E vitamini nedir ve ne işe yarıyor?

E vitamini, dört tokoferol ve dört tokotrienol içeren, yağda çözünen sekiz bileşikten oluşan bir moleküldür.

Önemli bir antioksidandır ve özellikle hücre zarları ve lipoproteinlerde önemli antioksidan işlevler görmektedir. C ve D vitamini kadar popüler olmasa da E vitamini vücudun çalışması için gerekli olan temel bir vitamindir. Yağda çözünür ve kan dolaşımına girmeden önce karaciğerde depolanır. Antioksidan özelliği ile hücrelerimize zarar verebilecek serbest radikal adı verilen moleküllerden bizi korumaya yardımcı olur. Bağışıklık sistemimizin düzenlenmesinde rol alır; virüslere ve zararlı bakterilere karşı savaşan beyaz kan hücresi olan monosit üretiminde rol oynar.

E vitamininin kısa tarihi

E vitamini 1922'de keşfedildi, 1935'te izole edildi ve ilk olarak 1938'de sentezlendi. Vitamin aktivitesi ilk olarak döllenmiş sıçan yumurtaların canlı doğumla sonuçlanması için gerekli olan bir molekül olarak tanımlandığı için, ona Yunanca doğurmak için taşımak anlamına gelen "tokoferol" adı verildi. Alfa-tokoferol, bitkisel yağlardan doğal olarak ekstrakte edilir veya en yaygın olarak sentetik tokoferil asetat olarak, tek başına veya bir multivitamin ürününe dahil edilen popüler bir diyet takviyesi olarak satılır. Ayrıca ciltte kullanım için yağlara veya losyonlara sık dahil edilir.

Tüm bu özellikleri göz önüne alındığında E vitaminini takviye olarak almanın faydalı olabileceğini düşünebilirsiniz. Yapılan ilk araştırmalar da bu yöndeydi. Kanserden kalp hastalığına kadar her şeyi önlemeye yardımcı olabileceğini gösteriyordu. Ancak artan çalışmalar özellikle yüksek dozlarda E vitamini almanın yararsız olduğunu, hatta zararlı olabileceğini buldu. Yüksek dozlarda E vitamini almak felç, kanama ve bazı erkeklerde prostat kanseri riskini artırabilir.

Bu tür karışık araştırma sonuçları E vitamini takviyeleri için daha dikkatli olmamız gerektiğini gösteriyor. Hatta tüm vitaminlerin sadece diyet yoluyla alınmasının güvenli olduğunu görüyoruz. Bu yazıda sizler için E vitaminini araştırdık. Eksikliğinin ve fazlalığının ne gibi sonuçları olabileceğine, ne kadar alınması gerektiğine dair bilgilere yer verdik.  

E vitamini ihtiyacı ne kadardır?

Amerikan diyet önerilerine göre günlük alınması gereken E vitamini ihtiyacı 15 miligramdır. Bu 14 yaş üstü erkek ve kadın bireyler için geçerlidir. 60 gram ay çekirdeği ile bu ihtiyaç karşılanmış olacaktır.  Hamile ve emziren kadınlar için 19 mg/gün E vitamini önerilir. Bununla birlikte hamile veya emziren kadınlar için rutin takviye E vitamini kullanımı önerilmez. Çocuklar için ihtiyaç yaşa göre değişir. Örneğin 0-6 ay bebekler için 4 mg/gün yeterlidir. E vitamini anne sütünün normal bir bileşenidir. Formül sütler de yaygın olarak vitaminle zenginleştirilmiştir. 9-13 yaş arası çocuklar için günlük 11 mg E vitamini önerilir. E vitamini gıdalardan alındığında güvenli ve faydalıdır. "Doğal kaynakları nelerdir?" birlikte inceleyelim

E vitamini hangi yiyeceklerde bulunur?

  • Ay çekirdeği, badem, fındık, fıstık ezmesi, yer fıstığı
  • Ayçiçek yağı, buğday tohumu yağı, fındık yağı, zeytinyağı, aspir yağı, mısır yağı ve soya fasulyesi yağı
  • Kivi, mango, domates gibi meyveler
  • Ispanak, brokoli gibi sebzeler

E vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar nelerdir?

E vitamini sekiz kimyasal formda bulunur. Bir kan testi ile doktunuz bir E vitamini formu olan alfa-tokoferole ne kadar sahip olduğunuzu öğrenebilir. Normal seviye genellikle 5.5 mg/L’dir. Bir yetişkinin kanında 4 mg/L’den az E vitamini olduğunda genellikle takviye gerektirir. Ayrıca sorunun neyden kaynaklandığının belirlenmesi gerekir.

Dengeli bir diyet günlük alınması gereken ihtiyacı karşılar. Ancak işlenmiş ürünlerin bulunduğu Batı tarzı bir diyet çoğunlukla karşılamaz. E vitamini kaynaklarını diyete ekleyerek bu sorun kolaylıkla çözülebilir.

E vitamini eksikliği kalıtsal veya tıbbi hastalıklar nedeniyle de görülebilir. Konjenital abetaliproteinemi (doğuştan gelen yağda eriyen vitaminleri emme bozukluğu) genetiktir ve kronik seyreder. Son derece düşük E vitamini seviyelerine neden olur. Tedavi yüksek doz E vitamini takviyesi gerektirir.

E vitamini yağda çözündüğü ve depolandığı için düşük yağlı diyet uygulayan veya yağları sindirme ve emme bozuklukları yaşayan kişilerde E vitamini eksikliği görülebilir. Örneğin kistik fibroz, Chron hastalığı, düzensiz bağırsak sendromu, pankreatit ve çölyak hastalığı olan kişiler risk altındadırlar. Bu kişilerde durum genellikle diyet değişiklikleri ve takviye E vitamini ile kontrol altına alınır.

Prematüre doğan bebekler de risk altındadır. Olgunlaşmamış bir sindirim sistemi yağ ve E vitamini emilimini engelleyebilir. Bu bebeklerdeki E vitamini eksiklikleri kırmızı kan hücrelerini yok eden hemolitik anemiye yol açabilir. Mideye bir tüp yoluyla E vitamini takviyesi veya intravenöz (damar içi uygulama) ile tedavi edilebilir.

Yüksek doz E vitamini almanın etkileri nelerdir?

Genel olarak sağlıklıysanız E vitamini takviyesi almanız önerilmez. Takviye alan kişiler için gıdalardan gelen dahil tolere edilebilir üst limit 1000 mg (1500 IU) ’dır. Bununla birlikte E vitamini ile yapılan çalışmalarda çelişkili sonuçlar elde edilmiştir. Örneğin yapılan bir çalışmada E vitamini takviyesi almanın özellikle sigara içen erkeklerde prostat kanserine karşı koruyucu olabileceği gösterilmiştir. Buna karşın bir diğer çalışma 400 IU E vitamini almanın prostat kanseri riskini artırabileceğini göstermiştir. Benzer şekilde bir diğer çalışma günlük 400 IU E vitaminin inme riskini artırabileceğini göstermiştir. Verilerin çoğu orta ve yaşlı hastaları incelediği için kronik hastalık veya diğer takviyelerin bu artışa katkıda bulunup bulunmadığı tam olarak net değildir.

Başka bir çalışmada C vitamini, çinko ve beta-karoten ile alınan E vitaminin yaşa bağlı makula dejerasyonunun (sarı nokta hastalığı adıyla da bilinir) ilerlemesini yavaşlattığını gösteriyor. Ancak bazı hastalıkları önlemesinde ve yönetiminde oynayabileceği rol hala kesin değildir. Daha fazla inceleme ve araştırma gerektirir.

E vitamini takviyesi konusunda dikkatli olmakta yarar vardır. Bir takviyeye başlamadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız. E vitamini takviyeleri günlük 300 mg’dan fazla alındığında ilaçlarla etkileşime girebilir. Ayrıca E vitamini kan inceltici görev gördüğünden takvileri warfarin (coumadin), clopidogrel (plavix) veya arpirin gibi kan inceltici ilaçlarla birlikte kullanmak kanama riskinizi artırabilir.

Önerilerden fazla E vitamini almak baş ağrısı, bulanık görmek, yorgunluk, halsizlik ve mide krampları gibi ciddi yan etkilere neden olabilir. Böyle bir yan etki yaşarsanız takviye almayı bırakmalı ve derhal doktorunuzla görüşmelisiniz.

Sonuç

E vitamini yağda çözünen ve depolanan bir vitamindir. Dolayısı ile fazlası C vitamini gibi idrarla atılmaz. Fazlalıklar vücudun yağ dokusunda ve karaciğerde depolanır. Bu nedenle yüksek dozlarda alınan E vitamini toksik seviyelerde birikebilir. E vitamini toksisitesini önlemek için, takviyeler ve yiyeceklerle birlikte günde 1000 mg'dan fazla almadığınızdan emin olun. Eksikliği nadir olarak görülür ve altta yatan bir durumun sonucudur. Bu durum çözülmeli ve uygun tedavi seçeneği uygulanmalıdır.