Kemoterapi yan etkisi olarak görülebilen el ve ayak uçlarındaki sinir hasarını azalttığı kanıtlanan bir ilaç: duloksetin

Kemoterapi sonrası el ve ayaklarda uyuşma

Bazı kemoterapi ilaçları el ve ayak uçlarında sinir hasarına sebep olabilir. Bu duruma kemoterapiye bağlı periferal nöropati denilir. Duyularımızı ve hareketlerimizi kontrol eden sinirlerde hasar oluşumu, ağrı, yanma, batma, karıncalanma gibi anormal hislerin yanı sıra güçsüzlük, kabızlık, elle cisimleri kavrayamama ve denge sorunları hareket bozukluklarına neden olabilir. Kemoterapiye bağlı sinir hasarları günlük aktivitelerde kısıtlamaya ve strese sebep olarak yaşam kalitesini bozan bir durumdur. Bu yazımızda bu sıkıntılı kemoterapi yan etkisinin tedavisinde etkili olduğu kanıtlanan bir ilaç olan duloksetini tanıtacağız.

Periferal sinirler, beyni ve omuriliği, kaslara, deriye ve iç organlara bağlayan karmaşık bir ağdır. Bu sinirler, omurilikten çıkarak dermatomlarıyla birlikte vücudun uç noktalarına yayılır. Bazı kemoterapi ilaçları, periferal sinirlerin bu yolculuğu sırasında çeşitli noktalara hasar verebilir. Bu hasar periferal sinirin omurilikten çıktığı bölgedeki sinir düğümü, periferal sinirin uzun kuyruğu boyunca yer alan mikrotübüller, bu sinirleri saran kılıflar ve küçük sinir uçları düzeyinde olabilir. Beyin ve vücut arasındaki bağlantıyı bozan bu durum, kas hareketlerinde bozulmaya, kollar ve bacaklarda his kaybına, anormal duyulara, ağrıya ve hareketlerde zorlanma yaşanmasına neden olur.

Bu tür belirtiler, kanser tedavisinde, Paklitaksel, Vinkristin, Vinblastin, Venorelbin, Sisplatin, Oksaliplatin gibi kemoterapi ilaçlarının yan etkisi olarak ortaya çıkabilir ve bu yan etki aylar hatta yıllar sürebilir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda, ortaya çıkan problemin derecesine göre doktorunuz tedavinizde gerekli düzenlemeleri yapacaktır.

Belirtileri nelerdir?

Kemoterapi sonrası yan etkiler

• El ve ayak parmaklarında uyuşma, yanma, karıncalanma, ağrı, his kaybı
• Soğuğa veya sıcağa karşı aşırı duyarlı olma
• Cisimleri alma, kavrama veya düğme ilikleme gibi hareketlerde zorlanma
• Kulak çınlaması, denge bozukluğu, yürümekte zorlanma, kan basıncı değişiklikleri, kabızlık

Nasıl baş edebiliriz?

Kemoterapi sonrası yan etkilerle baş etmek

• Kemoterapi ilaçlarının dozu doktor tarafından tekrar ayarlanır.
• Eğer rahatsızlık ağırlaşırsa, kemoterapi ilaçları doktor tarafından değiştirilir.
• Yan etkileri azaltmak için ilaç tedavisi kullanılabilir. Yıllardır kemoterapiye bağlı periferal sinir hasarını ve bu hasara bağlı ortaya çıkan şikayetleri azaltmayı hedefleyen ilaçlar denenmektedir. Birçok ilaç denenmesine rağmen, sadece duloksetin, kemoterapiye bağlı periferal sinir hasarını ve ilişkili yakınmaları %60'a varan oranlarda azaltarak etkili bulunmuştur.

Duloksetin, aslında yaygın olarak kullanılan bir depresyon ilacıdır. Etkisini, sinirlerin birbirleri ile temas ettiği alanda serotonin ve norepinefrin denen maddelerin yoğunluğunu arttırarak gösterir. Ayrıca antidepresan etkisinden bağımsız olarak ağrı kesici etkisi de vardır.

Ağızdan günlük 60 mg duloksetin kullanımının, özellikle paklitaksel ve oksaliplatin kullanımına bağlı nöropatik ağrıyı anlamlı şekilde azalttığı bulunmuştur. Ve bu etkinliğinin yanında duloksetin iyi tolere edilmiştir, yani yan etkileri azdır ve baş edilebilecek düzeydedir.

Sonuç olarak duloksetin, kemoterapiye bağlı periferal nöropati tedavisinde, yakınmaları anlamlı derecede azaltan, iyi tolere edilen ve yaşam kalitesini arttıran bir seçenek olarak klinik pratiğimizdeki yerini almıştır.