Diyabetin ortaya çıkması veya hızla bozulması pankreas kanserinin erken belirtisi olabilir mi?

2017 Avrupa Kanser Kongresi’nde sunulan bir çalışmaya göre ani başlangıçlı diyabet veya mevcut diyabetin hızla kötüleşerek daha ciddi tedavi gerektirmesi, altta yatan gizli bir pankreas kanserinin erken bulgusu olabilir.

Pankreas kanseri erken tanı için tipik bulgular vermeyen, bu nedenle de çoğunlukla 4. evrede tanı konulan bir kanser çeşididir. Erken tanı için birçok biyolojik belirteç araştırılmakta olup, bazı çalışmalarda kan şekeri düzeyleri ile pankreas kanseri arasında bağlantı olabileceğine dair bulgular dikkati çekmektedir.

Pankreas kanseri, tedavisi zorlu ve yaşam süreleri diğer kanser türlerine göre daha az olduğu bilinen hastalıklardan biridir. ABD’de kansere bağlı yaşam kayıplarının 4. nedenidir. Pankreas kanserinin bu kötü ününü almasında, sinsi ve pek belirti vermeden, hızlı ilerleyen bir kanser çeşidi olmasının rolü büyüktür. Böylesine önemli bir hastalıkta erken tanı için maalesef elimizde önemli bir belirteç yoktur, ancak bu konuda çok sayıda bilimsel araştırma yapılmaktadır.

Çalışma

2017 Avrupa Kanser Kongresi’nde sunulan çalışma Belçika ve İtalya’da, 2008-2013 yılları arasındaki reçete verilerine göre yapılmıştır. Yetişkin şeker hastalığı olarak da bilinen tip 2 diyabetli yaklaşık 1 milyon hastanın pankreas kanseri ile ilişkisine bakılmış ve çarpıcı sonuçlar elde edilmiştir. Buna göre, takip edilen ve pankreas kanseri tanısı alan hastaların yarısının ilk 1 yıl içinde tip 2 diyabet tanısı almış olduğu tespit edilmiştir.

Buna göre ilk grupta, her iki ülkede de pankreas kanseri tanısı alan kişilerin %50’lik kesiminde tip 2 diyabet tanısıyla ilk reçeteleri verildikten 1 yıl içinde pankreas kanseri tanısı aldığı ortaya çıkmıştır. Hatta bu hastaların Belçika’da %25’i, İtalya’da %18’inin ilk 90 gün içinde pankreas kanseri tanısı aldığı saptanmıştır.

Diğer bir grup, daha öncesinde tip 2 diyabeti olan ve oral anti diyabetik (ağızdan hap tedavisi) alanlardan oluşmuştur. Bu hastalar arasında da kan şekeri kontrolü bozulan ve reçetelerine inkretin (insülin salgılanmasını arttıran metabolik hormon) ve insülin tedavisi eklenen hastalarda ilk 90 gün içinde pankreas kanseri gelişme riski, oral anti diyabetik ilaçları kullananlara göre 3.5 kat daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ancak bu artan risk zamanla azalmıştır. İlk 1 yıllık risk oranları dağılımı da 3-6 aylık aralıkta risk 2.3 kat; 6-12 aylık aralıkta risk 2 kat ve 12 aydan sonra da risk 1.7 kat yüksek bulunmuştur. Ek olarak, diyabeti hızla kötüleşen ve kan şekeri kontrolü için daha yoğun insülin kullanmak zorunda kalan hastalarda pankreas kanseri bulma riski 7 kat yüksek olduğu saptanmıştır.

İkinci gruptaki sonuçlar, sanki inkretin alımı veya yoğun insülin kullanımı pankreas kanserine nedenmiş gibi görünse de, pankreas kanserinin şeker hastalığını kötüleştirdiği şeklinde yorumlanması doğru olacaktır.

Bugün pankreas kanseri ile birçok risk faktörü ilişkilendirilmiştir. Tip 2 diyabet, sigara ve obezite ile birlikte pankreas kanserinin en önemli 3 nedeninden biridir. Tip 2 diyabet yapılan çalışmalarda pankreas kanseri riskini 2 kata yakın oranda arttırdığı saptanmasına rağmen bugün hala, diyabet ve pankreas kanseri arasındaki ilişki karışıktır. Diyabet ve gelişen metabolik yükün kanser yapıcı etkisi kadar, pankreas kanserinin de diyabeti tetikleyebileceği yani aralarında iki yönlü bir ilişki olabileceği kabul edilmektedir ve maalesef pankreatik kanser kaynaklı diyabeti daha yaygın olan tip 2 diyabetten ayırmak zordur.

Sonuç

Pankreas kanseri taraması için en uygun stratejiler ve yöntemler henüz tam olarak belirlenmemiştir. Bu çalışma yeni başlayan diyabetin veya kan şekerinin hızla kötüleşmesinin pankreas kanseri erken tanı için ipucu olabileceğini iddia etmektedir. Elde edilen bu sonuçlar pankreas kanseri erken tanısı için umut verici olsa da, diyabet pankreas kanseri ilişkisi elbette her hasta için geçerli değildir. Bunun için daha ileri araştırmalara ihtiyaç duyulacağı da bir gerçektir. .

Tip-2 Diyabet nedir, nasıl meydana gelir?

Yetişkin şeker hastalığı olarak da bilinen Tip 2 diabetes mellitus, hiperglisemi (kan şekerinin yüksek olması), insülin direnci ve insülin salgılanmasındaki bozulma ile karakterizedir. Artan obezite ve hareketsiz (sedanter) yaşam oranlarına paralel olarak, sıklığı belirgin şekilde yükselen bir hastalıktır.

Pankreastan salgılanan insülin hormonunun ana görevi, kandaki şekerin dokulara geçmesine aracılık etmektir. Aşırı tüketim sonucu olarak sindirim sisteminden kana aşırı glukoz geçmesi, pankreasın insülin salgısını artırması ile dengelenmeye çalışılır. Bu durum uzun sürerse, pankreas daha sık insülin salgılar. Bir müddet sonra ise dokular insüline karşı direnç geliştirir ve kanda bulunan glukoz dokulara az geçerek kan şekeri yüksek seyretmeye başlayarak diyabet hastalığını oluşturur.