Cranberry - turna yemişi ve kanser tedavisi

Cranberry Nedir?

Ana vatanı Kuzey Amerika olan Cranberry’nin Türkçe’si olarak kırmızı yaban mersini, acı yemiş, kızılcık gibi isimlerle karşılaşmakla birlikte doğrusu “turna yemişi”dir (crane: turna, berry: yemiş). Yazımızda, kanser alanında bitkisel tedavilere artan ilgiden nasibini alan Cranberry hakkında yapılan çalışmaları sizlerle paylaşmayı amaçladık.

Bir çalı bitkisi olan Cranberry, genellikle Kuzey Amerika ve Avrupa’da yetiştirilmektedir. ABD’de yetişen türün Latince adı Vaccinium macrocarpon, Birleşik Krallık’ta yetişenin ise Vaccinium oxycoccus’dur. Küçük, kırmızı, yuvarlak bir bitkidir ve mayhoş bir tadı vardır. Türkiye’de henüz deneme amaçlı yetiştirilmektedir. İdrar yolu enfeksiyonları, mide ülserleri, damar tıkanıklığı (ateroskleroz) ve diş eti hastalıkları için faydalı olabileceği düşünülmektedir. Özellikle idrar yolu enfeksiyonlarının önlenmesinde etkili olduğuna dair çok sayıda çalışma mevcuttur.

Kanser tedavisi için Cranberry araştırmaları

Kanser de Cranberry’nin etkili olup olmayacağı araştırılan hastalıklardan biridir. Bu alandaki araştırmalar, birçok bitkisel tedavi gibi laboratuvar (in vitro) düzeyinde kalmış, fakat karar vermek için insanlar üzerinde yapılan araştırmaları ifade eden klinik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Yapılan bir in-vitro (laboratuvar) araştırmada, Cranberry ekstresinin (özütü) flavonoidlerce zengin bölümü kullanıldığında; prostat, akciğer, özofagus (yemek borusu), over (kadın yumurtalık), idrar kesesi kanseri ve nöroblastom hücre hatlarının büyümesi engellenmiştir.

Başka bir laboratuvar çalışmasında, Cranberry ekstresi uygulanan ağız, meme, kolon, prostat ve mide kanseri hücre hatlarının büyümesi durmuştur. Başka bir çalışmada ise Cranberry ekstresi kanser hücrelerinde apoptozu (programlı hücre ölümü) tetiklemiştir.

Bir çalışmada da Cranberry’den elde edilen triterpenoid esterler meme, serviks ve prostat kanseri hücre hatlarının büyümesini engellemiştir.

Cranberry ekstresi kullanılan preklinik bir çalışmada, farelerde lenfoma hücrelerinin büyümesi ve anti-lenfoma antikorlarının üretimi durmuştur.

Klinik bir çalışmada, prostat ameliyatı öncesi 64 prostat kanseri hastasına en az 21 gün boyunca günde 1500 mg Cranberry tozu veya plasebo tedavisi yapılmıştır. Sonuç olarak araştırmanın Cranberry kolunda yaklaşık %23 oranında prostata özgü antikorların azaldığı görülmüştür. Plasebo kolunda bu oran yaklaşık %1’dir. Fakat yaşam sürelerinde ve tümör boyutlarında herhangi bir değişiklik olmamıştır.

Cranberry yan etkileri

Cranberry ekstresinin varfarin gibi kan sulandırıcı ilaçlarla kullanıldığında hayati tehlike yaratabileceğine dair bulgular vardır. Böbrek taşlarını oluşturan temel maddelerden biri olan oksalat molekülünü de yoğun miktarda içermektedir. Bazı ilaçlarla kullanıldığında da ilaçların yan etkilerini artırabilmektedir.

Sonuç olarak, Cranberry üzerinde kanser alanında umutlandırabilecek laboratuvar çalışmaları olmasına rağmen bu çalışmalar Cranberry ekstresinin kansere iyi geldiğini kanıtlamak için henüz yeterli değildir. Kanser tedavisi adına yapılan klinik çalışmalarda etkili olduğu gösterilemediği için birçok bitkisel ürün gibi, ilaç olamamış ve bir alternatif tedavi ( fitoterapi ) olarak kalmıştır.