Toksoplazma gondii paraziti kanser ilişkili çok sayıda geni etkiliyor

Kedilerin dışkılarında yaygın olarak bulunan parazitlerden biri Toksoplazma gondii’dir. Kedilerin yüzde 30’u hayatlarının bir döneminde bu paraziti taşır. Toksoplazma gondii ile ilgili yapılan araştırmalarda özellikle hamile kadınlar için tehlikeli olduğu bulunmuştu. Düşüklere ve fetüste sinir sistemi hasarlarına neden olabilmekteydi. Eylül 2017’de Scientific Reports’da yayımlanan çalışmaya göre, toksoplazma paraziti kanser, parkinson, epilepsi gibi hastalıklara yakalanma riskini artırabilir.

İnsanların üçte biri yaşamlarının bir döneminde Toksoplazma gondii tarafından enfekte edilmiştir. Yani birçoğumuz farkında olmadan bu enfeksiyonu geçirmiş durumdayız. Benzer bir durum mideye yerleşen ve muhtemelen çoğumuzun adını duyduğu Helikobakter pilori bakterisi için de geçerlidir; toplumun çoğu farkında olmadan yıllarca bu enfeksiyonu midelerinde taşır. Yine benzer şekilde rahim ağzı kanserinin ve siğillerin nedeni olan Human papilloma virüs (HPV) de bu şekilde uzun süreli (latent, uykuda) enfeksiyona neden olmaktadır. Bu enfeksiyonların birçoğu herhangi bir şikayete neden olmazken, bir kısmı, kansere, kanser öncesi lezyonlara veya daha hafif şikayetlere neden olabilmektedir.

Toksoplazma paraziti nörolojik hastalıklarla ilişkilendirilmesine rağmen, genetik alt yapısı tam olarak aydınlatılamamıştı. Araştırmada, toksoplazma ile enfekte olmuş bireylerde genetik ve proteomik analizler yapılarak, ilgili genler tanımlanmaya çalışılmıştır. 1981'den bu yana toksoplazma ilişkili hastalıklara sahip 246 bebekten elde edilen bilgiler analiz edilmiştir.

Araştırma sonuçlarına göre;

• Toksoplazmanın, kanser ilişkili 1000 'den fazla geni etkilediği tespit edilmiştir.
• Aynı zamanda, bebeklerden alınan protein parçalarının analizi sonucunda parazitin farklı proteinler salgılayarak beyin fonksiyonunu etkilediği gözlemlenmiştir. Bu duruma bağlı olarak Parkinson, Alzheimer ve epilepsi gibi hastalık risklerinin arttığı tespit edilmiştir.

Peki bu çalışma bize ne ifade ediyor?

• Toksoplazmanın kanser, Parkinson vb hastalıklarla da ilişkili olduğu genetik ve proteomik analizlerle tespit edilmiş oldu.
• Sadece gebe kadınlara, eğer daha önce toksoplazma enfeksiyonu geçirmemişlerse, kedi dışkılarından uzak durmaları önerilmekteydi (daha önce toksoplazma enfeksiyonu geçirilip geçirilmediği, kanda immünglobulin seviyelerinin ölçümüne dayanan bir kan testi ile anlaşılabilmektedir). Bu çalışma ile birlikte toksoplazmaya karşı popülasyondaki diğer bireylere yönelik korunma stratejileri geliştirme ihtiyacı doğmaktadır.
• Önemle vurgulamak gerekir ki, bu hastalıkların ortaya çıkmasında bireyin genetik yapısı, bağışıklık sistemi, yaşam tarzı gibi faktörler etkilidir. İleri çalışmalarla toksoplazmanın etkileri daha net bir şekilde anlaşılacaktır.

İleri okuma: Toksoplazma gondii enfeksiyonu – Toksoplazmozis

Toksoplazmozis yaygın olarak tüm dünyada görülen paraziter bir hastalıktır. Hastalığa bir parazit olan Toksoplazma gondii neden olur. Çocuklarda ve erişkinlerde genellikle herhangi bir şikayete neden olmadan ya da ciddileşmeyen ateş, halsizlik, lenf bezi büyümesi gibi bulgularla seyreder.

Bu parazitin yaşam döngüsü şöyledir:

Parazitin çoğalması kedigillerin bağırsaklarında gerçekleşir. Kediler akut enfeksiyon sırasında dışkılarıyla spor oluşturmamış ookistleri atarlar, günde 10 milyon ookist atılır ve toprakta 1-5 gün sonra spor oluştururlar. Bu sporlar bir gün ile birkaç haftalık süreden sonra enfeksiyon yapıcı hale gelir. Ookistler özellikle nemli toprakta 12-18 ay boyunca enfeksiyöz özelliğini devam ettirir. Sporlanmış ookistlerden sporozoit oluşur. Enfeksiyöz ookistler suları ve toprağı enfekte eder. Buradan kuşlar, koyun, keçi ve sığır gibi hayvanlar enfekte olur. Bu hayvanların çoğunda kronik enfeksiyon olduğundan etlerinde kistler bulunur. İnsanlara da bu hayvanların etlerinin uygun olmayan koşullarda tüketimi ile toksoplazma sporları geçer. Yani etlerin iyi pişirmesi bu tür enfeksiyonları önleme açısından da öneme sahiptir. Toksoplazma insanlara enfekte etlerin yeterince pişirilmeden ya da çiğ yenilmesi ile ya da enfekte etlere temas sonrası ellerin enfekte olması ile, kedilerin dışkılarıyla etrafa yayılan oookistlerle kontamine su, toprak veya yıkanmamış sebze ve meyve tüketilmesi ile bulaşır. Kedileri bu parazitten koruyacak bir toksoplazma aşısı henüz geliştirilmemiştir.

Parazit insan vücuduna girdikten sonra akut dönemde birçok hücrenin içine girer ve hücre içinde çoğalır. Özellikle kas, karaciğer, dalak, lenf nodları ve santral sinir sistemi olmak üzere tüm organları etkiler. Daha sonra vücudumuz bu parazite karşı bağışıklık geliştirir. Latent (uzun süreli, uyku hali) enfeksiyon döneminde bazı dokularda kistlerin içinde bulunurlar. Bağışıklık sistemi hücrelerimiz, parazitin tekrar canlanarak enfeksiyon yapmasını önler. Doğal öldürücü (natural killer) hücrelerimizden salınan gama interferon makrofaj aktivasyonunu sağlar ve aktive makrofajlar tarafından parazit öldürülür. Ayrıca T lenfositlerimiz de enfeksiyonun kontrolünde rol oynar. İnterlökin (IL) 2 ve IL 12 vücudumuzun bu enfeksiyona karşı direncini artırırken, IL-10 makrofajın paraziti öldürme yeteneğini bozar.