaması ve işitme kaybıyla giden baş dönmelerinde akustik nörinom akla gelebilir.

• Kanser ve Anemi: Bazı kanser türleri (örn. sindirim sistemi kanserleri) kronik kanamalara yol açarak kansızlık (anemi) gelişmesine neden olabilir. Gelişen anemi neticesinde hastalarda sürekli yorgunluk, halsizlik ve baş dönmesi görülmesi mümkündür. Örneğin kolon kanserinde uzun süreli gizli kanamalar sonucu ortaya çıkan anemi, halsizlik, baş dönmesi, çabuk yorulma, çarpıntı, ellerde-ayaklarda üşüme gibi belirtilere yol açabilir. Bu yüzden ileri yaşta, açıklanamayan anemi ve baş dönmesi bir arada olduğunda, altta yatan nedeni araştırırken olası bir kanseri de göz önünde bulundurmak gerekir.

• Kanser Tedavileri: Kanser teşhisi almış bir hastada, uygulanan kemoterapi veya radyoterapi gibi tedaviler de baş dönmesine sebep olabilir. Kemoterapi ilaçlarının yan etkileri arasında kansızlık, tansiyon düşüklüğü, beslenme bozukluğu sayılabilir ve bunların hepsi dolaylı olarak hastada baş dönmesi yapabilir. Özellikle beyin bölgesine radyoterapi almak veya güçlü kemoterapi almak, tedavi sürecinde vücudun dengesini etkileyip geçici baş dönmelerine neden olabilir. Ayrıca kanser hastalarında yoğun stres ve kaygı durumu da psikolojik ve fizyolojik olarak vertigoyu tetikleyebilen bir faktördür.

Özetle, baş dönmesi çoğu zaman kanserden kaynaklanmaz. Eğer bir kanser söz konusuysa bile, baş dönmesi genellikle hastalığın tek ve ilk belirtisi olarak ortaya çıkmaz. Bilimsel bir çalışma, aktif kanser hastalarında baş dönmesinin sıklıkla başka bulgularla beraber görüldüğünü ortaya koymuştur. Örneğin bir araştırmada, kanser geçmişi olan kişilerde baş dönmesine baş ağrısı, yürümede bozukluk (ataxi), nöbet geçirme, görme kaybı veya konuşma bozukluğu gibi nörolojik semptomlar eşlik ettiğinde beyin metastazı olasılığının anlamlı derecede arttığı gösterilmiştir. Sadece baş dönmesi yaşayan kanser hastalarında beyin metastazı olma oranı %6 gibi düşük bulunurken, baş dönmesi ve başka nörolojik belirtileri birlikte yaşayanlarda bu oran belirgin şekilde yükselmiştir.

Dolayısıyla, eğer baş dönmesi yaşıyor ve bu durumdan endişe ediyorsanız, eşlik eden diğer belirtilere dikkat etmek önemlidir. Aşağıdaki durumlar söz konusuysa zaman kaybetmeden doktora başvurmak gerekir:

• Baş dönmesine şiddetli baş ağrısı, bulanık veya çift görme, konuşmada zorluk, güçsüzlük, uyuşma gibi nörolojik belirtiler eşlik ediyorsa (beyinle ilgili ciddi bir sorunu gösterebilir),
• Baş dönmesi çok ani ve en şiddetli şekilde başladıysa ve düzelmiyorsa (inme veya başka akut bir durum belirtisi olabilir),
• Kişinin bilinci bulanıyorsa veya bayılıyorsa,
• Baş dönmesiyle birlikte göğüs ağrısı veya çarpıntı oluyorsa (kalple ilgili bir soruna işaret edebilir),
• Kanser tanısı almış bir kişide yeni başlangıçlı baş dönmesi gelişmişse veya var olan baş dönmeleri belirgin şekilde artmışsa.

Bu gibi durumlar nadir görülmekle birlikte, “kırmızı bayrak” dediğimiz uyarıcı belirtilerdir ve baş dönmesinin ciddi bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için derhal tıbbi değerlendirme yapılmalıdır.

Baş Dönmesine Ne İyi Gelir?

Baş dönmesi yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir durumdur. Neyse ki, pek çok vakada basit önlemler ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile baş dönmesini kontrol altına almak veya hafifletmek mümkündür. Baş dönmesine ne iyi gelir? sorusunun cevabı, baş dönmesinin altında yatan nedene göre değişir. Temel prensip, eğer mümkünse nedeni ortadan kaldırmak veya düzeltmektir. Örneğin kansızlığa bağlı baş dönmesinde demir takviyesi iyi gelirken, susuzluğa bağlıysa su içmek yeterli olabilir.

Genel olarak baş dönmesini azaltmak veya hızlı geçirmek için uygulanabilecek yöntemler şunlardır:

• Oturup Dinlenmek: Aniden başınız dönerse hemen güvenli bir şekilde oturun veya uzanın. Bu, düşerek yaralanma riskini önler ve vücudunuzun dengeyi yeniden sağlamasına fırsat tanır. Baş dönmesi geçene kadar ani hareketlerden kaçının. Mümkünse başınızı hafif yükselterek gözlerinizi kapatıp bir süre dinlenin. Genellikle birkaç dakika içinde bu şekilde rahatlama olur.
• Derin Nefes Almak: Panik yapmadan, yavaş ve derin nefes egzersizleri uygulayın. Stres veya anksiyete kaynaklı baş dönmelerinde sakin ve kontrollü nefes almak rahatlamayı sağlar. Ayrıca beyninize giden oksijen miktarını artırarak sersemlik hissini azaltır.
• Su İçilmesi: Bol su tüketmek, özellikle susuzluk veya sıcak çarpması nedeniyle gelişen baş dönmelerinde en iyi çözümdür. Gün içinde en az 8-10 bardak (2-2.5 litre) su içmeye özen gösterin. Baş dönmesi hissettiğiniz anda bir bardak su içip bir süre dinlenmek faydalı olabilir.
• Şekerli Gıda veya İçecekler: Eğer baş dönmeniz uzun süre aç kalma veya düşük kan şekeri nedeniyle ortaya çıktıysa, hızlıca kan şekerini yükseltmek için meyve suyu, şekerli bir içecek veya bir parça çikolata tüketebilirsiniz. Örneğin taze sıkılmış portakal suyu kısa sürede kendinizi toparlamanıza yardımcı olabilir. Ancak bu yöntem sadece hipoglisemiye bağlı baş dönmelerinde etkili olur; diğer nedenleri bu şekilde çözemezsiniz.
• Vitamin ve Dengeli Beslenme: Demir, B12 vitamini gibi eksiklikler anemiye yol açıp baş döndürebileceği için, beslenmenizde et, yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemişler gibi besinlere yer verin. Özellikle C vitamini içeren meyve-sebzeler tüketmek, hem bağışıklığı güçlendirir hem de iç kulak sağlığına katkı sağlayabilir. Portakal, kivi, çilek gibi gıdalar C vitamininden zengindir ve yapılan bazı çalışmalar vertigo belirtilerini hafifletmede yardımcı olabileceğini göstermiştir.
• Bitki Çayları ve Zencefil: Zencefil, geleneksel olarak mide bulantısını ve baş dönmesini yatıştırmak için kullanılan bir kök bitkidir. Zencefil çayı veya küçük bir parça taze zencefil çiğnemek baş dönmenizi hafifletebilir. Ayrıca nane çayı, papatya çayı gibi sakinleştirici etkisi olan bitki çayları da stresin tetiklediği baş dönmelerinde rahatlama sağlayabilir. Elbette bitkisel takviyeler herkes için aynı etkiyi göstermeyebilir; bu yüzden bitki çaylarını tüketirken kendi sağlık durumunuza ve olası alerjilerinize göre dikkatli olun.
• Atıştırmak: Uzun süre bir şey yemediyseniz, hafif bir atıştırmalık (örneğin bir avuç kuru meyve, birkaç tane ceviz/badem veya bir muz) baş dönmesini geçirebilir. Bu, hem kan şekerinizi dengeler hem de kısa süreli enerji sağlar.
• Açık Havada Nefes Alma: Bulunduğunuz ortam çok sıcak, havasız veya kalabalık ise başınız dönebilir. Böyle durumlarda mümkünse açık havaya çıkıp biraz temiz hava almak ve derin derin nefesler almak iyi gelir. Vücudun serinlemesi ve oksijenlenmesi sağlanır, vertigo hissi azalır.
• Baş Pozisyonu Egzersizleri: Eğer doktorunuz baş dönmenizin BPPV (pozisyonel vertigo) den kaynaklandığını söylemişse, Epley manevrası gibi evde yapabileceğiniz bazı basit hareketlerle iç kulaktaki kristallerin yerine oturmasını sağlayabilirsiniz. Bu manevra, belirli baş ve vücut pozisyonlarında yapılan bir dizi hareketten oluşur ve kısa süreli yoğun dönme hissiyle karakterize BPPV’ye bağlı baş dönmesinde oldukça etkilidir. Bu egzersizi öğrenmek için bir doktordan veya fizyoterapistten eğitim almak gerekir.
• Düzenli Egzersiz ve Denge Çalışmaları: Hafif tempolu yürüyüş, yoga, tai chi gibi dengeyi geliştiren egzersizler uzun vadede baş dönmesi ataklarının sıklığını azaltabilir. Özellikle vestibüler rehabilitasyon denilen, iç kulak denge sisteminin hassasiyetini azaltmaya yönelik fizik tedavi egzersizleri kronik vertigo hastalarında başarılı sonuçlar vermektedir. Bu egzersizleri bir uzman rehberliğinde öğrenip evde uygulamak, beynin dengeyi sağlamada daha iyi kompansasyon yapmasına yardımcı olur.
• Stres Yönetimi: Baş dönmeleriniz stresle tetikleniyorsa, gevşeme teknikleri, meditasyon, yoga veya psikoterapi gibi yöntemlerle stres ve anksiyeteyi yönetmeyi öğrenmek vertigo ataklarını azaltacaktır. Gerekirse bir psikolog veya psikiyatrist desteği alarak kaygı bozukluğunuzu tedavi etmek, hem genel yaşam kalitenizi artırır hem de fiziksel semptomları hafifletir.

Yukarıdaki yöntemler, baş dönmesi şikâyetini evde kontrol altına almak için faydalı olabilecek genel önerilerdir. Ancak unutulmaması gereken en önemli nokta şudur: Baş dönmesi bir semptomdur, tedavisi altta yatan nedene göre yapılır. Eğer basit önlemlerle geçmeyen, sık sık tekrar eden baş dönmeleriniz varsa veya baş dönmesine eşlik eden farklı belirtiler (çift görme, işitme kaybı, vb.) varsa, mutlaka bir doktora başvurmalısınız. Doktorunuz gerekirse sizi Kulak Burun Boğaz (KBB) veya Nöroloji uzmanına yönlendirecek, gerekli testleri yaparak sorunun kaynağını bulacaktır.

Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalıdır?

Çoğu baş dönmesi vakası ciddi bir soruna bağlı olmasa da, bazı durumlarda gecikmeden tıbbi yardım almak hayati önem taşır. Aşağıdaki durumlardan herhangi biri yaşanıyorsa zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurun:

• Göğüs Ağrısı, Çarpıntı veya Bayılma: Baş dönmesiyle birlikte göğüste sıkışma, kalp çarpıntısı, nefes darlığı veya bayılma yaşarsanız, bu kalp krizi veya ciddi bir kardiyovasküler problem belirtisi olabilir. Acilen değerlendirilmelidir.
• Yoğun Baş Ağrısı ve Nörolojik Semptomlar: Hayatınızın en şiddetli baş ağrısı ile beraber baş dönmesi başladıysa veya baş dönmesine konuşma bozukluğu, görme kaybı, vücudun bir tarafında güçsüzlük/uyuşma eşlik ediyorsa, bu bir inme (felç) belirtisi olabilir. Zaman kritik olduğundan hemen 112 gibi acil tıbbi yardım çağırın.
• Kulakta İşitme Kaybı veya Şiddetli Kulak Çınlaması: Baş dönmesi ile beraber aniden bir kulakta gelişen işitme kaybı ya da belirgin çınlama, basınç hissi varsa Ani İşitme Kaybı veya Meniere atağı olabilir. Erken tedavi için hemen bir KBB uzmanına ulaşmak gerekir.
• Kafa Travması: Başınızı çarptıktan veya düştükten sonra başlayan baş dönmesi, beyin sarsıntısı veya iç kulak hasarı belirtisi olabileceğinden doktora gidilmelidir.
• Sürekli Kusma: Baş dönmenize eşlik eden kontrolsüz mide bulantısı ve kusma varsa, vücudunuz hızla sıvı kaybedebilir ve durum kötüleşebilir. Ayrıca bu, iç kulak iltihabı (labirentit) belirtisi de olabilir, tıbbi destek gerektirir.
• Uzun Süredir Geçmeyen Baş Dönmesi: Dinlenme, sıvı alımı gibi önlemlere rağmen saatlerce veya günlerce devam eden baş dönmesi varsa, bu normal değildir. Altta yatan sorunu belirlemek için doktora görünmelisiniz.

Yukarıdaki senaryolar dışında, eğer baş dönmesi yaşamaktan endişe duyuyorsanız veya baş dönmesi günlük aktivitelerinizi kısıtlamaya başladıysa, bir uzmana danışmakta fayda vardır. Erken tanı ve tedavi ile hem ciddi bir rahatsızlık varsa ortaya çıkar, hem de uygun tedaviyle baş dönmesi probleminiz çözülür veya kontrol altına alınır.

Sıkça Sorulan Sorular

Geçmeyen baş dönmesi neden olur?

Uzun süre devam eden veya sürekli tekrarlayan baş dönmesi genellikle kronik bir nedene işaret eder. İç kulak hastalıkları (örneğin Meniere hastalığı, kronik vestibüler nörit), kontrol altına alınmamış migren atakları, kansızlık (anemi) veya hormonal bozukluklar (tiroit sorunları gibi) geçmeyen baş dönmelerine yol açabilir. Ayrıca anksiyete bozukluğu olan kişilerde stres sürekli olduğu için baş dönmesi hissi de sık sık ortaya çıkar. Geçmeyen baş dönmesinde mutlaka bir doktora görünerek altta yatan nedenin tespit edilmesi ve o nedene yönelik tedavi planı yapılması önemlidir.

Baş dönmesi ile vertigo aynı şey mi?

Vertigo, baş dönmesinin tıbbi terminolojideki karşılığıdır ancak halk arasında genellikle dönme hissinin çok belirgin olduğu baş dönmelerini ifade etmek için kullanılır. Aslında baş dönmesi (dizziness) genel bir terim olup denge kaybı, sersemlik, bayılma hissi gibi durumları da kapsar. Vertigo ise daha spesifik olarak, kişinin kendisi veya çevresi dönüyormuş gibi hissettiği durumu anlatır. Kısacası, her vertigo bir baş dönmesidir ama her baş dönmesi vertigo olmayabilir. Örneğin ayağa kalkınca hafif dengesizlik olması baş dönmesidir fakat etrafın dönüyormuş gibi algılandığı şiddetli ataklar vertigodur.

Baş dönmesi hangi hastalığın belirtisi olabilir?

Baş dönmesi pek çok hastalığın belirtisi olabilir, bu nedenle tek başına spesifik bir hastalığı işaret etmez. En sık iç kulak hastalıkları (BPPV, Meniere, vestibüler nörit), migren, anemi, düşük tansiyon gibi durumların belirtisidir. Ayrıca kalp ritim bozuklukları, tiroit bozuklukları, diyabet (kan şekeri düşmeleri) gibi sistemik hastalıklarda da baş dönmesi görülebilir. Nadir de olsa beyin tümörü veya inme gibi ağır hastalıkların belirtileri arasında da baş dönmesi bulunabilir. Baş dönmesine eşlik eden diğer bulgulara bakarak, hangi hastalığın belirtisi olabileceği konusunda doktorlar ipucu elde ederler.

Baş dönmesi için hangi doktora gidilir?

Baş dönmesi şikâyetiyle ilk etapta bir Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanına veya Nöroloji uzmanına başvurabilirsiniz. Genellikle baş dönmesinin iç kulak kaynaklı olup olmadığını değerlendirmek için KBB uzmanları gerekli testleri yapar. İşitme testi, göz hareketleri testi gibi değerlendirmeler sonucunda eğer sorun kulakta bulunamazsa, nörolojik bir neden ihtimaline karşı Nöroloji bölümüne yönlendirilirsiniz. Bazı durumlarda Kardiyoloji (örneğin ritim bozukluğu şüphesi varsa) veya Endokrinoloji (örneğin diyabet, tiroit sorunları düşünülüyorsa) bölümleri de devreye girebilir. Eğer imkanınız varsa “Denge Hastalıkları Kliniği” veya “Vestibüler rehabilitasyon merkezi” olan kapsamlı hastanelerde multidisipliner bir yaklaşımla da değerlendirme yapılabilir.

Baş dönmesine evde ne iyi gelir, kendi kendime ne yapabilirim?

Evde baş dönmesini hafifletmek için yapabilecekleriniz şunlardır: Öncelikle başınız döndüğünde yere oturun veya uzanarak düşmeyi önleyin. Ortamı serinletip pencereyi açarak temiz hava alın. Bir bardak su için, mümkünse bir şeyler atıştırarak kan şekerinizi dengeleyin (örneğin tatlı bir meyve suyu). Derin nefes egzersizleri yaparak sakin kalmaya çalışın. Eğer biliyorsanız, iç kulak kristallerine yönelik basit baş hareketleri (Epley manevrası) uygulayabilirsiniz. Zencefil çayı baş dönmesine ve bulantıya iyi gelebilir. Işıkları biraz loşlaştırıp gözlerinizi kapatarak dinlenmek, vücudunuzun dengeyi bulmasına yardımcı olur. Bunları yapmanıza rağmen geçmeyen veya sık sık tekrarlayan baş dönmelerinde evde ısrar etmeyip bir doktora görünmek gerekir.

Baş dönmesi ne zaman tehlikeli olur?

Baş dönmesinin tehlikeli olduğu durumlar, genellikle altında yatan ciddi bir sorun olduğuna işaret eden durumlardır. Eğer baş dönmesi sırasında bilincinizi kaybederseniz veya nörolojik belirtiler (örneğin konuşamama, görememe, kol-bacakta tutmama) ortaya çıkarsa bu acil bir durumdur. Yine kalp krizi belirtisi olabilecek göğüs ağrısı, terleme, nefes darlığı ile birlikteyse vakit kaybetmeden yardım almak gerekir. Yüksekten düşmeye sebep olacak kadar şiddetli vertigo atakları da tehlikelidir, zira fiziksel yaralanmaya yol açabilir. Özetle, baş dönmesi eğer sıradışı şiddetteyse, uzun sürüyorsa veya başka ciddi belirtiler eşlik ediyorsa tehlikeli kabul edilir ve tıbbi değerlendirme şarttır. Her zamanki kısa süreli ve dinlenmekle geçen baş dönmeleri ise genellikle tehlikeli değildir ancak sık tekrar ediyorsa nedeni bulunmalıdır.

Baş dönmesi kanser belirtisi midir?

Tek başına baş dönmesi çoğunlukla kanser belirtisi değildir. Baş dönmesi çok yaygın bir semptomdur ve büyük kısmı masum nedenlerden kaynaklanır (iç kulak sorunları, tansiyon düşmesi vb.). Kanser hastalığında baş dönmesi görülebilir ama genellikle kanserin kendinden ziyade yol açtığı kansızlık veya tedavi yan etkileri sonucu ortaya çıkar. Örneğin lösemi veya ileri evre kanserlerde halsizlik ve anemiye bağlı baş dönmeleri olabilir. Beyin tümörü durumunda da baş dönmesi yaşanabilir fakat bu durumda beraberinde ciddi nörolojik bulgular da olur (şiddetli baş ağrısı, denge kaybı, görme-konuşma bozukluğu gibi). Kısacası, baş dönmesi tek başına kanserin habercisi değildir; ancak eğer kişinin bilinen bir kanser öyküsü varsa ve yeni bir baş dönmesi geliştiyse veya mevcut baş dönmeleri belirgin kötüleştiyse, doktorlar altta yatan sorunu araştırırken bunu da göz önünde bulundururlar.

Çocuklarda baş dönmesi olur mu, olursa nedenleri nedir?

Çocuklar da bazen baş dönmesi yaşayabilir. Çocuklarda baş dönmesi genellikle iyi huyludur ve uzun yolculuk (taşıt tutması), aşırı efor, susuzluk ya da kan şekeri düşmesi gibi basit nedenlerden kaynaklanır. Ayrıca iç kulak enfeksiyonları (örn. otit media) çocuklarda denge sorunlarına yol açabilir. Nadiren çocuklarda görülen migren atakları da baş dönmesiyle seyredebilir. Eğer bir çocuk sık sık başının döndüğünü söylüyorsa, bunu hafife almamak ve bir doktora danışmak gerekir. Çocuklarda dengeyi etkileyen nadir hastalıklar (ör. nörolojik gelişimsel sorunlar) erken teşhis edilirse önlem alınabilir. Ayrıca çocuklar bazen baş dönmesini tarif edemeyip "midem kötü" diyebilir, bu da vertigoya eşlik eden bulantıyı ifade ediyor olabilir. Ebeveynler, çocukların böyle şikayetlerini dikkatle izlemeli ve gerekirse bir pediatriste veya KBB uzmanına göstermelidir.

Sonuç

Baş dönmesi hemen herkesin hayatında en az bir kez deneyimlediği bir durumdur. Çoğu vakada ciddi bir nedeni yoktur ve basit önlemlerle geçer. Ancak baş dönmesi sıklaştığında, şiddetlendiğinde veya normal dışı belirtilerle beraber olduğunda mutlaka altta yatan neden araştırılmalıdır. Bu makalede baş dönmesinin nedenlerini, iyi gelen yöntemleri ve dikkat edilmesi gereken durumları kapsamlı şekilde ele aldık. Unutmayın ki her birey farklıdır; eğer baş dönmesi yaşıyorsanız en doğru değerlendirme ve tedavi için bir sağlık profesyoneline danışmanız en güvenli yaklaşımdır.