Erkeklerde BRCA Mutasyonları ve Kanser Riski – Önemli Ama Göz Ardı Ediliyor

BRCA1 ve BRCA2 genlerinin patojenik varyantlarının, kadınlarda meme ve over kanserleriyle olan iyi bilinen ilişkisi, erken genetik test ve risk azaltma stratejileri için güçlü klinik rehberliklerin oluşturulmasına neden olmuştur.

Gen, canlıların sahip olduğu genetik bilgiyi taşıyan DNA parçalarıdır. Bir gen, belirli bir protein veya işlevsel RNA molekülünü kodlayan DNA dizisidir. Genler, göz renginden saç yapısına, hastalıklara yatkınlıktan metabolizmaya kadar birçok biyolojik özelliği belirler.

Genin Patolojik Varyantı Nedir?

Bir genin "patolojik varyantı" veya "patojenik varyantı," o genin normalden sapmış, değişmiş bir formudur. Bu tür varyantlar, genin normal işlevini bozarak hastalıklara neden olabilir. Örneğin, BRCA1 ve BRCA2 genlerinde meydana gelen patojenik varyantlar, hücrelerin DNA hasarını onarma yeteneğini bozarak meme ve over kanseri riskini artırabilir.

Kalıtsal ve Somatik Patojenik Varyantlar: Farkları Nedir?

• Kalıtsal Patojenik Varyantlar: Bu varyantlar, ebeveynlerden çocuklara geçer ve bir kişinin tüm hücrelerinde bulunur. Doğumdan itibaren mevcuttur ve aile üyeleri arasında nesiller boyunca aktarılabilir. BRCA1 ve BRCA2 patojenik varyantları genellikle kalıtsaldır ve bu yüzden ailevi kanser sendromlarıyla ilişkilidir.

• Somatik Patojenik Varyantlar: Bu varyantlar ise yaşam boyunca belirli hücrelerde meydana gelir ve kalıtsal değildir. Çevresel faktörler, kimyasallar veya radyasyon gibi dış etkenler nedeniyle bir hücrede ortaya çıkabilir ve bu hücreden türeyen kanser gibi hastalıklara yol açabilir. Somatik varyantlar yalnızca etkilenen hücrelerde bulunur ve bir sonraki nesle aktarılmaz.

Kısacası, kalıtsal patojenik varyantlar aileden geçerken, somatik patojenik varyantlar yaşam boyunca gelişir ve kalıtımsal değildir.

Özetle, bir genin patolojik varyantı, genin işlevini olumsuz yönde etkileyen ve hastalık gelişimine yol açabilen bir DNA değişikliğidir.

Erkeklerde BRCA1/2 Mutasyonları

Erkeklerde BRCA1/2 patojenik varyant taşıyıcıları da özellikle prostat, pankreas ve meme kanseri riskinde artışla karşı karşıya kalmaktadır.

Ancak, erkekler genellikle gözden kaçmaktadır.

• İlgili konu: Erkek Meme Kanserinin Genetiği Çözülüyor

Erkekler, BRCA1/2 patojenik varyant taşıyıcılarının yarısını oluştursalar da, erkeklerde BRCA mutasyonları için genetik test yapılma olasılığı çok daha düşüktür. Seattle'daki Washington Üniversitesi'nden Dr. Heather Cheng ve meslektaşları, 25 Temmuz 2024'te JAMA Oncology'de yayımlanan kapsamlı bir derlemede, "Çoğu insan (klinik uzmanları da dahil) taşıyıcı durumlarının farkında değildir. Ayrıca, çoğu doktor, BRCA taşıyıcıları için ilişkili kanser riskleri ve yönetim önerileri hakkında bilgi sahibi değildir." diye açıklamıştır.

Erkeklerdeki test açığı, kısmen, BRCA gen mutasyonlarının hem anneden hem de babadan çocuklara geçebileceği konusunda "genel bir farkındalık eksikliğinden" kaynaklanabilir. Kız çocukları, annelerinden veya babalarından mutasyonlu bir BRCA geni miras alabilir ve bu durum onları meme veya over kanseri riski altına sokabilir; benzer şekilde, erkek çocuklar da bu genleri miras alarak prostat ve diğer kanser türlerine yakalanma riski taşıyabilir.

Kanser riskini değerlendirirken, hem erkekler hem de kadınlar için aile geçmişini ve genetiği her iki taraftan da dikkate almak büyük önem taşır.

Erkeklerde BRCA Mutasyonları: Riskler Nelerdir?

Tüm meme kanserlerinin %1'inden azı erkeklerde görülmesine rağmen, BRCA mutasyonu taşıyan erkeklerde meme kanseri riski önemli ölçüde artar. Erkek BRCA2 taşıyıcıları için ömür boyu meme kanseri riski %9'a kadar çıkabilirken, BRCA1 taşıyıcılarında bu risk %1.2'ye kadar ulaşabilir.

BRCA1/2 mutasyonları, aynı zamanda, erkeklerde pankreas ve prostat kanseri riskini de artırır.

Pankreas kanseri için, BRCA1 taşıyıcıları genel nüfusa göre yaklaşık 2 kat artmış bir risk taşırken, ömür boyu risk %3'tür. BRCA2 taşıyıcılarında ise bu risk üç ila sekiz kat artar ve ömür boyu risk %7'ye kadar çıkabilir.

Prostat kanseri açısından, BRCA1 taşıyıcıları prostat kanseri geliştirme riskini neredeyse dört kat artırır ve ömür boyu mutlak risk %15 ile %45 arasında değişir. BRCA2 taşıyıcıları ise prostat kanseri için beş ila dokuz kat artmış bir riske sahiptir ve ömür boyu mutlak risk %27 ile %60 arasında değişir.

Ne Zaman Genetik Test Yapılmalı, Ne Zaman Tarama Yapılmalı?

BRCA mutasyonlarıyla ilişkili çeşitli kanserler için artan risklere rağmen, birçok erkeğe genetik test önerilmemektedir.

BRCA1/2 genetik testleri erkekler için "son derece önemli ancak yetersiz kullanılan" bir alan olarak kabul edilmekte ve bu durumun çözülmesi gereken önemli bir ihtiyaç olduğu belirtilmektedir.

Erkekler genetik test yaptırmayı düşündüklerinde, karşılaştıkları engeller arasında sigortanın testi karşılamayacağı korkusu, pozitif bir test sonucunun sigorta primlerini artıracağı endişesi ve test sonucunun kendileri ve aileleri için ne anlama geleceği konusunda kaygılar yer alabilir.

• İlgili konu: Kalıtsal kanser taramanın (genetik testler) psikolojik etkileri

Doğrulanmış BRCA taşıyıcıları için bile, erkeklerde kanser tarama kılavuzları çeşitli farklılıklar göstermektedir.

Erkeklerde meme kanseri taraması için kılavuzları bilgilendirecek yeterli veri bulunmamaktadır. Ulusal Kanser Merkezi Ağı (NCCN) şu anda, 35 yaşından itibaren meme farkındalığını artırmayı ve kendi kendine muayene öğretimini önermekte; BRCA varyantlarına sahip erkeklerin ise 50 yaşından itibaren veya ailedeki en erken erkek meme kanseri tanısından 10 yıl önce yıllık mamografi yapmayı düşünmelerini tavsiye etmektedir.

Veriler, meme kanseri riski yüksek erkeklerde tarama mamografisinin, erkeklerde ve kadınlarda benzer kanser tespit oranlarına sahip olduğunu göstermekte, bu da mamografi taramasının erkek BRCA taşıyıcıları için değerli olabileceğini düşündürmektedir. BRCA1/2 patojenik varyantlarını taşıyan erkeklerde yapılan bir çalışmada, tarama mamografisi önerilenlerin çoğunun (%71) taramayı tamamladığı belirtilmiştir.

Sadece Meme Kanseri Değil

BRCA mutasyonlarıyla ilişkili çeşitli kanserler için artan risklere rağmen, birçok erkeğe genetik test önerilmemektedir.

BRCA1/2 genetik testleri erkekler için "son derece önemli ancak yetersiz kullanılan" bir alan olarak kabul edilmekte ve bu durumun çözülmesi gereken önemli bir ihtiyaç olduğu belirtilmektedir.

Erkekler genetik test yaptırmayı düşündüklerinde, karşılaştıkları engeller arasında sigortanın testi karşılamayacağı korkusu, pozitif bir test sonucunun sigorta primlerini artıracağı endişesi ve test sonucunun kendileri ve aileleri için ne anlama geleceği konusunda kaygılar yer alabilir.

Doğrulanmış BRCA taşıyıcıları için bile, erkeklerde kanser tarama kılavuzları çeşitli farklılıklar göstermektedir.

Erkeklerde meme kanseri taraması için kılavuzları bilgilendirecek yeterli veri bulunmamaktadır. Ulusal Kanser Merkezi Ağı (NCCN) şu anda, 35 yaşından itibaren meme farkındalığını artırmayı ve kendi kendine muayene öğretimini önermekte; BRCA varyantlarına sahip erkeklerin ise 50 yaşından itibaren veya ailedeki en erken erkek meme kanseri tanısından 10 yıl önce yıllık mamografi yapmayı düşünmelerini tavsiye etmektedir.

Veriler, meme kanseri riski yüksek erkeklerde tarama mamografisinin, erkeklerde ve kadınlarda benzer kanser tespit oranlarına sahip olduğunu göstermekte, bu da mamografi taramasının erkek BRCA taşıyıcıları için değerli olabileceğini düşündürmektedir. BRCA1/2 patojenik varyantlarını taşıyan erkeklerde yapılan bir çalışmada, tarama mamografisi önerilenlerin çoğunun (%71) taramayı tamamladığı belirtilmiştir.