El Ayak Sendromu Nedir, Neden Olur, Nasıl Tedavi Edilir?

El ayak sendromu (EAS), kanser tedavisi için kullanılan bazı ilaçların yan etkisidir. El ayak sendromu belirtileri, hastaları halsiz ve zayıf bırakabilir. Belirtilerin azaltılması adına hastalar bazı ilaçlar ile tedavi edilebilmektedir. Kimi yerlerde el ayak hastalığı olarak da geçmektedir.

El Ayak Sendromu (EAS) Nedir?

El ayak sendromu, el ve ayaklarda yanma, uyuşma, ayak karıncalanması ve şişliğe neden olan nadir bir durumdur. Şiddetli vakalarda ciltte kabarmalar olabilir veya ülser gelişebilir. Ayak şişmesi kanser tedavisinde sık karşılaşılan bir yan etki olabilir.

Palmar-plantar eritrodisestezi olarak da adlandırılan el ayak sendromu (EAS), ellerde ve ayaklarda yoğun yanmalara sebep olur. Normalde nadir görülen bir durumdur ancak belli kemoterapi türleri ve akıllı ilaçlar ile tedavi gören kişiler arasında oldukça yaygındır. EAS, vücudun her yerinde bulunan küçük kan damarları olan kılcal damarlardan sızan az miktardaki kanser ilacı nedeni ile meydana gelmektedir. İlaç daha sonra çevre dokulara zarar vererek kişinin yaşam kalitesini farklı boyutlarda etkileyebilen ağrı ve rahatsızlıklara sebep olur.

El Ayak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

El ayak sendromunda (EAS) belirtiler genellikle avuç içlerini ve ayak tabanlarını etkilerken, dizleri ve dirsekleri de etkileyebilmektedir. Bu belirtiler şunlardır:

• Ellerde ayaklarda yanma
• Ayak altı yanması ve hassasiyet
• El ve ayaklarda kaşıntı
• Ayak karıncalanması ve uyuşma
• El ve ayak şişmesi
• Ayak altı neden yanar? sorusuna cevap olarak ciltte kuruluk ve iltihaplanma
• Deride pullanma, çatlama ve kabarmalar
• Cilt renginde değişiklikler ve hassasiyet artışı

Ayak yanması neden olur? Bu sorunun yanıtı çoğunlukla kemoterapi ilaçlarının cilde zarar vermesiyle ilgilidir.

El ayak yanması neden olur? sorusu ise özellikle kemoterapi gören hastalarda yan etkiler sonucu ortaya çıkar.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), EAS belirtilerini şiddete göre sınıflandırmak için dört seviye kullanır. Bunlar şunlardır;

• Seviye 1: Ellerde ve ayaklarda anormal hisler veya karıncalanma.
• Seviye 2: Ağrısız şişme veya kızarıklık ve yürürken veya bir şeyleri tutarken rahatsızlık duyma.
• Seviye 3: Avuçlarda, ayak tabanlarında, ayak tırnaklarında ve ayak tırnaklarının çevrelerinde iltihaplanma ve ağrılı şişlikler.
• Seviye 4: Üsler geliştirme, ciltte pullanma, şiddetli ağrı, kabarmalar, tırnak batması ve düşmesi.

El Ayak Sendromunun Nedenleri

El ayak hastalığı neden olur? El ayak sendromu genellikle kemoterapi ilaçlarının yan etkisi olarak ortaya çıkar. Bunun dışında bazı dolaşım problemleri ve genetik faktörler de bu duruma yol açabilir.

Kanser Tedavileri ve El Ayak Sendromu

El ayak sendromu en sık şu kanser ilaçlarıyla ilişkilendirilir:

• Doksorubisin (Adriamisin, Doxil, Caelyx)
• 5-florourasil (5FU)
• Kapesitabin (Xeloda)
• Sorafenib (Nexavar)
• Pazopanib (Votrient)

Bu ilaçlar, cildin ince damarlarından sızarak çevre dokularda hasara yol açabilir. Bu durum, el ve ayaklarda yanma, kaşıntı ve ağrıya sebep olabilir. Ayrıca el ayak şişmesi neden olur? sorusuna da yanıt verir.

Orak Hücre Anemisi ve Diğer Nedenler

• Orak hücre anemisi de el ayak sendromuna yol açabilen başka bir durumdur.
• Nöroloji ayak yanması gibi sinirsel nedenler de ayak altı yanması neden olur? sorusuna açıklık getirir.

El Ayak Sendromu Nasıl Geçer?

El ayak hastalığı nasıl geçer? sorusuna yanıt arayanlar için çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur. Tedavi planı, semptomların şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir.

İlaç Tedavileri

• El ayak hastalığı için krem: Nemlendirici ve iltihap giderici kremler belirtileri hafifletir.
• El ayak hastalığı ilaç: Steroid kremler ve üre içerikli ürünler kullanılabilir.
• Ağrı kesiciler: Parasetamol gibi ilaçlar semptomları hafifletir.

Doğal Yöntemler ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Elleri ve ayakları soğuk suya batırmak
• Soğuk kompres uygulamak
• Rahat ayakkabılar giymek ve ayağın hava almasını sağlamak
• Tahriş edici kimyasallardan kaçınmak

El Ayak Sendromunda Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?

Aşağıdaki belirtiler varsa, hemen doktora başvurulmalıdır:

• El ve ayaklarda şiddetli yanma ve kaşıntı
• El ve ayaklarda aşırı şişlik ve kızarıklık
• Deride kabarcıklar ve ülserler

El Ayak Sendromu Kanserle Nasıl İlişkilidir?

Kanser tedavilerinde kullanılan bazı ilaçlar, kan damarlarından sızarak cilt altı dokularına zarar verebilir. Bu da el ve ayak yanması, ayak altı yanması ve ayak şişmesi gibi belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur. Ayak şişmesi kanser tedavisinde sık karşılaşılan bir yan etkidir.

Kanser hastalarında görülen el ayak sendromu, hem tedavi sürecini hem de hastanın yaşam kalitesini etkileyebilir. Bu nedenle, kanser tedavisi gören hastalarda bu semptomların erken dönemde tanınması ve tedavi edilmesi büyük önem taşır.

El Ayak Sendromunu Önlemek İçin Öneriler

• Uzun süre ayakta kalmaktan kaçının.
• Sıcak suyla uzun süre temas etmekten kaçının.
• Elleri ve ayakları düzenli nemlendirin.
• Baskı ve sürtünmeden kaçınmak için rahat ayakkabılar giyin.
• El ayak hastalığı için krem gibi ürünleri düzenli kullanın

Sonuç

El ayak sendromu (EAS), kanser tedavilerinin yaygın ve rahatsız edici yan etkilerinden biridir. El ve ayak yanması, şişlik ve karıncalanma gibi belirtiler hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Ancak erken teşhis ve doğru tedaviyle bu durumun etkileri azaltılabilir.

Unutmayın: Özellikle kanser tedavisi sürecinde bu tür belirtiler ortaya çıktığında mutlaka doktorunuza danışın. Bu belirtiler, kanser tedavisinin gidişatını etkileyebilir ve ek müdahale gerektirebilir.