Mitotan (Lysodren) Nedir? FDA Onayı, Türkiye Ruhsatı ve Geri Ödeme Durumu
- FDA Onayı: Evet (İlk onay tarihi: 8 Temmuz 1970)
- Kutu Adı: Lysodren
- Etken Madde Adı: Mitotan
- Uygulama Şekli: Oral, tablet formu
- Sınıfı: Adrenolitik ajan
- Kategori: Kemoterapi ilacı
- Üretici: HRA Pharma Rare Diseases
- Onaylı Olduğu Kanserler: İnoperabl, fonksiyonel veya non-fonksiyonel adrenokortikal karsinom
Lysodren Nedir? Etki Mekanizması Nasıldır?
Mitotan etken maddeli Lysodren, adrenokortikal kanser tedavisinde kullanılan oral bir adrenolitik ajandır. Bu ilaç, adrenal kortikal hücrelere doğrudan toksik etki göstererek adrenal steroid üretimini baskılar ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı hedefler.
Adrenolitik Ajan Nedir?
Adrenolitik ajanlar, adrenal korteks hücrelerini hedef alarak bu hücrelerin fonksiyonlarını baskılayan ve hücresel düzeyde steroid üretimini azaltan ilaçlardır. Adrenal bez kaynaklı malign tümörlerde, bu ajanlar steroid sentezini engelleyerek tümörün büyümesini yavaşlatır veya durdurur. Bu mekanizma sayesinde, adrenolitik ajanlar adrenokortikal kanser gibi nadir ancak agresif kanserlerde etkili bir tedavi seçeneği sunmaktadır.
Etki Mekanizması Nasıldır?
- Mitotan, böcek ilacı DDD’nin diklor türevidir.
- Adrenal kortikal hücrelerin mitokondrilerine doğrudan toksik etki göstererek adrenal steroid üretimini inhibe eder.
- Steroidlerin periferik metabolizmasını değiştirir ve 17-OH kortikosteroid düzeylerinin düşmesine neden olur.
- Mitotan, yağ dokusunda birikir ve uzun yarı ömrü sayesinde etkisini haftalarca sürdürebilir.
FDA (ABD Gıda ve İlaç İdaresi) Onay Tarihçesi
8 Temmuz 1970: Mitotan (Lysodren), inoperabl, fonksiyonel veya non-fonksiyonel adrenokortikal karsinom tedavisi için FDA tarafından onaylandı.
Türkiye Ruhsat ve Geri Ödeme Durumu
Mitotan etken maddeli Lysodren, T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmamış ilaçlar kapsamında, yurtdışı ilaç kullanım izni ile Türkiye’ye getirilebilmektedir. Bu süreç, Türk Eczacılar Birliği (TEB) aracılığıyla yürütülmektedir.
Yurtdışı İlaç Kullanım Süreci
- Tedaviye ihtiyacı olan hastalar için, hastanın tedavisini yürüten uzman hekim tarafından T.C. Sağlık Bakanlığı’ndan yurtdışı ilaç kullanım izni talep edilmelidir.
- İzin alındıktan sonra, Türk Eczacılar Birliği (TEB) aracılığıyla Lysodren ilacı yurt dışından temin edilebilir.
- Bu yöntem, hastaların nadir görülen adrenokortikal kanser tedavisine erişimini kolaylaştırmak ve hızlandırmak için resmi bir süreçtir.
- Lysodren, SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) tarafından geri ödeme kapsamına alınmamıştır; hastanın ilacı kendisinin finanse etmesi gerekmektedir. Özel onkoloji raporları ile istisnai bireysel başvurular yapılabilir.
Fiyatı: Nisan 2025 itibarıyla Lysodren 500 mg tablet için uluslararası satış fiyatı 1.740,82 $.
Direnç Mekanizması
- İlaç düzeyinin hücre içinde yetersiz kalması (yağ dokusunda aşırı depolanma nedeniyle).
- Adrenal korteks hücrelerinin mitokondriyal toksisiteye karşı adaptasyon geliştirmesi.
- Alternatif steroid sentez yollarının aktive olması.
- İlaç metabolizmasının artmasıyla aktif bileşik düzeyinin azalması.
Emilim
- Oral dozun yaklaşık %35–45’i emilir.
- Plazma zirve düzeylerine 3–5 saatte ulaşılır.
Dağılım
- Dokulara geniş şekilde dağılır.
- Yüksek oranda yağda çözünebilir, büyük miktarlarda yağ dokularında depolanır.
- Mitotan yavaş salınır, ilaç düzeyleri 10 haftaya kadar tespit edilebilir.
- Kan-beyin bariyerini geçmez.
Metabolizma
- Karaciğerde hem aktif hem de inaktif metabolitlerin oluşumu ile metabolize edilir.
- Ana bileşik ve metabolitleri esas olarak hepatobilier sistem yoluyla dışkı (yaklaşık %60) ile atılır.
- Böbrek yoluyla atılım yalnızca %10–25 oranındadır.
- İlacın yağ dokusunda depolanması nedeniyle değişken eliminasyon yarı ömrü 160 saate kadar uzayabilir.
Doz Aralığı
- Başlangıç dozu:Genellikle günde 2 ila 6 gram arasında başlanır. Bu doz 3-4 doza bölünerek verilir.
- İdame dozu: Genellikle hedef, kan mitotan düzeylerini 14-20 mg/L arasında tutmaktır. Başlangıç dozundan sonra, hasta tolerans gösterdikçe doz artırılabilir. İdame dozu çoğunlukla günde 2-4 gram arasında olur.
- Maksimum doz: Hastanın tolere edebildiği kadar çıkılabilir, ancak yan etkiler (özellikle gastrointestinal ve nörolojik) ciddi olabileceği için genellikle günde 6-8 gramdan fazla doz kullanılmaz.
İlaç Etkileşimleri
- Glukokortikoidler (kortizol türevleri, hidrokortizon, prednizon gibi): Mitotan bu hormonların yıkımını artırır. Vücuttaki hormon seviyesi düşebilir; bu nedenle doz artırımı gerekebilir.
- Kan sulandırıcılar (özellikle warfarin): Mitotan, warfarinin etkisini azaltabilir. Kan pıhtılaşma değerleri (INR) daha sık takip edilmelidir.
- Antikonvülsanlar (fenitoin, fenobarbital gibi): Her iki ilaç da karaciğer enzimlerini etkiler; birlikte kullanıldığında etkileşim karmaşık hale gelir. Nöbet riski veya ilaç toksisitesi artabilir.
- Kemoterapi ilaçları (örneğin etoposid, doksorubisin): Mitotan, bu ilaçların vücuttan atılmasını hızlandırabilir ve kemoterapinin etkinliğini azaltabilir.
- Sedatifler ve uyku ilaçları (benzodiazepinler gibi): Mitotan merkezi sinir sisteminde baskılanmayı artırabileceği için, uyku hali ve bilinç bulanıklığı gibi yan etkiler şiddetlenebilir.
- Hormon tedavileri (östrojen, testosteron gibi): Mitotan hormonların etkisini azaltabileceği için, özellikle hormon replasman tedavisi alan hastalarda doz ayarlaması gerekebilir.
Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
- Karaciğer fonksiyonu bozuk olan hastalarda dikkatle kullanılmalıdır. Gerekirse doz azaltımı yapılmalıdır.
- Adrenal yetersizlik gelişebileceği için, glukokortikoid ve/veya mineralokortikoid replasman tedavisi gerekebilir.
- Enfeksiyon, stres, travma ve şok durumlarında stres dozu IV steroidler uygulanmalıdır.
- Mitotan, uyuşukluk ve uyuklamaya neden olabileceğinden, hastalar araç kullanımı ve dikkat gerektiren aktiviteler konusunda uyarılmalıdır.
- Mitotan ile birlikte varfarin kullanıldığında, pıhtılaşma parametreleri (PT ve INR) dikkatle izlenmelidir.
- Mitotan gebelik kategorisi C sınıfındadır; gebelikte kullanımı önerilmez ve emzirme dönemi boyunca kullanılmamalıdır.
- Mitotan bağışıklık sistemini baskılayabileceği için canlı aşıların etkinliğini azaltabilir veya enfeksiyon riski artırabilir.
- Alkol, mitotanın karaciğer üzerindeki yükünü artırabilir, sinir sistemi üzerindeki baskılayıcı etkilerini güçlendirebilir.
Yan Etkiler
- İştahsızlık %80
- Bulantı %77
- Kusma %48
- İshal %38
- Kilo kaybı %42
- Karın ağrısı %30
- Baş dönmesi %32
- Baş ağrısı %20
- Uyuklama hali (sedasyon) %33
- Konfüzyon (bilinç bulanıklığı) %26
- Yorgunluk %22
- Depresyon %15
- Kas güçsüzlüğü %15
- Koordinasyon bozukluğu %12
- Ellerde titreme %14
- Cilt döküntüsü %12
- Deride kuruluk %10
- Ciltte kaşıntı %9
- Hipoadrenalizm (adrenal yetmezlik) %15
- Hipotiroidizm %8
- Anemi (kansızlık) %5
- Lökopeni (beyaz kan hücresi düşüklüğü) %5
- Hepatotoksisite (karaciğer hasarı) %7
- Hiperkolesterolemi %9
- Hiperkalsemi %5
- Üst solunum yolu enfeksiyonu %12
- Öksürük %10
- Tat alma duyusunda bozulma %8
- Tansiyon düşüklüğü (hipotansiyon) %6
- Ateş %10
- Kas ağrısı %9
- Eklemlerde ağrı %7
- Periferik ödem (özellikle bacaklarda şişlik) %6
