Koenzim Q10 nedir? Nasıl çalışır, sağlık etkileri nelerdir?

Bilinen isimleri

• Ubikinon
• Ubiquinol
• CoQ
• CoQ10
• UbiQgel™ (piyasa adı)
• 2,3 dimethoxy-5 methyl-6-decaprenyl benzoquinone (bilimsel adı)

Koenzim Q10 nedir?

Ubikinon olarak da bilinen koenzim Q10 (CoQ10), tüm hücrelerimizde üretilen ve hücrelerin temel enerji yapıtaşı olan ATP sentezi ile ilgili vitamin benzeri bir maddedir. Güçlü antioksidanlardan biridir ve genellikle kalp-damar hastalıkları, Parkinson, infertilite için denenmekte ve kanser için koruyucu olduğu iddia edilmektedir.

Koenzimler, bir hücrenin oksijen ve besin ile enerji üretmesi gibi önemli biyolojik dönüşümlere yardımcı olan kompleks organik moleküllerdir. Koenzim q10 ise, izopren birimi içeren lipid yapıdaki elektron transport zinciri bileşenidir. İç mitokondri zarında bulunur. Komplex 1 ve kompleks 2'den aldığı elektronları kompleks 3'e aktarır.

Takviye olarak alındığında Koenzim Q10’nun sağlık etkileri nelerdir?

Koenzim Q10’un kanseri tedavi ettiği ya da kanserden koruduğu / önlediği gösterilmemiştir.

Koenzim Q10 vücutta hücreler tarafından doğal olarak üretilmektedir. Canlı hücrelerin yakıtı olan adenosin trifosfat (ATP) üretimi için gereklidir. Kalp krizi gibi kalbin beslenemediği (iskemi) bir durum için, CoQ10’un kalp dokusu ve kalp hücresi mitokondri (ATP üretiminin olduğu yer) hasarını azalttığı görülmüştür.

Antioksidan olarak hücre ve organel membranları stabilize ettiği / koruduğu biliniyor. Hayvan çalışmalarında koenzim Q10, DNA ve hücrelere zarar veren serbest radikalleri nötralize edebilmektedir. Ancak, oral yolla (ağızdan) alınan koenzim Q10, görece büyük bir molekül olduğu için emilimi az olmaktadır. Oral formunun biyoyararlanımını artırmak için alfa lipoik asitle birlikte alınması yönünde çalışmalar mevcuttur.

Antioksidan aktivitesi sebebiyle, CoQ10 belirli kemoterapi ilaçları ve radyasyon tedavisinin etkilerini azaltabilir.

Koenzim Q10’un denendiği tıbbi durumlar ve sonuçları

Antioksidan olarak

Laboratuvar çalışmaları CoQ10’un antioksidan etkisi olduğunu gösteriyor.

Meme kanseri tedavisinde

90’lı yıllarda yüksek doz CoQ10 ile tedavi edilen birkaç meme kanserli vaka bildirimi mevcut, fakat bu çalışmaların hem devamı gelmedi hem de sonuçlar daha büyük çaplı çalışmalarla doğrulanamadı.

Kalp damar (kardiyovasküler) hastalıklarda

Birkaç çalışmada CoQ10’un sol ventrikül (kalbin pompa) fonksiyonunu geliştirdiği ve hipertansiyonu azalttığı gösteriliyor. Diğer çalışmalar negatif sonuçlar verdi.

Yüksek kolesterolü düşürmek için

Klinik çalışmalar bu konuda tutarsız sonuçlar göstermektedir. Bazı çalışmalar Q10’un iyi huylu kolesterol HDL’yi artırıp, kötü huylu kolesterol LDL’yi azalttığını söylemiş fakat aksini söyleyen çalışmalar daha ağırlıktadır.

Antrasiklinlerden gelen kardiyak toksisiteyi önlemek için

Antrasiklinler (örneğin adriamisin, epirubisin adlı kemoterapiler), kalp yan etkisi olduğu bilinen bir ilaç grubudur. Bir klinik çalışma kardiyak toksisiteyi azaltma amacıyla kullanımını destekliyor, ancak daha fazla çalışma gerekmektedir.

Sporcu performansını artırmak için

Klinik çalışmalar bu amaçla kullanımı desteklemiyor.

Parkinson hastalığının ilerlemesini önlemek için

Bir klinik çalışmalar yüksek doz koenzim Q10’un Parkinson hastalığının ilerlemesini yavaşlattığını göstermektedir, fakat bu amaçla kullanımı desteklemek için daha geniş çaplı klinik denemelere ihtiyaç duyulmaktadır.

Huntington hastalığının tedavisinde

Yapılan tek bir klinik çalışma bu amaçla kullanımı desteklememektedir.

Periodontal hastalıkların tedavisinde (ağız ve diş hastalıkları)

Yalnız bir çalışma bu amaçla kullanımı desteklemektedir, fakat daha fazla klinik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Kısırlık (infertilite) tedavisinde

Koenzim Q10 sperm motilitesini (hareketliliğini) geliştirmiş, ama kısırlıkta tedavi amaçlı kullanılabilir mi henüz bilinmiyor.

Şu durumlarda kullanmayın

• Eğer kan sulandırıcı warfarin (coumadin) kullanıyorsanız (CoQ10 etkisini değiştirebilir)
• Kemoterapi görüyorsanız (teorik olarak antioksidan olduğundan dolayı CoQ10 kemoterapinin etkisini azaltabilir; tıbbi onkoloğunuza danışmanız gerekir)
• Teofilin kullanıyorsanız (CoQ10, teofilinin vücuttan temizlenmesini geciktirir, bu da şiddetli kusma, kalp ritim bozuklukları ve inatçı epilepsi nöbetlerine neden olabilir)

Yan etkileri

• Mide bulantısı
• İshal
• İştah kaybı

Dikkat edilmeli

Fareler üzerinde yürütülen bir çalışma yüksek dozda CoQ10 alımının küçük hücreli olmayan akciğer kanseri tedavisi için alınan radyoterapinin etkisini azalttığı görülmüştür. Hastalar CoQ10 kullanırken mutlaka uzman doktorlarıyla bu konuyu görüşmeliler.

Sonuç olarak koenzim takviyesinin, antioksidan etkileri sebebi ile, yüksek tansiyon, kalp yetmezliği, kolesterol ilaçlarının kullanımına bağlı kalp kası hasarı (miyopati) ve kanser tedavisinde kemoterapi sürecinde yararlı olabileceğini düşündüren bazı erken dönem çalışmalar olmasına rağmen; yapılan klinik çalışmalarda koenzim q10 takviyesinin bu durumlar için faydası net bir şekilde gösterilmemiştir. Ayrıca kanser tedavi sürecinde kullanıldığında kemoterapi ve radyoterapinin etkinliğini azaltma riski mevcuttur.

- İlgili konu: Antioksidanlar kanseri öldürmüyor, tetikliyor