Kanser Tedavisinde Doğurganlığı Korumak Artık Daha Önemli: 2025 Kılavuzu Ne Getiriyor?

Neden Fertilite Koruması Şimdi Daha Önemli?

Modern onkoloji, yalnızca hastalığı tedavi etmeyi değil, hastaların tedavi sonrası yaşam kalitesini de güvence altına almayı hedefliyor. Bu bağlamda, kanser tanısı alan doğurganlık çağındaki bireylerde fertilite (üreme yetisi) kaybı, yaşam kalitesini ve gelecek planlarını doğrudan etkileyen kritik bir sorun olarak öne çıkıyor. Her yıl milyonlarca genç yetişkin ve çocuk kanser tedavisi alırken, bu bireylerin ileride çocuk sahibi olma hayali, kimi zaman geri dönüşsüz şekilde zarar görebiliyor.

Amerikan Klinik Onkoloji Derneği (ASCO), bu hayati önemi fark ederek, 2018’de yayımladığı fertilite koruma rehberini 2025 yılı itibarıyla güncelledi. Bu güncelleme, yalnızca yeni tedavi seçeneklerini değil, aynı zamanda hastaların ihtiyaçlarının değişen doğasını da göz önünde bulunduruyor.

---

Yeni Kılavuz Neler Getiriyor?

ASCO'nun 2025 kılavuzu, 2018 yılına kıyasla oldukça kapsamlı bir güncellemeyi temsil ediyor. Önceki versiyonda yalnızca 61 bilimsel çalışma referans alınırken, bu sayı yeni kılavuzda 166’ya yükselmiş durumda. Bu artış, daha detaylı öneriler sunulmasına ve farklı hasta gruplarının ihtiyaçlarının daha iyi ele alınmasına imkân tanımış.

En Temel Güncelleme: Fertilite Konuşması Artık Tek Seferlik Değil

Önceki kılavuzda olduğu gibi, yine tüm doğurganlık çağındaki hastalarla, tedavi başlamadan önce fertilite hakkında konuşulması öneriliyor. Ancak yeni kılavuz, bu görüşmelerin yalnızca tanı anında yapılmasının yeterli olmadığını vurguluyor. Artık yıllık kontrollerde, tedavi planı değiştiğinde veya hasta gebelik düşündüğünde de fertilite görüşmelerinin tekrar edilmesi öneriliyor.

Tedavi Sonrası Fertilite Koruma Önerileri İlk Kez Kapsamda

Bu, 2025 kılavuzunun en dikkat çekici yeniliklerinden biri. Tedavi sonrası, yumurtalık rezervi halen yeterli olan ancak primer over yetmezliği riski taşıyan bireylere yumurta (oosit) ve embriyo dondurma işlemleri önerilebilecek. Bu öneri 2018 kılavuzunda yer almıyordu.

Ancak, tedavi sonrası fertilite koruması için ideal zamanlama konusunda henüz net bir görüş birliği yok. Bazı çalışmalar, en iyi yumurta toplama zamanının tedaviden 2-3 yıl sonra olabileceğini gösteriyor.

---

GnRH Agonistlerinin Yeri Nedir?

Gonadotropin salgılatıcı hormon agonistleri (GnRHa), özellikle acil kemoterapi gerektiren durumlarda menstrual baskılama amacıyla önerilebilecek. Ancak fertilite koruma amacıyla tek başına GnRHa kullanımı hâlâ yeterince güçlü bir kanıtla desteklenmiyor. Bu nedenle, GnRHa ancak embriyo, oosit veya over dokusu dondurma gibi kanıtlanmış yöntemlere ek olarak kullanılabilir.

---

Multidisipliner Bir Yaklaşım Öneriliyor

Yeni kılavuz, fertilite koruma hizmetlerinin sadece onkologlarla sınırlı kalmaması gerektiğini vurguluyor. Bunun yerine, doğurganlık uzmanları, psikologlar, sosyal hizmet uzmanları, genetik danışmanlar ve finansal danışmanlardan oluşan bir ekibin sürece dâhil olması öneriliyor. Bu yaklaşım, hem bilgi hem de duygusal destek açısından hasta deneyimini iyileştirmeyi hedefliyor.

---

Finansal Erişim ve Sigorta Kapsamı Artık Rehberde

ASCO, tarihinde ilk kez bir klinik rehbere politika önerisi de ekledi. Fertilite koruma işlemlerinin birçok ülkede hâlâ cebinden ödeme ile yapılması, hastaların bu hizmetlere erişimini sınırlıyor. 2025 rehberi, fertilite koruma hizmetlerinin kapsamlı sigorta desteğiyle karşılanmasını öneriyor. ABD'de 18 eyalet ve DC bu hizmetleri destekliyor ancak kapsam ve standartlar arasında büyük farklılıklar bulunuyor.

---

Kanserde Fertilite Korumanın Tarihçesi

Kanser tedavisinin fertilite üzerindeki etkisi ilk kez 1980'lerde bilimsel olarak incelenmeye başlandı. 2000'li yılların başında Oncofertility Consortium gibi girişimler, bu alanda klinik ve etik rehberler oluşturdu. 2006 yılında ASCO, ilk resmi fertilite koruma kılavuzunu yayımladı. Bunu takiben:

• 2007: American Society for Reproductive Medicine (ASRM) kılavuzları

• 2013: European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE)

• 2018: ASCO'nun önceki kılavuzu

• 2020 sonrası: Uluslararası Oncofertilite Derneği ve Amerikan Pediatri Akademisi gibi kuruluşların da önerileri geldi.

---

Uygulamada Ne Gibi Zorluklar Var?

Dr. H. Irene Su ve Dr. Mahmoud Salama’ya göre, bu kılavuzların hayata geçmesinde üç temel engel bulunuyor:

1. Zaman yönetimi: Onkologlar genellikle çok yoğun ve hasta başına fertilite değerlendirmesi için yeterli süre bulamayabiliyor.

2. Uzman eksikliği: Reprodüktif tıp konusunda deneyimli ekipler ve gerekli donanım her merkezde bulunmayabilir.

3. Finansal zorluklar: Yüksek kişisel ödeme yükü nedeniyle bazı hastalar bu hizmetlere erişemiyor.

---

Geleceğe Bakış

ASCO’nun 2025 kılavuzu, kanser hastalarının yalnızca bugününü değil, gelecekteki aile planlarını da koruma altına almayı hedefliyor. Erken yönlendirme, tekrarlanan bilgilendirme ve bireyselleştirilmiş yaklaşımlar sayesinde, her hasta kendi üreme sağlığıyla ilgili bilinçli kararlar verebilecek.