Meme Kanserinde Dosetaksel Siklofosfamid Kemoterapi Protokolü
Meme Kanserinde Dosetaksel, Siklofosfamid (TC) Kemoterapi Protokolü, erken evre meme kanseri tedavisinde sıkça kullanılan, etkili ve görece iyi tolere edilen bir kemoterapi rejimidir. Özellikle HER2-negatif ve lenf nodu negatif hastalarda tercih edilir.
T – Taxotere (Docetaxel): Dosetaksel
C – Siklofosfamid (Endoksan): Siklofosfamid
Dosetaksel
- Dosetaksel, porsuk ağacının iğne yapraklarından elde edilen yarı sentetik bir kemoterapi ilacıdır.
- Bu ilaç, hücre iskeletinin önemli bir parçası olan mikrotübüllere güçlü bir şekilde bağlanır ve onları stabilize eder. Bu bağlanma, mikrotübüllerin normalde olması gerektiği gibi esnek hareket etmesini engeller ve hücre bölünmesini durdurur.
- Dosetaksel, hücre döngüsünün bölünme aşaması olan "mitoz" evresinde etkilidir. Yani, hücrelerin bölünerek çoğalmasını durdurarak kanserli hücrelerin büyümesini engeller.
Siklofosfamid
- Siklofosfamid, alkilleyici ajanlar sınıfına ait, DNA'ya zarar vererek kanser hücrelerinin ölümüne neden olan bir kemoterapi ilacıdır. Hem solid tümörlerde (örneğin meme kanseri) hem de hematolojik kanserlerde (lösemi, lenfoma) yaygın olarak kullanılır.
- Vücutta aktif forma dönüştükten sonra, DNA zincirlerine alkil grubu bağlar. Bu bağlanma, DNA'nın doğru şekilde kopyalanmasını ve hücre bölünmesini engeller. Sonuç olarak, özellikle hızla çoğalan kanser hücrelerinde apoptoz (programlı hücre ölümü) gelişir.
Tedavinin Amacı
Adjuvan Tedavi (Ameliyat Sonrası):
- Cerrahi sonrasında vücutta kalmış olabilecek mikroskobik kanser hücrelerini yok etmek.
- Nüks (tekrar) riskini azaltmak.
- Uzun vadede hastalıksız sağkalımı artırmak.
Neoadjuvan Tedavi (Ameliyat Öncesi):
- Tümörü küçülterek daha kolay ve meme koruyucu cerrahiye olanak sağlamak.
- Tedaviye verilen yanıtı değerlendirmek.
Küratif Amaç (İyileşme Hedefli):
- Erken evre, özellikle lenf nodu negatif ve HER2 negatif hastalarda tam iyileşme hedeflenir.
Tedavi Endikasyonu
Erken Evre Meme Kanseri (Adjuvan Tedavi Olarak):
Tümör cerrahi olarak çıkarıldıktan sonra, vücutta kalmış olabilecek mikroskobik kanser hücrelerini yok etmek amacıyla kullanılır.
Özellikle aşağıdaki hasta gruplarında önerilir:
- Lenf nodu negatif (N0) hastalar
- HER2 negatif tümörler
- Hormonal reseptör (ER/PR) pozitif veya triple negatif tümörler
- Tümör boyutu ≥1 cm, yüksek derece (grade), yüksek Ki-67 gibi kötü prognostik özellikler varsa
Neoadjuvan Tedavi (Ameliyat Öncesi):
- Tümörü küçülterek daha kolay cerrahi (özellikle meme koruyucu cerrahi) yapılmasını sağlamak amacıyla
- Klinik olarak lenf nodu pozitif ancak cerrahi sınırlar açısından tartışmalı hastalarda
Hormonal Tedaviye Uygun Olmayan Hastalar:
Hormon reseptörleri negatif (ER-, PR-) olan erken evre hastalarda kemoterapi endikasyonu doğar; TC bu durumda tercih edilebilir.
Alternatif Rejimlere Uygun Olmayan Hastalarda:
Antrasilin içeren (örneğin AC → T) rejimlere kardiyotoksisite nedeniyle uygun olmayan hastalarda, antrasiklin içermeyen TC rejimi güvenli bir alternatiftir.
Tedaviye Uygun Olmayan Durumlar
- Şiddetli Kardiyovasküler Hastalıklar: Kalp yetmezliği, kontrolsüz hipertansiyon, önceki antrasiklin kullanımı sonrası kardiyomiyopati. Özellikle dosetakselin sıvı tutulumu yapıcı etkisi nedeniyle dikkat gerektirir.
- Kemik İliği Yetmezliği / Ağır Miyelosupresyon: Önceden şiddetli anemi, lökopeni veya trombositopeni varsa kan sayımı yeterli değilse doz ertelenmeli veya protokol değiştirilmelidir
- Ağır Alerjik Reaksiyon Geçirenler: Dosetaksel veya polisorbate 80 taşıyıcıya karşı ciddi alerji öyküsü olan hastalar.Siklofosfamide karşı aşırı duyarlılığı olan hastalar
- Düşük Riskli Erken Evre Meme Kanseri: Tümör ≤0.5 cm, lenf nodu negatif, düşük dereceli, düşük Ki-67, hormon reseptör pozitif ve menopoz sonrası hastalarda; kemoterapi yerine sadece hormonal tedavi yeterli olabilir.Bu hastalarda TC protokolü aşırı tedavi sayılabilir.
- Zayıf Performans Durumu / Yaşlı Hastalar: ECOG performans skoru ≥2 olan, yaşlı ve komorbid hastalarda toksisite riski yüksektir.Alternatif daha düşük toksisiteli rejimler tercih edilebilir.
- Karaciğer veya Böbrek Yetmezliği: Özellikle dosetakselin karaciğer metabolizması ve siklofosfamidin böbrek yoluyla atılması nedeniyle..Karaciğer enzimleri (AST/ALT) veya bilirubin yüksekse dikkat edilmelidir. Kreatinin klerensi <30 ml/dk olan hastalarda doz azaltımı veya alternatif gerekebilir.
- Gebelik ve Emzirme Dönemi: Siklofosfamid ve dosetaksel her ikisi de fetotoksik ve teratojeniktir. Gebelerde kesin kontrendikedir.
SGK Geri Ödeme Durumu
Türkiye'de, Dosetaksel ve Siklofosfamid kombinasyon tedavisi, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından rutin olarak geri ödeme kapsamındadır.
Doz Aralığı ve Uygulama
Siklofosfamid: 600 mg/m², 1. gün
Dosetaksel : 75 mg/m², 1. gün
Uygulama sıklığı: 21 günde bir
Toplam kür sayısı: Genellikle 4 kür
Uygulama yolu: Damar içi (IV) infüzyon
Premedikasyon:
- Deksametazon 8 mg, ağızdan (PO) günde iki kez, Dosetaksel uygulanmasından bir gün önce başlanarak 3 gün boyunca verilir.
- 5-HT3 antagonistleri (örn. ondansetron, granisetron), deksametazon, aynı zamanda antiemetik etki sağlar. Orta düzeyde emetojenik olduğu için bu kombinasyon genellikle yeterlidir.
- Gerekirse antihistaminikler (alerji riski yüksekse), proton pompa inhibitörü (gastrik koruma için) premedikasyona eklenir.
Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
- Kan Değerleri (Hematolojik İzlem): Tedavi öncesi ve aralarda mutlaka tam kan sayımı yapılmalıdır.Lökopeni/nötropeni riski yüksektir ve enfeksiyon riski artar.Gerekirse G-CSF (filgrastim) ile destek verilir.
- Alerjik Reaksiyon Riski: Özellikle dosetaksel, şiddetli alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu yüzden mutlaka deksametazon premedikasyonu uygulanmalıdır.Alerji öyküsü olanlarda dikkatli olunmalı.
- Enfeksiyon Riski: Bağışıklık baskılanabilir; hastalar ateş, titreme, boğaz ağrısı, idrar şikayetleri gibi durumlarda hemen hekime başvurmalıdır. Febril nötropeni gelişirse acil müdahale gerekir.
- İlaç Etkileşimleri: Özellikle karaciğerden metabolize edilen ilaçlar (ör. antikoagülanlar, antiepileptikler) ile birlikte kullanıldığında dikkatli olunmalı.Tüm ilaçlar onkoloji eczacısı tarafından gözden geçirilmelidir.
- Cilt ve Tırnak Toksisitesi: Dosetaksel, onikoliz (tırnak ayrılması) ve deri döküntülerine yol açabilir.Soğuk eldiven kullanımı bu yan etkiyi azaltabilir (15 dk önce – 15 dk sonra).
- Sıvı Tutulumu / Ödem: Dosetakselin en sık yan etkilerinden biridir.Bacaklarda şişlik, kilo artışı izlenmelidir. Deksametazon bunu azaltmada etkilidir.
- Gebelik ve Doğurganlık: Siklofosfamid ve dosetaksel teratojeniktir, gebelik kesin kontrendikedir.Tedavi öncesi doğurganlık danışmanlığı yapılmalı.
- Yaşlı veya Komorbid Hastalar: Yaşlılarda ve performansı düşük hastalarda doz azaltımı veya farklı rejim gerekebilir.
- Karaciğer ve Böbrek Fonksiyonu: Siklofosfamid böbrekten, dosetaksel karaciğerden atılır. AST/ALT ve kreatinin yüksekse doz ayarlaması gerekir.
- Hasta Uyumu ve Takibi: 3 haftada bir düzenli takip önemlidir.Bulantı, yorgunluk, ateş, ishal, kabızlık, ağız yaraları gibi her yan etki hekime bildirilmelidir.
