Rektum Kanserinde Radyoterapi Eş Zamanlı Kapesitabin Tedavisi
Radyoterapi ile eş zamanlı kapesitabin (Xeloda) tedavisi, özellikle lokal ileri evre rektum kanserinde tercih edilen bir neoadjuvan (ameliyat öncesi) tedavi yaklaşımıdır. Bu kombinasyon, tümör boyutunu küçültmeyi, cerrahi başarıyı artırmayı ve lokal kontrolü sağlamayı hedefler.
Tedavinin Amacı
- Tümör hacmini küçültmek.
- Semptomları azaltmak (kanama, ağrı, dışkılama güçlüğü vb.).
- Ameliyatla çıkarılabilirliği artırmak.
- Lokal nüks riskini azaltmak.
- Uzun vadede hastalıksız sağkalımı ve genel sağkalımı artırmak.
Bu Tedavi Nasıl Etki Eder?
Kapesitabin(https://www.drozdogan.com/kapesitabin-kapeda-xeloda-kapetabin-xeltabin-nedir-yan-etki/)
- Kapesitabin, doğrudan aktif olmayan bir ön ilaçtır (prodrug). Karaciğerde ve özellikle tümör dokusunda enzimatik olarak 5-fluorourasil (5-FU)’ya dönüşür. Elde edilen 5-FU, kanser hücresinde üç ana yolla etki eder:
- DNA sentezini engelleme: 5-FU, timidilat sentetaz (TS) enzimini inhibe eder. Bu enzim, DNA sentezinde gerekli olan timidin monofosfatın (dTMP) üretiminde kritik rol oynar. TS inhibisyonu, DNA replikasyonunu bozar ve hücre ölümüne yol açar.
- RNA metabolizmasını bozma: 5-FU, uridin trifosfat (UTP) yerine RNA’ya entegre olur ve işlevsel olmayan RNA molekülleri oluşmasına neden olur. Bu durum protein sentezini bozar.
- Apoptozu tetikleme: DNA ve RNA sentezi bozulduğu için hücre döngüsü durur ve hücre programlı ölüme (apoptoz) girer.
Radyoterapi
- İyonize radyasyonla DNA hasarı: Radyoterapi, hücreye yüksek enerjili iyonize radyasyon (genellikle X-ışınları) göndererek doğrudan çift sarmallı DNA kırıkları oluşturur.
- Serbest radikaller aracılığıyla hasar: Radyasyon aynı zamanda su moleküllerini iyonize ederek hidroksil radikalleri (OH•) gibi serbest radikaller oluşturur. Bu radikaller, DNA, protein ve hücre zarlarına oksidatif hasar verir.
- Hücre döngüsünü durdurur: DNA hasarını onaramayan hücreler, özellikle G2/M fazında döngüden çıkarılır ve apoptoza yönlendirilir.
Kapesitabin ve radyoterapi kombinasyonu, DNA sentezini durdurarak, RNA ve protein üretimini bozarak ve iyonize radyasyon ile hücre içi yapıları hedef alarak kanser hücrelerinin ölümünü artırıcı çift yönlü bir saldırı mekanizması oluşturur. Bu kombinasyon, özellikle rektum kanseri gibi lokalize tümörlerde, tümörü küçültmek ve cerrahi başarıyı artırmak açısından oldukça etkilidir.
Uygulama Şekli ve Dozu
Kapesitabin
- Doz: Günde 2 kez 825 mg/m², sabah ve akşam olmak üzere oral yolla alınır. (Toplam günlük doz: 1650 mg/m²)
- Kullanım süresi: Radyoterapi günlerinde (genellikle haftada 5 gün, pazartesi–cuma arası) alınır. Hafta sonları (radyoterapi verilmediği için) genellikle verilmez.
- Uygulama süresi: Radyoterapi ile birlikte genellikle 5–6 hafta boyunca uygulanır.
- Uygulama zamanı: Yemeklerden 30 dakika sonra alınmalıdır (gıdayla birlikte alınması emilimi artırır ve mide toksisitesini azaltır).
- Tablet formları: Kapesitabin tabletleri 150 mg ve 500 mg’lık formlarda bulunur. Doz, hastanın vücut yüzey alanına (BSA) göre ayarlanır.
Radyoterapi
- Toplam doz: Genellikle 45–50.4 Gy toplam doz, bölünmüş fraksiyonlar halinde uygulanır.
- Fraksiyon dozu: Günde 1.8–2.0 Gy, haftada 5 gün (pazartesi–cuma)
- Toplam süre: Yaklaşık 5–6 hafta
- Hedef bölge: Rektum ve pelvik lenf nodları
Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
Böbrek Fonksiyon Bozukluğu
- Kapesitabin böbreklerden atılır.
- Kreatinin klirensi <50 mL/dk olan hastalarda doz azaltımı veya tedavi ertelenmesi gerekebilir.
- <30 mL/dk ise genellikle kullanılmaz.
El-Ayak Sendromu (Palmar-plantar eritrodizestezi)
- Özellikle 2. veya 3. haftadan sonra gelişebilir.
- Belirti: Avuç içi ve ayak tabanında kızarıklık, ağrı, soyulma.
- Hafif-orta derecede olduğunda doz arası verilerek düzelebilir.
İshal ve Dehidratasyon
- Kapesitabin ve radyoterapi birlikte gastrointestinal toksisiteyi artırabilir.
- Ciddi ishal varsa geçici doz kesilmesi, hidrasyon ve gerekirse antidiaretik ilaç (örn. loperamid) verilir.
Mukozit (Ağız içi ve bağırsak mukozasında iltihap)
- Ağızda yara, yemek yemede güçlük gibi belirtiler olabilir.
- Hijyen çok önemlidir; şiddetliyse tedaviye ara verilebilir.
Kemik İliği Baskılanması
- Nadir de olsa kapesitabin ile lökopeni, nötropeni, anemi görülebilir.
- Tedavi süresince kan sayımı periyodik izlenmelidir.
Hepatik Fonksiyon Bozukluğu
- Karaciğer fonksiyon testleri izlenmelidir.
- Şiddetli karaciğer bozukluğunda dikkatli kullanılmalı, doz ayarlaması gerekebilir.
Radyasyon Cilt Reaksiyonları
- Radyoterapi uygulanan bölgede kızarıklık, tahriş, soyulma gibi reaksiyonlar görülebilir.
- Cilt bakımı, nemlendirici kullanımı ve aşırı sıcak/soğuktan kaçınmak önemlidir.
İlaç-İlaç Etkileşimleri
- Özellikle warfarin (kumadin) ile birlikte kullanımı INR düzeylerinde artış yapabilir.
- Antasit, folik asit takviyeleri, fenitoin gibi ilaçlarla etkileşim gösterebilir.
Gebelik ve Emzirme
- Hem kapesitabin hem de radyoterapi teratojeniktir (doğumsal kusur riski taşır).
- Gebelik kesinlikle kontrendikedir. Emzirme de önerilmez.
Yetersiz Beslenme
- Tedavi sırasında iştahsızlık, bulantı ve gastrointestinal yan etkiler nedeniyle beslenme desteği gerekebilir.
- Gerekirse diyetisyen desteği alınmalıdır.
Yan Etkiler
Rektum kanserinde kapesitabin + radyoterapi ile en sık görülen yan etkiler kliniğe dayalı çalışmalarda şöyle bildirilmiştir:
- İshal [Grade 3-5] (%7)
- Radyoterapi cilt döküntüsü [Grade 3-4] (%3)
- Anal ağrı [Grade 3] (%3)
- Eldeki ya da ayaktaki karıncalanma veya uyuşma [Grade 2-4] (%2)
- Dehidratasyon [Grade 3] (%2)
- Yorgunluk [Grade 3] (%2)
- Bulantı [Grade 3] (%1)
- Karın ağrısı [Grade 3] (%<1)
- El-ayak sendromu [Grade 3] (%<1)
Önemli olarak, kapesitabin + radyoterapi alan her birey bu yan etkileri aynı şekilde yaşamaz. Bazılarında hafif, bazılarında daha şiddetli olabilir. Herkes farklıdır. Ayrıca yan etkiler zaman içinde değişkenlik gösterebilir. Bazı kişilerde bu yan etkiler, tedavinin gecikmesine, doz azaltımına, hatta belirli bir ilacın kullanımından vazgeçmeye neden olabilir.
Herhangi bir yan etki yaşarsanız, lütfen doktorunuza ya da hemşirenize başvurun.
