Kansere Bağlı Yaşam Kayıpları Yüzde 70 Önlenebilir

Yeni bir küresel analiz, dünya genelinde kanser nedeniyle yaşanan erken yaşam kayıplarının önemli yük oluşturduğuna vurgu yapıyor. Bu yük, önleme, erken tespit ve zamanında tedavi ile potansiyel olarak önlenebilir olabilir.

Çalışmanın 3 Ana Bulgusu

Kansere Bağlı Yaşam Kayıplarının Yarısı Erken Yaşta

Analize göre, 2020 yılında kansere bağlı yaşam kayıplarının yarısından fazlası – 9.96 milyonun 5.28 milyonu – erken yaşta (70 yaşından önce) gerçekleşti, bu da dünya genelinde kanserden dolayı yaklaşık 183 milyon yaşam yılının kaybedilmesine yol açtı.

Erken yaşta gerçekleşen kansere bağlı yaşam kayıplarının üçte ikisinden fazlası — 3.6 milyon, veya %68 — yaşam tarzı değişiklikleri veya erken tespit çabaları, örneğin kanser taraması, diyet değişiklikleri veya sigarayı bırakma gibi, potansiyel olarak önlenebilirdi ve yaklaşık üçte biri — 1.65 milyon, veya %31 — tedavi edilebilir olabilirdi.

Bununla birlikte teorik olarak kansere bağlı yaşam kayıplarının birçoğunun önlenebilir olduğu muhtemel, ancak tam olarak kaçının önlenebilir olduğuna dair sayılar net değil. Ayrıca, "teorik olarak önlenebilir" demek, pratikte gerçekten yapabileceğimiz anlamına gelmez.

Kanseri Önleme, Büyük Çaba ve Yatırım Gerektiriyor

Dünya Sağlık Örgütü'nün Kanser Araştırma Uluslararası Ajansı (IARC) ve ortakları tarafından yürütülen bu çalışma, 185 ülkede 36 farklı kanser türünden kaynaklanan erken yaşam kayıplarının tahminlerini sunuyor.

The Lancet Global Health'te 26 Eylül 2023'te yayınlanan bulgular, aynı zamanda bir Lancet Komisyonu raporu olan "Kadınlar, Güç ve Kanser" ile birlikte, dünya genelinde kadınlar arasında "yetersiz tanınan" kanser yükünü vurguluyor.

Kanser, dünya genelinde hemen hemen tüm ülkelerde kadınlar arasında erken yaşam kayıplarının ilk üç nedeninden biri olarak sıralanıyor, ancak Lancet Komisyonu raporuna göre bunun ana nedeni, kanseri önleme çabalarına "öncelik verilmemesi"!

2020'de yaşanan yaklaşık 5.3 milyon erken kanser yaşam kaybının 2.9 milyonu erkeklerde, 2.3 milyonu ise kadınlarda gerçekleşti. Araştırmacılar, kadınlar arasında erken yaşam kayıplarının 1.5 milyonunun önleme veya tespit çabaları ile potansiyel olarak önlenebilir olabileceğini, geriye kalan 800.000'inin ise "tüm kadınlar her yerde optimal kanser bakımına erişebilirse" önlenebilir olabileceğini belirtti.

Yukarıdaki görsel, 30-69 yaş aralığındaki kansere bağlı erken yaşam kayıplarının, tüm yaş gruplarındaki oranını gösteren bir dünya haritasıdır. Koyu kırmızı renk, bu durumun en yüksek olduğu ülkeleri temsil ederken, açık kırmızı renk, en düşük olduğu ülkeleri temsil etmektedir.

İstatistikler, İnsan Gelişim İndeksine Göre Farklılaşıyor

Akciğer kanseri, İnsan Gelişim İndeksi (İGİ) orta ila çok yüksek puan alan ülkelerde önlenebilir erken yaşam yıl kayıplarına liderlik eden faktörken, düşük İGİ'li ülkelerde rahim ağzı kanseri lider konumundaydı.

İGİ sıralamaları, yaşam beklentisi, eğitim ve gayri safi milli gelire dayanarak hesaplanır. Çok yüksek, yüksek, orta ve düşük olarak 4 kademesi vardır.

Düşük İGİ'li ülkelerde kadınlar arasında kansere bağlı yaşam kayıplarının %72'si erken yaşta gerçekleşirken, çok yüksek İGİ'li ülkelerde bu oran %36 idi.

Genel olarak, İGİ'nin tüm dört kademesinde, kolorektal ve meme kanserleri ana tedavi edilebilir kanserleri temsil ediyordu.

Kanserin 4 Ana Nedeni

Dört ana risk faktörüne — tütün içimi, alkol tüketimi, yüksek vücut ağırlığı ve enfeksiyonlar (HPV, helikobakter ve hepatit B) — maruz kalmayı azaltmak, potansiyel olarak önlenebilir erken yaşta kanserle ilgili yaşam kayıplarını azaltmanın anahtarı olmaya devam ediyor.

Küresel olarak, ülkeler arasında kanser dahil olmak üzere bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanan erken ölümleri azaltma hedefine ulaşmada belirgin eşitsizlikler bulunuyor.

Kanser önleme programlarına daha fazla yatırım yapmak, kanser için anahtar risk faktörlerinin yaygınlığını azaltabilir ve aşılama kapsamının yanı sıra erken teşhis ve tarama ile zamanında tedaviye bağlanabilir ve dünya genelinde görülen mevcut kanser eşitsizliklerini ele alabilir ve ele almalıdır.

Bununla birlikte araştırmacılar, çalışmanın metodoloji ve temel varsayımlarla ilgili sınırlamaları kabul ediyorlar. Örneğin, önlenebilir olarak sınıflandırılan bazı erken kansere bağlı yaşam kayıpları, aynı zamanda iyileştirici tedavilerle de önlenebilir olabilir.

Bulgular, 2020 yılındaki erken mortalite (yaşam kaybı oranlarını) gösteriyor, fakat kanser kontrolünde zamanla ne kadar ilerleme kaydedileceğini belirtmiyor.

Bu çalışma, mevcut temel ve ek tedavileri kullanarak kanserden kaynaklanan erken yaşam kayıplarının büyük bir kısmının nasıl önlenebileceği konusunda iyi bir genel bakış sunuyor.

Fakat, çeşitli risk faktörleri ve müdahalelerin etkilerini tahmin ederken genellikle gözlemsel ve randomize edilmemiş çalışmalar kullanılıyor, bu da çeşitli yanlış anlamalara yol açabilir.

Ayrıca, gözlemsel veya randomize verilere ulaşım genellikle Afrika, Latin Amerika ve Asya gibi bölgelerde sınırlıdır, burada kanser vakaları artıyor. Bu sebeple, başlıca Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinden elde edilen verileri, genetik, çevresel, sosyoekonomik ve kültürel farklılıklar nedeniyle bu az çalışılmış bölgelere uygulamak zor olabilir.

Ancak, "değiştirilebilir risk faktörlerinin gerçekten değiştirilebilir olup olmadığı" konusundaki tartışmalar sürüyor. Örneğin, "fiziksel aktivite eksikliğini" tamamen nasıl ortadan kaldırabiliriz ve bu pratikte nasıl görünür?

Sonuç olarak, evet, bu kanserlerin bir kısmı önlenebilir ve bu oran yüksek olabilir, ancak %70'lik kesin tahmin genellikle teorik bir değer olarak kalmaktadır. Kanseri önleme veya kanser sayılarını azaltmak için büyü çaba ve yatırım gerekmektedir.

*

İlgili konu: Egzersiz, bir kanser ilacıdır!