Nature Seçti – 2024 Yılının Bilime Yön Veren 10 Kahramanı

Bilimin Ufuklarını Genişleten Bir Yıl

2024, bilim dünyasında dikkat çekici bir dönüm noktalarından biri oldu. Nature’s 10 listesi, yıl boyunca bilime önemli katkılar sağlayan bilim insanlarını ve bu çalışmaların toplumsal yansımalarını ele alıyor. Listede yer alan bu isimler, bireysel azimleri ve disiplinler arası işbirliğiyle sadece bilimi değil, aynı zamanda insanlığın geleceğini de Şkekillendirdi. Bu yazı, bu kahramanları ve çalışmalarının derin etkilerini ele alıyor.

1. Ekkehard Peik: Nükleer Saatlerin Öncüsü

Ekkehard Peik, zaman ölçüm teknolojisini yeniden tanımlayan nükleer saatler üzerinde yaptığı çığır açıcı çalışmalarla 2024 yılına damgasını vurdu. Bu çalışmalar, zamanın daha önce olmadığı kadar hassas ve dayanıklı bir şekilde ölçülmesine olanak sağlıyor.

Zamanın Yeniden Tanımı

Mevcut en hassas zaman ölçüm cihazları olan atomik saatler, elektronların enerji geçişlerini temel alıyor. Ancak Peik, atom çekirdeği içindeki enerji geçişlerini kullanan nükleer bir saat geliştirme fikrini ortaya attı. Bu, zaman ölçümünde çığır açan bir fikir olarak kabul edildi. Atom çekirdeği, elektromanyetik alanlara karşı daha az duyarlı olduğundan, bu yeni saatler mevcut atomik saatlere göre daha dayanıklı ve hassas olma potansiyeline sahip.

Zorlu Yolculuk

Peik ve meslektaşı Christian Tamm, 2001 yılında bu fikri geliştirmeye başladıklarında, projeyi birkaç ay içinde tamamlayabileceklerini düşünüyorlardı. Ancak nükleer enerji geçişlerini uyarmak için yapılan erken deneyler başarısız oldu. Bu başarısızlıklar, Peik'i ve ekibini yıldırmadı; her denemeden yeni şeyler öğrenerek projeyi sürdürdüler. Sonunda, 2024 yılında Peik'in liderlik ettiği ekip, radyoaktif toriyum-229 çekirdeğinde enerji geçişini başarıyla tetikledi.

Sapma Oranı

Farklı saat türlerinin doğruluk karşılaştırması şu şekildedir:

• Mekanik (analog, otomatik) Saatler: Günlük sapma oranları genellikle -10 ile +10 saniye arasında değişir.

• Kuvars (pilli) Saatler: Standart kuvars saatler, ayda yaklaşık ±15 saniye sapma gösterir; bu da günlük yaklaşık ±0.5 saniyelik bir sapmaya denk gelir.

• Atom Saatleri: En hassas atom saatleri, yılda yaklaşık 31,5 attosaniye (1 attosaniye = 10^-18 saniye) kadar bir sapma gösterir.

• Nükleer Saatler: Teorik olarak, atom saatlerinden daha yüksek bir doğruluğa sahip olması beklenmektedir; ancak kesin sapma oranları, teknolojinin gelişimine bağlı olarak netleşecektir. Şu an için tahminler 40 milyar yılda 1 saniye civarındadır

Bilimsel ve Teknolojik Etkiler

Peik'in çalışmaları, temel bilimden pratik uygulamalara kadar geniş bir yelpazede etkiler yaratabilir. Nükleer saatler:

• GPS ve telekomünikasyon gibi teknolojilerde devrim yaratabilir.
• Uzay-zamanın daha hassas bir şekilde ölçülmesine olanak sağlayabilir.
• Karanlık madde gibi temel fiziksel soruların araştırılmasına yeni bir perspektif sunabilir.

İşbirliği ve Azim

Peik'in başarısının arkasında, Avrupa genelinde bir konsorsiyum kurarak farklı araştırma gruplarının uzmanlıklarından faydalanması yatıyor. Ayrıca, Peik'in bilimsel azmi ve kararlılığı, projeyi bu noktaya taşımada kritik rol oynadı. Peik, bu alandaki çalışmalarının henüz başlangıç olduğunu belirterek, yeni fikirler ve teknolojik ilerlemeler için sabırsızlandığını dile getiriyor.

---

2. Kaitlin Kharas: Adil Ücret Mücadelesinin Şampiyonu

"Kanadalı yüksek lisans ve doktora sonrası araştırmacıların sesini yükselten lider"

Kaitlin Kharas, 2024 yılında Kanada’da yüksek lisans ve doktora sonrası araştırmacılar için son 20 yılın en büyük maaş artışını sağlayan Support Our Science (SOS) kampanyasının liderlerinden biri olarak bilim dünyasında yankı uyandırdı. Bu başarı, genç araştırmacıların ekonomik zorluklarla boğuştuğu bir dönemde bilimsel araştırmalara yeniden ivme kazandırmak açısından kritik öneme sahipti.

Kampanyanın Doğuşu ve Mücadele Süreci

Support Our Science (SOS) kampanyası, 2022 yılında düşük maaşlar ve artan yaşam maliyetlerine karşı bir yanıt olarak doğdu. Kampanyanın başlangıcından itibaren organizatörler, liderliğin yüksek lisans ve doktora öğrencilerinden gelmesi gerektiğini savundu. Kharas, önce yerel organizasyonlarda aktif bir rol oynadı ve ardından 2023 yılında kampanyanın direktörlüğünü üstlendi.

2023 Mayıs ayında düzenlenen ulusal iş bırakma eylemleri, kampanyanın dönüm noktası oldu. 10.000’den fazla araştırmacının 46 farklı kurumda iş bırakmasıyla hükümet üzerinde büyük bir baskı oluşturuldu. Kharas, Toronto’daki protestoların organizasyonunda yer aldı ve bu süreçte Kanada’nın Maliye Bakanı Chrystia Freeland ile görüşerek kampanyanın taleplerini doğrudan iletti.

Başarı ve Etkiler

2024 Kanada bütçesinde yer alan değişiklikler, sadece maaşları artırmakla kalmadı, aynı zamanda burs sayısını ve değerini de büyük ölçüde artırdı. Bu değişiklikler, genç araştırmacıların finansal ve zihinsel sağlıklarını iyileştirerek, bilimsel üretkenliği desteklemeyi amaçladı. ABD’de ve diğer ülkelerde de benzer kampanyalara ilham verdi.

Kharas, kampanyanın başarısında ekip çalışmasının önemini vurguladı ve özellikle önceki direktör Sarah Laframboise ve yardımcı direktör Courtney Robichaud’un katkılarını takdir etti.

Uzun Vadeli Amaçlar

Kharas, burs artışından doğrudan faydalanamayacak olmasına rağmen, bilimsel ekosistemin sürdürülebilir ve kapsayıcı olmasını sağlama misyonuyla hareket etti. "Bu para doğrudan bizi etkilemeyecek, ancak Kanada bilim araştırma ekosisteminin gelecek nesiller için sürdürülebilir olmasını sağlamak istedik," diye belirtti.

Bilime ve Topluma Etkisi

Kaitlin Kharas’ın liderliğindeki kampanya, bilim insanlarının ekonomik şartlarını iyileştirmenin yanı sıra, bilimin toplumsal değerini artırmak adına da güçlü bir örnek oldu. Genç araştırmacıların sesi olmak ve bilimsel topluluğun dayanışmasını sağlamak açısından bu çaba, kalıcı bir miras bıraktı.

---

3. Li Chunlai: Ay’ın Karanlık Yüzüne Dokunan Bilim İnsanı

"Ay'ın en gizemli bölgesinden getirilen örneklerin bekçisi"

Li Chunlai, Çin’in Chang’e-6 misyonunda oynadığı kritik rolle Ay keşiflerine yeni bir boyut kazandırdı. Ay’ın karanlık yüzünden toplanan ilk örneklerin Dünya’ya getirilmesini sağlayan bu misyon, yalnızca Ay’ın tarihine değil, aynı zamanda gezegenlerin evrim süreçlerine dair de önemli ipuçları sunuyor.

Ay'ın Karanlık Yüzü: Bir Hayalin Gerçekleşmesi

Li Chunlai, Ay’ın karanlık yüzünden örnek toplamanın zorlu bir hayal olduğunu ifade etti. Bu yüzey, Dünya’dan sürekli olarak görünmeyen bir bölge olduğu için gizemini koruyordu. Chang’e-6 misyonu, Mayıs 2024’te Ay yüzeyine iniş yaptı ve iki gün boyunca sondaj ve numune toplama işlemleri gerçekleştirildi. Bu süreç sonunda yaklaşık iki kilogram Ay toprağı ve kaya örneği Dünya’ya getirildi.

Li Chunlai, bu projenin lideri olarak iniş bölgesinin seçiminde ve toplanan örneklerin analizinde öncü bir rol oynadı. Elde edilen örnekler, Ay’ın erken evrimi ve jeolojik süreçleri hakkında daha önce bilinmeyen bilgiler sunma potansiyeline sahip.

Gizemli Güney Kutbu-Aitken Havzası

Chang’e-6 misyonunun iniş bölgesi olarak seçilen Güney Kutbu-Aitken Havzası, Ay’ın en büyük ve en eski çarpma kraterlerinden biri. Bu bölgeden toplanan örnekler, lav akıntılarından Ay kabuğuna ve hatta mantosuna kadar çeşitli jeolojik oluşumları içerebilecek zengin bir içerik sunuyor. Bu örnekler, Ay’ın geçmişindeki volkanik aktivitelerin 2,8 milyar yıl öncesine kadar sürdüğünü ortaya koyarak, Ay'ın tarihine dair yeni bir pencere açtı.

Bilimsel ve Küresel İşbirliği

Li Chunlai’nin liderliğinde, Çin Ulusal Astronomi Gözlemevi’ndeki laboratuvarda örneklerin ilk analizleri gerçekleştirildi. Bu analizlerde örneklerin çok hafif, taze ve Ay’ın diğer bölgelerinden toplananlara kıyasla daha açık renkte olduğu gözlemlendi. Li, bu bulguların sadece Ay'ın evrimi değil, aynı zamanda diğer gezegenlerin tarihi hakkında da bilgi sağlayabileceğini ifade etti.

Li’nin ekibi, örnekleri öncelikli olarak Çin’deki araştırma gruplarına dağıttı, ancak gelecekte uluslararası işbirlikleriyle bu örneklerin daha geniş bir bilim topluluğu tarafından analiz edilmesi bekleniyor. Bu çalışmalar, Ay keşiflerini hızlandırmanın yanı sıra yeni nesil gezegen keşiflerine de kapı aralıyor.

Ay Keşiflerinden Geleceğe

Li Chunlai’nin çalışmaları, yalnızca Ay ile sınırlı değil. Chang’e-6 misyonunun başarısından ilham alan Çin, 2025 yılında bir asteroidten örnek toplama misyonuna ve birkaç yıl içinde Mars’a yönelik bir örnek toplama görevine hazırlanıyor. Li, bu yeni projelerde de liderlik etmeyi planlıyor.

“Bu misyon, yalnızca bir başlangıç,” diyen Li, Ay’dan getirilen örneklerin gelecekte çok sayıda bilimsel keşfe yol açacağını belirtiyor. Ay’ın uzak yüzünden gelen bu değerli materyaller, gezegen biliminde devrim niteliğinde yeni keşiflerin önünü açabilir.

Sonuç: Ay’ın Gizemlerini Aydınlatan Lider

Li Chunlai’nin liderliğindeki Chang’e-6 misyonu, yalnızca bir uzay keşif başarısı değil, aynı zamanda gezegen biliminin geleceğini şekillendiren bir adım olarak tarihe geçti. Ay’ın karanlık yüzünden getirilen örnekler, hem bilimsel hem de teknolojik anlamda insanlık için yeni ufuklar açıyor. Li’nin bu alandaki azmi ve liderliği, gezegen keşiflerinde bir mihenk taşı olarak değerlendiriliyor.

---

4. Anna Abalkina: Akademik Sahtekârlıkla Mücadelenin Öncüsü

"Bilimsel etik ve şeffaflık savunucusu"

Anna Abalkina, akademik sahtekârlık ve dolandırıcılıkla mücadelesiyle 2024 yılında bilim dünyasında ön plana çıkan bir isim oldu. Rusya kökenli bu araştırmacı, sahte makalelerin, korsan dergilerin ve akademik etik ihlallerinin izini sürerek, bilimin şeffaflığını artırmaya yönelik çabalarıyla dikkat çekiyor. Onun bu mücadelesi, bilim dünyasında etik standartların korunması için önemli bir mihenk taşıdır.

Sahtekârlıkla Tanışma ve Mücadelenin Başlangıcı

Anna Abalkina’nın akademik sahtekârlıkla mücadelesi, 2010'lu yıllarda Moskova’da uluslararası ekonomi üzerine çalıştığı sırada başladı. Bir doktora öğrencisinin makalelerinden birini kopyaladığını fark eden Abalkina, bu durumla mücadele ederken akademik etik ihlallerinin boyutunun düşündüğünden çok daha büyük olduğunu keşfetti. Bu olay, Abalkina’yı daha geniş bir araştırmaya yönlendirdi.

2013 yılında, akademisyenler ve gazetecilerden oluşan bir grup olan Dissernet’e katıldı. Bu grup, özellikle Rusya'daki doktora tezlerindeki intihal vakalarını inceleyerek yüzlerce dereceyi iptal ettirdi ve birçok üst düzey politikacının bu dolandırıcılık ağına karıştığını ortaya çıkardı.

Uluslararası Düzeyde Mücadele

Abalkina, Rusya ve eski Sovyet ülkelerindeki intihal ve sahte dergi dolandırıcılığıyla mücadele etmeye odaklanırken, aynı zamanda İran ve Hindistan gibi ülkelerdeki benzer faaliyetleri de inceledi. Çalışmaları, sahte makaleler satan "makale fabrikalarını" ve bu sahte makalelerin prestijli veri tabanlarına (örneğin Scopus) nasıl sızdığını ortaya koydu. 2024 yılına kadar olan çalışmaları, yüzlerce sahte makalenin geri çekilmesine yol açtı.

Abalkina’nın en büyük başarılarından biri, sahte dergi sitelerini tanımlayan bir aracı geliştirmesidir. Bu araç, araştırmacıların bir derginin yasal olup olmadığını kontrol etmelerine olanak tanıyor. Bu katkı, bilimsel topluluk tarafından büyük takdir topladı ve akademik yayıncılığın şeffaflığını artırmaya yardımcı oldu.

Korsan Dergiler ve Sahte Makalelerle Mücadele

Abalkina, özellikle "dergi korsanlığı" adı verilen bir dolandırıcılık türüne dikkat çekti. Bu dolandırıcılık yöntemi, gerçek dergilerin isimlerini taklit ederek sahte dergi siteleri oluşturmayı içeriyor. Abalkina’nın çalışmaları, bu sitelerin nasıl işlediğini ve araştırmacıları nasıl tuzağa düşürdüğünü ortaya koyarak, bilim dünyasında geniş çaplı bir farkındalık yarattı.

2024 yılında Abalkina, büyük yayınevlerinin dergi sitelerini klonlamaya yönelik cesur bir dolandırıcılık girişimini ortaya çıkardı. Elsevier gibi prestijli yayınevleri, bu tür dolandırıcılıkların önüne geçmek için politikalarını sıkılaştırırken, Abalkina’nın çabaları bu sürece öncülük etti.

Kişisel Risk ve Cesaret

Abalkina’nın çalışmaları, Rus hükümetinin dikkatini çekti ve kendisi Roskomnadzor adlı Rusya devlet kurumunun gözetim listesine alındı. Bu durum, onun için ciddi bir risk oluşturmasına rağmen, Abalkina, araştırmalarını Berlin’de sürdürmeye devam ediyor. Çalışmalarını destekleyen meslektaşları, onun cesaretini ve etik standartları koruma konusundaki kararlılığını övgüyle karşılıyor.

Bilimin Geleceğine Katkı

Abalkina, yalnızca sorunları ifşa etmekle kalmıyor; aynı zamanda bu dolandırıcılık ağlarının nasıl çalıştığını anlamaya ve sistemdeki zayıflıkları tespit etmeye odaklanıyor. Onun bu çabaları, bilimsel topluluk için daha güvenilir bir yayın ortamı yaratma yolunda atılmış büyük bir adım olarak görülüyor.

Sonuç: Etik ve Şeffaflığın Savunucusu

Anna Abalkina’nın akademik sahtekârlıkla mücadelesi, bilimin etik temellerini güçlendirme adına bir dönüm noktasıdır. Çalışmaları, bilimsel dünyada şeffaflık ve güvenilirliği artırırken, sahte bilimsel faaliyetlere karşı güçlü bir savunma hattı oluşturuyor. Abalkina, yalnızca bilimi değil, toplumun bilimsel doğruluğa olan güvenini de koruma misyonunu üstleniyor.

---

5. Huji Xu: Otoimmün Hastalıklarda Devrim Yaratan Doktor

"Cesur bir yaklaşım ve çığır açan tedavi"

Huji Xu, otoimmün hastalıkların tedavisinde yeni bir dönemi başlatan CAR-T hücre tedavisiyle 2024 yılına damgasını vurdu. Şanghay’daki Deniz Tıp Üniversitesi’nde bir romatolog olan Xu, immün hücrelerin genetik mühendislikle değiştirilerek otoimmün hastalıklarla savaşmasını sağlayan bu yöntemle birçok hastaya umut oldu.

CAR-T Hücre Tedavisi: Devrimsel Bir Yaklaşım

CAR-T hücre tedavisi, genetik olarak modifiye edilmiş T hücrelerini kullanarak kanser gibi hastalıkların tedavisinde uzun zamandır uygulanıyor. Ancak Xu’nun ekibi, bu teknolojiyi otoimmün hastalıklara uyarlayarak yeni bir çığır açtı. Tedavi, otoimmün hastalıkların altında yatan temel mekanizmaları hedef alarak, B hücrelerinin anormal aktivitelerini durduruyor. Bu, özellikle geleneksel tedavilere dirençli hastalar için devrimsel bir tedavi yöntemi olarak kabul ediliyor.

Xu’nun ekibi, tedavi sürecinde bağışçıdan alınan T hücrelerini kullanmayı tercih etti. Bu, tedavi maliyetlerini düşürme ve tedavinin daha geniş bir hasta kitlesine ulaşmasını sağlama potansiyeline sahipti. Xu’nun yönteminin benzersiz yanı, genetik mühendislik aracılığıyla bağışıklık sistemiyle uyumluluğun artırılmasıydı.

İlk Deneyimler ve Umut Veren Sonuçlar

Xu’nun ilk klinik denemeleri, tedavinin potansiyelini gözler önüne serdi. Aşırı kas güçsüzlüğü çeken bir kadın hasta, tedaviden iki hafta sonra kollarını kaldırıp saçını tarayabilecek kadar güç kazandı. Benzer şekilde, sistemik sklerozlu iki erkek hasta, tedavi sonrası hızla iyileşme gösterdi. Altı ay sonra tüm hastalar remisyona girmişti.

Xu’nun ekibi, CRISPR-Cas9 teknolojisini kullanarak donör T hücrelerinden beş geni çıkarıp, hücrelerin alıcı hastanın vücudunda daha uzun süre dayanmasını sağladı. Bu, bağışıklık reddi riskini minimize ederken, tedavi etkinliğini artırdı.

Bilimsel Cesaret ve Yenilik

Xu’nun başarısı, yalnızca bilimsel bilgi birikimine değil, aynı zamanda cesaretine dayanıyordu. CRISPR-Cas9 teknolojisiyle genetik mühendislik uygulamasını otoimmün hastalıklarda test etmek isteyen Xu, başlangıçta birçok doktorun risk almaktan çekindiği bu yöntemi benimseyerek yenilikçi bir adım attı. Xu’nun liderliği, diğer bilim insanlarına ve klinisyenlere de ilham verdi.

Gelecek Perspektifleri

Xu ve ekibi, otoimmün hastalıkların tedavisinde daha geniş bir uygulama alanı oluşturmayı hedefliyor. Şu ana kadar 20’den fazla hasta üzerinde benzer tedaviler uygulandı ve sonuçlar umut verici. Xu, bu tedavinin yalnızca ağır vakalarla sınırlı kalmayıp, hafif vakalar için de uygulanabilir hale gelmesini istiyor. “Bu yöntemin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamak için bir planımız var,” diyen Xu, tedavinin ilerleyen yıllarda standart bir yöntem haline gelmesini umuyor.

Sonuç: Cesaret ve Yenilikle Şekillenen Bir Gelecek

Huji Xu’nun çalışmaları, otoimmün hastalıkların tedavisinde paradigma değişikliği yaratıyor. CAR-T hücre tedavisinin bu yeni uygulaması, yalnızca hastaların yaşam kalitesini artırmakla kalmıyor, aynı zamanda bilim dünyasında otoimmün hastalıklara bakış açısını da yeniden şekillendiriyor. Xu’nun yenilikçi yaklaşımı, bilim ve tıp alanında cesur adımlar atmanın önemini bir kez daha kanıtlıyor.

---

6. Muhammad Yunus: Bir Ulusu Yeniden İnşa Eden Ekonomist

"Mikrokredi devrimcisi ve toplumsal değişimin öncüsü"

Muhammad Yunus, 2024 yılında, Bangladeş'teki siyasi devrimin ardından ülkenin lideri olarak göreve çağrıldı. Nobel Barış Ödüllü ekonomist Yunus, yoksullukla mücadelede geliştirdiği yenilikçi çözümler ve mikrokredi uygulamalarıyla dünya çapında tanınmaktadır. Şimdi ise ülkesini ekonomik ve sosyal açıdan yeniden inşa etme görevini üstlenerek, en büyük sınavıyla karşı karşıya.

Siyasi Devrim ve Liderlik Çağrısı

2024 yılında Bangladeş’te, otoriter hükümetin devrilmesine yol açan öğrenci protestoları, ülke genelinde büyük bir değişim dalgası başlattı. Devrimin ardından, öğrenciler Yunus’u ulusun lideri olarak davet etti. Öğrencilerin beklentisi; yolsuzluğu sona erdiren, insan haklarını koruyan ve eğitim ile istihdamda fırsat eşitliğini sağlayan bir yönetimdi.

Yunus’un liderliğindeki geçici hükümet, kamu kurumlarını siyasetten arındırmak için uzman çalışma grupları kurdu. Bu çabalar, Bangladeş’te kurumsal reformların temelini oluşturdu ve ülkenin geleceğine yönelik bir umut ışığı oldu.

Mikrokredinin Mucidi

Yunus, 1970'lerde geliştirdiği mikrokredi modeliyle yoksullukla mücadelede devrim yarattı. Chittagong Üniversitesi’nde çalışırken, küçük çaplı kredilerin ekonomik olarak dezavantajlı bireylerin hayatını nasıl değiştirebileceğini test etti. Kadınlara küçük miktarlarda kredi vererek, onların kendi işlerini kurmalarına olanak sağladı. İlk denemelerinde borçların tamamının geri ödendiğini gören Yunus, bu yaklaşımı genişletti ve 1983 yılında Grameen Bankası’nı kurdu.

Grameen Bankası, bugüne kadar milyonlarca insana kredi sağlayarak yoksulluk döngüsünü kırmalarına yardımcı oldu. Bu model, dünya genelinde benimsenen bir kalkınma stratejisi haline geldi.

Bangladeş’in Yeniden İnşası

Bir ulusun lideri olarak Yunus’un karşı karşıya olduğu zorluklar oldukça karmaşıktır. Yolsuzluk, baskıcı yönetim sistemleri ve adaletsiz ekonomik yapılar, Bangladeş’in yıllardır mücadele ettiği sorunlar arasında yer alıyor. Yunus, reformları hayata geçirmek için genç devrimci liderlerle işbirliği yaparken, eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlerin yeniden yapılandırılmasına öncelik veriyor.

Bangladeş’teki otoriter rejim, kamu kurumlarını siyasi bir araç olarak kullanmış ve yolsuzluğu derinleştirmişti. Yunus ve kabinesi, bu kurumların bağımsızlığını sağlamak ve onları toplum yararına çalıştırmak için bir yol haritası hazırladı. Ancak, bu sürecin karmaşıklığı ve yavaşlığı nedeniyle hem içeriden hem dışarıdan eleştirilerle karşı karşıya.

Eleştiriler ve Zorluklar

Yunus’un liderliği geniş destek görse de, hızlı değişim isteyenler ve teknokrat bir hükümetin bu kadar kapsamlı reformlar önerme yetkisini sorgulayanlar arasında bir gerilim bulunuyor. Ayrıca, bazı kesimler Yunus’un politik deneyiminin bu kadar büyük bir yükü taşımak için yeterli olup olmadığını tartışıyor.

Öte yandan, Yunus’un vizyonu ve liderlik anlayışı, Bangladeş’i istikrarlı bir geleceğe taşımak için güçlü bir temel oluşturuyor. Özellikle genç nüfusun desteği, bu geçiş sürecinde kritik bir rol oynuyor.

Evrensel Etki ve İlham Kaynağı

Muhammad Yunus, yalnızca Bangladeş için değil, tüm dünya için bir ilham kaynağıdır. Mikrokredi modeli, yoksulluğun ekonomik ve sosyal temellerini anlamada bir devrim yaratırken, Yunus’un liderlik anlayışı, bireylerin toplumsal değişim yaratma gücüne inancını yansıtır.

Sonuç: Umut ve Değişimin Sembolü

Muhammad Yunus, Bangladeş’in geleceğini yeniden şekillendirmek için tarihsel bir fırsatın eşiğindedir. Yoksullukla mücadeledeki yenilikçi yaklaşımı, şimdi siyasi liderlikte bir model olarak kullanılmaktadır. Yunus’un Bangladeş’teki başarısı, yalnızca ulusal değil, küresel ölçekte toplumsal değişim için bir örnek teşkil edecektir.

---

7. Placide Mbala: Ölümcül Salgınlara Karşı Bilimsel Mücadele

"Mpox ve Ebola gibi salgınlara karşı dünya çapında uyarı sistemi geliştiren virolog"

Placide Mbala, Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin (DRC) Ulusal Biyomedikal Araştırma Enstitüsü’nde (INRB) görev yapan bir epidemiyolog ve virolog olarak, ölümcül mpox (maymun çiçeği) salgınlarını tespit etme ve kontrol altına alma çabalarıyla 2024 yılında bilim dünyasında ön plana çıktı. Mbala’nın araştırmaları, yalnızca mevcut salgınlarla mücadele etmekle kalmıyor, aynı zamanda gelecekteki salgınları önlemeye yönelik kritik bilgiler sunuyor.

Mpox Salgını: Sessiz Bir Tehdidi Ortaya Çıkarmak

2024’te Orta Afrika’da yeni bir mpox salgını patlak verdi ve yüzlerce kişinin ölümüne neden oldu. Mbala, genç yetişkinler ve seks işçileri arasında görülen şüpheli bir vaka kümesini analiz ederek, bu salgının yeni bir mpox suşundan kaynaklandığını ortaya koydu. Ekip, genom analizi yoluyla bu suşun, 2022 yılındaki salgında görülenlerden ve önceki Kongo vakalarından farklı olduğunu belirledi.

Bu yeni suşun, insandan insana bulaşma kapasitesine sahip olduğu ve daha önce mpox vakası görülmemiş ülkelerde de hızla yayıldığı tespit edildi. Mpox, Mbala’nın araştırmaları sayesinde İsveç, Tayland, Hindistan, Almanya, ABD ve İngiltere gibi çok sayıda ülkeye yayıldığında bile erken uyarı alındı.

Bilimsel ve Toplumsal Müdahaleler

Mbala, yalnızca hastalığın genetik analizini yapmakla kalmadı, aynı zamanda hastalığın yayılmasını kontrol altına almak için kapsamlı bir toplum katılımı stratejisi geliştirdi. Dislokasyon kamplarında ve yüksek riskli gruplarda mpox’un nasıl yayıldığını belgeledi. Özellikle seks işçileri ve erkeklerle ilişki yaşayan erkekler gibi damgalanmış gruplar arasında hastalıkla mücadelede toplumsal farkındalık artırmaya yönelik programlar yürüttü.

Mbala’nın liderliğinde yapılan bu çalışmalar, hem yerel hem de uluslararası sağlık kuruluşları için yeni protokoller oluşturulmasına öncülük etti. Bu süreçte, Kongo’nun salgınlara verdiği tepkiler uluslararası bir model haline geldi.

Kişisel Bir Misyon: Salgınların Hafızasını Canlı Tutmak

Mbala, "bilimsel amnezi" olarak adlandırdığı bir durumu önlemek için kişisel bir mücadele yürütüyor. Salgınlar sona erdiğinde, dünya genellikle bu hastalıkları unutarak önleyici tedbirleri ihmal ediyor. Mbala’ya göre, mpox gibi hastalıkların sürekli olarak gündemde tutulması ve bu konuda kalıcı çözümler geliştirilmesi gerekiyor.

Ebola salgını sırasında da önemli bir rol üstlenen Mbala, 2014 yılında Kongo’da Ebola virüsünü genetik dizilimle tespit eden ilk kişi oldu. Mentorü Jean-Jacques Muyembe-Tamfum’un izinden giderek, yalnızca bir araştırmacı değil, aynı zamanda saha çalışmalarında aktif bir lider oldu.

Mpox’a Karşı Küresel Bir İşbirliği

Mbala, 2024 yılı boyunca uluslararası işbirliklerine öncülük etti. Mpox’un yayılmasını kontrol altına almak için yerel topluluklarla sağlık yetkilileri arasında işbirliğini teşvik etti. Araştırmaları, mpox’un yalnızca hayvanlardan insanlara bulaşmadığını, aynı zamanda insan popülasyonları arasında hızlı bir şekilde yayıldığını gösterdi.

Mbala ve ekibi, topluluk temelli müdahalelerin yanı sıra, mpox’un yayılmasını önlemek için stratejiler geliştirdi. Bu çalışmalar, hem Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde hem de diğer ülkelerde uygulamalı halk sağlığı politikaları üzerinde derin bir etki yarattı.

Sonuç: Salgınlara Karşı Bilimin Gücü

Placide Mbala’nın çalışmaları, dünya genelinde salgın hastalıkların kontrol altına alınmasında kritik bir rol oynuyor. Mpox ve Ebola gibi hastalıklarla mücadelede gösterdiği liderlik, gelecekteki salgınlara hazırlıklı olmamız için bir yol haritası sunuyor. Mbala’nın bilimsel azmi ve toplumsal farkındalık oluşturma çabaları, yalnızca bilim dünyasında değil, halk sağlığı alanında da kalıcı bir miras bırakıyor.

---

8. Cordelia Bähr: İklim Adaletinin Sessiz Kahramanı

"İsviçre’de tarihi bir iklim davası kazanarak iklim değişikliği mücadelesine yön veren avukat"

Cordelia Bähr, iklim değişikliğine karşı verdiği hukuk mücadelesiyle 2024 yılında bilim ve adalet dünyasında önemli bir yere sahip oldu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) İsviçre hükümetine karşı açtığı davayla iklim değişikliğinin insan hakları üzerindeki etkisini ilk kez bu kadar güçlü bir şekilde ortaya koydu. Bähr ve temsil ettiği KlimaSeniorinnen Schweiz (İsviçre İklim Koruma İçin Yaşlı Kadınlar) grubu, hükümetin iklim politikalarının insan haklarını ihlal ettiğini savunarak büyük bir zafer kazandı.

Tarihi Bir Davanın Arka Planı

Cordelia Bähr’in iklim mücadelesi, 2015 yılında Avrupa’daki ölümcül bir sıcak hava dalgasını araştırmasıyla başladı. Bu sıcak hava dalgası sırasında yaşlı kadınların ölüm oranlarının diğer gruplara kıyasla belirgin şekilde yüksek olduğunu keşfetti. Bu bulgu, İsviçre hükümetinin iklim değişikliğine karşı yeterli önlem almamasının bir insan hakları ihlali olarak değerlendirilebileceği fikrine kapı araladı.

Bähr, bu temel üzerine inşa ettiği davayı 2016 yılında İsviçre’nin yerel mahkemelerinde başlattı. Ancak dava, 2020 yılında İsviçre Federal Mahkemesi tarafından reddedildi. Bunun üzerine Bähr, davayı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne taşıdı.

Zaferin Hikayesi

9 Nisan 2024’te Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Bähr’in ve KlimaSeniorinnen’in lehine karar verdi. Mahkeme, İsviçre hükümetinin, Paris İklim Anlaşması ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmediğine hükmetti. Ayrıca, hükümetin, yaşlı kadınların insan haklarını koruyamadığını belirtti.

Bu karar, sadece İsviçre için değil, tüm dünya için tarihi bir dönüm noktası olarak kabul edildi. İklim değişikliğine karşı verilen hukuki mücadelenin yalnızca çevresel bir sorun değil, aynı zamanda insan hakları meselesi olduğunu kanıtladı.

Cordelia Bähr’in Liderliği

Bähr, bu davanın "beyni" olarak tanımlandı. Greenpeace İsviçre ile işbirliği yaparak güçlü bir hukuk ekibi oluşturdu. Dava, yalnızca bilimsel kanıtlarla değil, aynı zamanda titizlikle hazırlanmış yasal argümanlarla desteklendi. Bähr’in azmi ve stratejik düşüncesi, davanın uluslararası bir başarıya ulaşmasında kritik rol oynadı.

Kendisi genellikle arka planda kalmayı tercih eden bir lider olarak tanımlansa da, ekibi ve temsil ettiği yaşlı kadınlar, onun kararlılığının davayı kazanmada belirleyici olduğunu vurguladı.

Davadan Sonraki Süreç

Dava sonuçlanmış olsa da İsviçre hükümeti, AİHM kararını tam anlamıyla uygulamakta yavaş davranıyor. Bähr ve ekibi, hükümetin iklim hedeflerini yerine getirmesi ve gerekli bütçeyi oluşturması için yeni bir süreci başlatmayı planlıyor. Bu dava, diğer Avrupa ülkelerinde de benzer davalara ilham verdi ve iklim adaleti hareketini güçlendirdi.

İnsan Hakları ve İklim Değişikliği: Yeni Bir Perspektif

Bähr, iklim değişikliğinin insan haklarına etkilerini ilk kez bu kadar somut bir şekilde ortaya koydu. Bu mücadele, iklim kriziyle yüzleşmenin yalnızca çevresel değil, aynı zamanda sosyal ve etik bir mesele olduğunu bir kez daha gösterdi. Bähr’in çalışmaları, hukukun çevresel adaleti sağlamak için nasıl bir araç olarak kullanılabileceğine dair güçlü bir örnek oluşturuyor.

Sonuç: İklim Adaletinin Öncüsü

Cordelia Bähr, kararlılığı ve liderliği sayesinde, iklim değişikliğiyle mücadelede yeni bir dönemin kapılarını araladı. Onun başarısı, hukukun ve bilimin birleşerek daha adil ve sürdürülebilir bir dünya yaratma potansiyelini gösteriyor. İklim adaletine olan katkısı, gelecekteki nesiller için önemli bir miras olarak kalacak.

---

9. Rémi Lam: Yapay Zekâ ile Hava Tahmininde Devrim

"Hava durumu tahminine yeni bir bakış açısı kazandıran yapay zekâ öncüsü"

Rémi Lam, hava durumu tahmininde yapay zekâ (YZ) kullanımını bir üst seviyeye taşıyan çalışmalarıyla 2024 yılında bilim dünyasında öne çıkan bir isim oldu. Google DeepMind’da çalışan Lam, hava durumu modellerini geliştirmek için makine öğrenimi tekniklerini kullanan ekibin liderliğini yaparak, hava tahminlerinde hız ve doğruluk açısından devrim niteliğinde bir ilerleme sağladı.

GraphCast: Geleneksel Modellerin Ötesine Geçmek

Lam’ın liderliğindeki ekip, 2023 yılında GraphCast adlı bir yapay zekâ tabanlı hava tahmin modeli geliştirdi. Bu model, geleneksel fizik temelli hava tahmin sistemlerinden farklı olarak, atmosferik ölçümleri kullanarak gelecekteki hava durumunu tahmin etmek için bir sinir ağı kullanıyor. GraphCast, yalnızca birkaç dakika içinde yüksek doğruluklu tahminler sunarak, geleneksel süper bilgisayarların saatler süren hesaplama sürelerini geride bıraktı.

GraphCast’in başarısı, mevcut fiziksel modellere dayalı tahminlerden daha doğru sonuçlar elde edilmesini sağladı. Lam, "Fizik temelli tahminleri bu kadar hızlı geride bırakmamız beni bile şaşırttı," diyerek bu ilerlemenin önemini vurguladı.

Yapay Zekânın Tahminde Sağladığı Avantajlar

GraphCast’in getirdiği yenilikler şunları içeriyor:

• Hızlı Hesaplama: Gelişmiş bir masaüstü bilgisayarda dakikalar içinde tahminler yapılabiliyor.
• Yerel ve Ayrıntılı Tahminler: Özellikle mikroklima bölgelerinde, daha doğru ve detaylı tahminler sağlanıyor.
• Düşük Maliyet: Süper bilgisayar kullanımını büyük ölçüde azaltarak hava tahmini maliyetlerini düşürüyor.

Lam’ın geliştirdiği model, geleneksel fiziksel hava tahmin yöntemlerini tamamlayıcı bir araç olarak kullanılmakla birlikte, gelecekte tamamen bağımsız bir sistem olarak işlev görebilecek potansiyele sahip.

Makine Öğreniminde Derinleşen Bir Kariyer

Rémi Lam, Paris yakınlarında doğdu ve havacılık mühendisliği alanında eğitim aldı. Akışkan mekaniği üzerine çalışırken, bu bilgi birikiminin yapay zekâ tabanlı modellerin geliştirilmesinde nasıl kullanılabileceğini fark etti. DeepMind’a katıldıktan sonra, atmosferik bilimi yapay zekâ ile birleştiren çalışmalara odaklandı.

2024 yılında, Lam ve ekibi, daha uzun vadeli tahminler yapmak için GenCast adlı yeni bir modeli tanıttı. Bu model, 15 günlük tahminler sunabiliyor ve yine geleneksel yöntemlere kıyasla daha hızlı ve doğru tahminler sağlıyor.

Toplum ve Bilim İçin Etkiler

Lam’ın çalışmaları, yalnızca bilimsel bir başarı olarak kalmıyor, aynı zamanda toplumsal etkileri de beraberinde getiriyor:

• Doğal Afetler: Sel, kasırga ve orman yangını gibi aşırı hava olaylarının daha erken tespit edilmesini sağlıyor.
• İklim Değişikliği: İklim değişikliğinin yerel düzeydeki etkilerinin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunuyor.
• Erişilebilirlik: Geliştirilen modellerin açık kaynaklı olması, araştırmacılar ve hükümetlerin bu teknolojiden yararlanmasını kolaylaştırıyor.

Zorluklar ve Gelecek Perspektifi

Lam, yapay zekâ sistemlerinin hala fizik temelli verilere bağımlı olduğunu belirtiyor. Gelecekteki hedefi, tamamen yapay zekâ temelli tahmin sistemleri geliştirmek ve hava durumu tahmininde zaman sınırını 10 günden öteye taşımak. Ayrıca, yerel tahminlerde daha fazla hassasiyet sağlayarak, San Francisco gibi mikroklima bölgelerinde bile güvenilir tahminler yapılabileceğini umuyor.

Sonuç: Bilim ve Teknolojinin Buluşma Noktasında Bir Lider

Rémi Lam’ın çalışmaları, hava durumu tahmininde bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor. Yapay zekâ tabanlı bu yeni yöntemler, yalnızca meteorolojide devrim yaratmakla kalmıyor, aynı zamanda toplumun aşırı hava olaylarına karşı daha hazırlıklı olmasını sağlıyor. Lam’ın liderliği, bilim ve teknolojinin sınırlarını zorlamanın nasıl büyük bir etki yaratabileceğini gösteren güçlü bir örnek.

---

10. Wendy Freedman: Evrenin Genişleme Hızıyla İlgili Anlaşmazlıkları Çözmeye Çalışan Astrofizikçi

"Hubble sabiti etrafındaki kozmolojik bilmecelere ışık tutan öncü"

Wendy Freedman, astrofizik dünyasında, evrenin genişleme hızı (Hubble sabiti) konusundaki belirsizlikleri çözmeye yönelik çalışmalarıyla tanınan bir isimdir. 2024 yılında, evrenin genişleme hızını ölçmek için yürüttüğü uzun soluklu çalışmaları, bilim dünyasında yankı uyandırmaya devam etti. Freedman, modern kozmolojinin bu karmaşık sorusuna yanıt arayışında hem yeni ölçüm yöntemleri geliştirdi hem de mevcut teorilere meydan okudu.

Hubble Sabiti: Evrenin Genişleme Hızını Anlamak

Evrenin genişleme hızını ifade eden Hubble sabiti, astrofiziğin en temel kavramlarından biridir. Ancak bu değer, farklı yöntemlerle yapılan ölçümlerde tutarsızlık gösteriyor. Bir yöntem, evrendeki yakın galaksilerin hareketine dayanırken, diğer yöntem, büyük patlamadan (Big Bang) hemen sonra oluşan kozmik mikrodalga arka plan ışınımını kullanır. İki ölçüm yöntemi arasında 2024 itibarıyla %8’lik bir fark bulunmaktadır.

Wendy Freedman, bu sorunu çözmek için üçüncü bir yöntem geliştirdi: Kırmızı dev yıldızların parlaklıklarını temel alan bir teknik. Bu yıldızlar, belirli bir parlaklık seviyesinde sabit kalır ve dolayısıyla kozmik mesafeleri daha doğru bir şekilde ölçmek için güvenilir bir araç sağlar.

Kırmızı Devler ile Ölçüm: Yeni Bir Perspektif

Freedman’ın liderliğinde geliştirilen bu yöntem, Hubble sabiti değerini 69.8 km/s/megaparsek olarak belirledi. Bu değer, kozmik mikrodalga arka plan ışınımından türetilen ölçüme daha yakın olup, galaksilerin hareketinden elde edilen 73 km/s/megaparsek değerinden ise daha düşüktü. Freedman’ın çalışmaları, bu iki ölçüm arasındaki tutarsızlığı azaltmada önemli bir adım olarak görülüyor.

Kırmızı devlere dayanan bu yeni teknik, evrenin genişleme hızının nasıl ölçüldüğüne dair tartışmaları derinleştirirken, astrofizikteki metodolojik çeşitliliğin önemini bir kez daha vurguladı.

Kozmolojiye Bilimsel Katkılar

Freedman’ın kariyeri, kozmolojide temel keşiflere odaklandı:

• 1990’larda Hubble Uzay Teleskobu Anahtar Projesi’nde liderlik yaptı ve evrenin genişleme hızını ölçmek için Sefeid değişken yıldızlarını kullandı.
• Kırmızı devlere dayanan yöntem, kozmik mesafeleri ölçmek için geliştirdiği ikinci büyük yenilik oldu.
• 2024 yılında, evrenin genişleme hızındaki farklılıkları çözmek için hem teorik hem de gözlemsel verileri birleştiren yeni bir araştırma ekibi kurdu.

Freedman’ın çalışmaları, yalnızca Hubble sabitiyle sınırlı kalmayıp, evrenin yaşını ve yapısını anlama çabalarına da ışık tuttu.

Tartışmalar ve Zorluklar

Freedman’ın çalışmaları, bazı astrofizikçiler tarafından desteklenirken, bazıları tarafından eleştirildi. Kırmızı dev yöntemi, Sefeid değişken yıldızlarına dayalı ölçümler kadar popüler olmasa da, bağımsız bir doğrulama yöntemi olarak güçlü bir alternatif sundu. Freedman, bu tartışmaların bilimi ilerleten bir unsur olduğunu savunarak, "Sorular sormak, bilimdeki en büyük ilerlemelerin temelidir," dedi.

Evrenin Gizemlerine Yolculuk

Wendy Freedman’ın liderliği, evrenin genişleme hızını anlamada sadece bir araç değil, aynı zamanda bu alandaki genç bilim insanları için bir ilham kaynağı oldu. 2024 itibarıyla, kırmızı devlere dayalı ölçümlerin daha geniş bir veri seti üzerinde uygulanması planlanıyordu. Freedman, bu çalışmaların, evrenin doğası ve geleceği hakkındaki temel soruları cevaplamada önemli bir rol oynayacağını belirtti.

Sonuç: Kozmolojik Bilmecelere Işık Tutan Bir Lider

Wendy Freedman, evrenin genişleme hızına dair soruları çözmeye adanmış bir bilim insanı olarak, astrofiziğin karmaşık ve derinlikli dünyasında öncü bir rol oynamaktadır. Onun çalışmaları, yalnızca kozmolojinin temel meselelerine ışık tutmakla kalmıyor, aynı zamanda bilimsel merakın ve disiplinler arası işbirliğinin gücünü gösteriyor. Freedman’ın katkıları, evrenin sırlarını çözmeye bir adım daha yaklaşmamıza yardımcı oluyor.

---

Sonuç

2024 yılı, bilimin ve azmin zaferini gösteren bir yıl oldu. Bu bilim insanları, dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek için bilgi ve yenilikle örülü yollar açtı. Nature’s 10 listesi, bilimin sadece laboratuvarlarda değil, toplumun her köşesinde yankı bulabileceğini bir kez daha gösteriyor. Bu ilham verici hikayeler, geleceğe yönelik umutların çok daha parlak olacağını gösteriyor.