Kolonoskopi Nedir? Kolonoskopi Neden ve Nasıl Yapılır?

Kolonoskopi, kalın bağırsağın (kolon) ve rektumun iç kısmının özel bir kamera yardımıyla incelenmesini sağlayan endoskopik bir tetkiktir. Birçok kişi için kolonoskopi fikri korkutucu olabilir, ancak bu işlem sayesinde kolon kanseri gibi ciddi hastalıklar erken evrede tespit edilebilir ve tedavi şansı artar. Peki kolonoskopi tam olarak nedir, neden istenir ve nasıl yapılır?

Kolonoskopi Nedir?

Kolonoskopi; ucunda ışık ve kamera bulunan, kolonoskop denilen esnek bir tüp ile kalın bağırsağın iç duvarının görüntülendiği bir işlemdir. Doktor, bu ince aleti makattan (anüsten) girerek yavaşça tüm kolonu ilerler ve içeriyi bir ekran üzerinden detaylı olarak inceler. Gerekirse işlem sırasında polip adı verilen küçük et parçaları çıkarılabilir ya da şüpheli alanlardan biyopsi (doku örneği) alınabilir. Hem tanı hem de tedavi amacıyla yapılabilen kolonoskopi, sindirim sistemi şikayetlerinin nedenini bulmada ve özellikle kolon kanseri taramasında altın standart kabul edilir.

Kolonoskopi Neden Yapılır?

Doktorlar çeşitli şikayetleri değerlendirmek veya tarama amacıyla kolonoskopi isteyebilirler. Kolonoskopi yapılmasının başlıca nedenleri şunlardır:

• Sindirim Sistemi Şikayetleri: Uzun süredir devam eden karın ağrısı, makattan kanama, kronik ishal veya kabızlık, açıklanamayan kilo kaybı ya da demir eksikliği anemisi gibi durumlarda bağırsaklarda bir sorun olup olmadığına bakmak için kolonoskopi yapılır.
• Polip ve Tümör Şüphesi: Daha önce bağırsakta polip saptanmışsa, bunların yeniden oluşup oluşmadığını kontrol etmek veya mevcut polipleri çıkarmak için işlem tekrarlanabilir. Kolonoskopi sırasında kanserleşme potansiyeli olan polipler tespit edilip anında çıkarılabildiği için kolon kanseri önlenmesinde önemli bir yöntemdir.
• Kolon Kanseri Taraması: Hiçbir şikayeti olmasa bile belli bir yaştan sonra herkesin düzenli aralıklarla kolonoskopi yaptırması önerilir. Kolon ve rektum kanseri, hem kadınlarda hem erkeklerde sık görülen bir kanser türüdür ve erken evrede genellikle belirti vermez. Bu nedenle tarama amaçlı kolonoskopi sayesinde henüz belirti vermeyen bir kanser veya polip erken yakalanabilir.

Kolonoskopi Kimlere ve Ne Zaman Önerilir?

Genel olarak, 50 yaş üzerindeki her yetişkine hiçbir şikayeti olmasa bile kolonoskopi taraması önerilir. Geleneksel kılavuzlar 50 yaşı temel alırken, Amerikan Kanser Derneği gibi bazı otoriteler tarama yaşını 45’e çekmiştir. Eğer sonuç normal çıkarsa risk faktörü olmayan bireylerde 10 yılda bir tekrarı yeterli olabilir. Ailesinde kolon kanseri öyküsü olan veya kalıtsal polip sendromları gibi yüksek riskli bireyler için ise daha erken yaşta (örneğin 40 yaşından önce) ve daha sık aralıklarla (5 yılda bir gibi) kolonoskopi yapılması gerekebilir.

Belirli risk grupları dışında, aşağıdaki durumlarda da doktorunuz size kolonoskopi önerebilir:

• Pozitif Dışkı Testi: Gizli kan testi veya benzeri tarama testleri pozitif çıkarsa, olası kanama odağını bulmak için kolonoskopi gerekir.
• İnflamatuvar Barsak Hastalığı: Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalığı olan kişilerde, hastalığın yaygınlığını ve etkilerini değerlendirmek amacıyla periyodik kolonoskopi yapılabilir.
• Diğer Görüntüleme Bulguları: Röntgen, tomografi veya MR gibi tetkiklerde kolonla ilgili şüpheli bir bulgu görülürse, tanıyı netleştirmek için kolonoskopi istenir.

Özetle, 45–50 yaşını geçtiniz ise veya yukarıdaki şikayetlerden birine sahipseniz doktorunuz kolonoskopi yaptırmanızı önerebilir. Düzenli tarama, özellikle 50’li yaşlardan sonra hayat kurtarıcı olabileceği için ihmal edilmemelidir.

Kolonoskopi Nasıl Yapılır?

Kolonoskopi genellikle hastane veya klinik ortamında, gastroenteroloji uzmanı veya genel cerrah tarafından yapılan bir işlemdir. İşlem adımları kısaca şöyledir:

• Sedasyon (Hafif Anestezi): Çoğunlukla kolonoskopi öncesinde hastaya sedasyon uygulanır. Bu damardan verilen sakinleştirici ilaç sayesinde hasta yarı uyur hale gelir veya tamamen uyku haline geçer. Sedasyon altında olan hasta, işlem boyunca acı veya ağrı hissetmez ve çoğunlukla kolonoskopiyi hatırlamaz. (Bazı durumlarda genel anestezi de uygulanabilir, ancak genelde derin sedasyon yeterlidir.)
• Pozisyon ve Yerleştirme: Hasta yan yatış pozisyonunda (genellikle sol yan) dizleri karnına çekilmiş şekilde konumlandırılır. Doktor, kolonoskop adı verilen esnek tüpü nazikçe makattan içeri ilerletmeye başlar. Tüpün ucundaki minik kamera ve ışık sayesinde kolon içi görüntüler gerçek zamanlı olarak ekrana yansır.
• Bağırsak İlerlemesi: Doktor, kolonoskopu rektumdan çekuma (kolonun başlangıç kısmına) kadar dikkatlice ilerletir. İlerleme sırasında görüşü netleştirmek için kolon içine bir miktar hava veya karbondioksit verilir; bu, bağırsak duvarlarını gererek kıvrımları açar ve kameranın kolon yüzeyini daha iyi görmesini sağlar. Bu sırada hasta sedasyon etkisinde olduğu için verilen hava basıncına bağlı oluşabilecek geçici şişkinlik hissini minimum düzeyde hisseder.
• Görüntüleme ve Müdahale: Kolonoskop ilerlerken doktor bağırsak iç yüzeyini dikkatlice inceler. Polip, ülser, tümör gibi anormal bir oluşum görürse işlem sırasında özel aletlerle çıkarabilir. Küçük polipler tamamen alınabilirken, büyük polipler parça parça çıkarılabilir veya şüpheli alanlardan biyopsi alınarak patolojiye gönderilir. Tüm bu işlemler kolonoskopun içinden geçirilen ince kanallar sayesinde yapılır ve hasta bunları hissetmez.
• Tamamlama: Tüm kolon segmentleri incelendikten sonra kolonoskop yavaşça geri çekilir. İşlem genellikle ortalama 20-40 dakika sürer, ancak çok sayıda polip çıkarılması veya başka ek girişimler yapılması gerekiyorsa biraz daha uzun sürebilir. Sedasyon altında olduğu için hastanın işlem boyunca konforu sağlanmış olur.

Kolonoskopi işlemi genellikle bir ekip eşliğinde gerçekleştirilir. Doktor kolonoskopi cihazını yönetirken, asistanlar da monitörden bağırsak içini gözlemleyerek doktora yardımcı olurlar. Yukarıdaki görüntüde sedasyon altındaki bir hastaya kolonoskopi uygulanırken, doktor ve sağlık ekibi ekran üzerinden kolonun iç yüzeyini dikkatlice inceliyor. Kolonoskopi odasında hastanın kalp atışı, tansiyon ve oksijen seviyesi de monitörlerle takip edilerek güvenli bir işlem sağlanır. Böylece hasta, işlem boyunca tamamen kontrol altında tutulur.

Kolonoskopi Öncesi Hazırlık

Kolonoskopinin başarılı ve doğru sonuç vermesi için işlem öncesi bağırsak hazırlığı son derece önemlidir. Bağırsak ne kadar temiz olursa, doktorun görüşü o kadar net olur ve küçük lezyonlar bile atlanmadan tespit edilebilir. Kolonoskopi öncesi hazırlık aşamaları şunları içerir:

• Diyet Düzenlemesi: İşlemden birkaç gün önce posasız, lif oranı düşük bir diyete geçilmesi istenir. Özellikle çekirdekli, kabuklu besinler, kırmızı pancar, kuşüzümü, mısır gibi sindirim sistemi içinde kalıntı bırakabilecek yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
• Sıvı Diyeti: İşlemden bir gün önce genellikle katı gıda alınmaz, sadece berrak sıvılarla beslenilir. Su, açık çay, elma suyu, berrak et suyu çorba, spor içecekleri gibi saydam (taneli olmayan) sıvılar serbesttir. Kahve, süt ve süt ürünleri, pulplu meyve suları veya kırmızı renkli sıvılar (örneğin vişne suyu) tüketilmemelidir. Bol sıvı almak, vücudun susuz kalmaması ve bağırsakların iyi temizlenmesi için faydalıdır.
• Bağırsak Temizleyici İlaçlar: Doktorunuz size kolonoskopi öncesi kullanmanız için güçlü bir müshil (laksatif) veya bağırsak temizleyici solüsyon reçete edecektir. Genellikle işlemden önceki akşam ve bazen işlem sabahı olmak üzere bu ilaçlar belirli bir planla içilir. Bu solüsyonlar bağırsakları tamamen boşaltarak temizler. İlacın etkisiyle sık sık tuvalete çıkmak normaldir; amaç, dışkı kalmayana dek bağırsakları temizlemektir.
• İlaç Düzenlemeleri: Düzenli olarak kullandığınız bir ilaç varsa, özellikle kan sulandırıcı (aspirin, klopidogrel vb.) veya diyabet ilacı kullanıyorsanız, doktorunuza danışmanız gerekir. Kan sulandırıcılar genellikle işlemden birkaç gün önce kesilebilir, çünkü kolonoskopi sırasında polip alınırsa kanama riskini artırabilir. Hangi ilacın ne zaman kesileceğine ve tekrar başlanacağına doktorunuz karar verecektir.
• Aç Kalma (Oruç): Kolonoskopi günü, genellikle işlemden 8-10 saat öncesinden itibaren hiçbir şey yenilip içilmemesi istenir (özellikle anestezi/sedasyon uygulanacağı için). Midenin boş olması, sedasyon sırasında kusma riskini önlemek açısından önemlidir. Doktorunuz özel bir durum yoksa gece yarısından sonra tamamen aç kalmanızı söyleyecektir.

Yukarıdaki hazırlık kurallarını özetleyen bir tablo şöyle olabilir:

Bu hazırlık sayesinde bağırsaklarınız tamamen temizlenecek ve kolonoskopi sırasında doktorunuz kolonun iç yüzeyini detaylı şekilde inceleyebilecektir. Hazırlık süreci zahmetli olsa da, temiz bir bağırsak hem işlemin kısalmasını sağlar hem de tanı atlama riskini en aza indirir.

Kolonoskopi Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Kolonoskopi tamamlandıktan sonra sedasyon etkisi geçene kadar klinikte dinlenmeniz istenir. Kolonoskopi sonrası dikkat edilecek noktalar şunlardır:

• Dinlenme ve Gözlem: İşlemden hemen sonra uyanırken kendinizi sersemlemiş hissedebilirsiniz. Bu normaldir, çünkü sedatif ilacın etkisindesinizdir. Genellikle 30 dakika ile 1 saat arasında gözlem odasında dinlenirsiniz. Hayati bulgularınız (nabız, tansiyon) kontrol edilir. Tam olarak ayıldığınızdan emin olduktan sonra eve gönderilirsiniz.
• Refakat ve Ulaşım: Sedasyon alındığı için kolonoskopi sonrasında 24 saat araç kullanmamanız ve önemli kararlar almamanız önerilir. Bu nedenle yanınızda bir refakatçi ile gelmeniz istenir. Eve dönüşte araba kullanmak yerine bir yakınınızın sizi götürmesi en doğrusudur.
• Beslenme: İşlem sonrası ilk birkaç saat sıvı gıdalarla başlayıp sonrasında hafif bir öğünle beslenebilirsiniz. Örneğin su, meyve suyu, çorba gibi şeylerle başlayıp, sonrasında tost, yoğurt, çorba gibi kolay sindirilen besinler tüketilebilir. Çok sıcak veya çok soğuk içeceklerden ve baharatlı, kızartma gibi ağır yiyeceklerden ilk gün kaçının. Bağırsak gazını artıran kuru fasulye, lahana gibi gıdaları da hemen tüketmemekte fayda var. Genellikle ertesi gün normal beslenme düzeninize dönebilirsiniz.
• Gaz ve Şişkinlik: Kolonoskopi sırasında verilen hava nedeniyle işlem bitiminde karında şişkinlik ve gaz sancısı hissedilebilir. Bu rahatsızlık, gaz çıkarma ile geçer. Ayağa kalkıp yürümeniz veya tuvalete gitmeniz gazın çıkarılmasına yardımcı olur. Şişkinlik birkaç saat içinde kendiliğinden düzelir.
• Sonuçlar ve Takip: Doktorunuz kolonoskopi bulgularını sizinle paylaşacaktır. Eğer işlem sırasında polip çıkarıldı veya biyopsi alındıysa, patoloji sonucunu genellikle birkaç gün içinde alırsınız. Bu sonuç için doktor kontrolü planlanır. Kolonoskopi tamamen normal çıktıysa bir sonraki kontrolünüzün ne zaman olacağını doktorunuza danışın (örneğin 5 veya 10 yıl sonra tarama tekrarı gibi).
• Olağandışı Durumlar: Kolonoskopi sonrasında küçük miktarda rektal kanama (özellikle biyopsi veya polip alındıysa) olabilir ve genellikle endişe verici değildir. Ancak işlemi takiben ilk 24 saatte şiddetli karın ağrısı, sürekli veya yoğun rektal kanama, ateş, titreme, ciddi baş dönmesi, kusma gibi alışılmadık belirtiler gelişirse vakit kaybetmeden doktorunuza veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurun. Bu belirtiler nadir de olsa bağırsak perforasyonu (delinmesi) veya kanama gibi komplikasyonların habercisi olabilir ve tıbbi müdahale gerekebilir.

Kolonoskopi Riskleri Var mı?

Kolonoskopi, deneyimli ellerde yapıldığında oldukça güvenli bir işlemdir. Buna rağmen, her tıbbi girişimde olduğu gibi bazı düşük ihtimalli riskler taşır:

• Kanama: Polip çıkarılması veya biyopsi alınması sonrasında bir miktar kanama olabilir. Çoğu zaman bu küçük kanamalar kendiliğinden durur veya doktor işlem sırasında gerekli önlemleri alır (örneğin kanayan damarı yakma gibi). Nadiren, şiddetli kanama olursa ek müdahaleye gerek duyulabilir.
• Perforasyon (Bağırsak Duvarında Yırtık): Çok ender görülür (genel istatistiklere göre binde birden daha az). Kolonoskop veya polip çıkarma esnasında bağırsak duvarında küçük bir delinme meydana gelebilir. Böyle bir durumda genellikle cerrahi müdahale gerekebilir. Bu ciddi bir komplikasyon olduğundan, doktorlar kolonoskopi sırasında çok dikkatli hareket eder ve gerekirse işlemi sonlandırır.
• Sedasyona Bağlı Riskler: Verilen sakinleştirici ilaca karşı nadiren de olsa allerji, solunum zorluğu veya kalp ritminde değişiklikler görülebilir. Bu yüzden işlem boyunca bir anestezi veya sağlık teknisyeni sürekli olarak hastanın yaşamsal fonksiyonlarını izler. Klinik ortamda gereken ekipman mevcut olduğu için bu tür sedasyon riskleri başarıyla yönetilir.
• Enfeksiyon: Kolonoskopi sırasında steril koşullara dikkat edilir. Kolonoskop cihazı her hasta için özel olarak yüksek düzeyde dezenfekte edilir. Bu yüzden enfeksiyon kapma riski son derece düşüktür.

Unutulmamalıdır ki kolonoskopinin sağladığı fayda, bu nadir komplikasyon risklerinden çok daha ağır basar. İşlem öncesinde doktorunuz zaten sizden bir onam formu imzalamanızı isteyecek ve potansiyel riskleri anlatacaktır. İçinizi rahat tutun; kolonoskopi genellikle sorunsuz atlatılan bir prosedürdür.

Sıkça Sorulan Sorular

Kolonoskopi acıtır mı? Kolonoskopide ağrı olur mu?

Birçok hastanın kolonoskopi öncesi en büyük endişesi ağrı meselesidir. Kolonoskopi işlemi sırasında genellikle ağrı hissedilmez. Bunun başlıca nedeni, hastaya işlem öncesi verilen sedasyon (hafif anestezi) sayesinde yarı uyku halinde olunmasıdır. Sedasyon altında hasta, dışarıdan verilen uyaranları pek algılamaz; dolayısıyla kolonoskopun ilerlemesi veya verilen hava nedeniyle oluşan gerilme hissi minimum düzeyde hissedilir. Bazı hafif baskı veya kramp hissi oluşsa bile bu genellikle dayanılabilir düzeydedir. Hatta çoğu kişi işlemden sonra “hiçbir şey hissetmedim, bittiğini anlamadım bile” diyebilmektedir. Eğer sedasyon olmadan, tamamen uyanıkken kolonoskopi yapılırsa (nadiren tercih edilir), o zaman karında kramp tarzında rahatsızlıklar olabilir. Ancak standart uygulamada sizi rahatlatacak ilaçlar verildiği için acı çekmeden kolonoskopi tamamlanır. Kısacası, doğru teknik ve anesteziyle kolonoskopi ağrısız bir işlemdir.

Kolonoskopi ne kadar sürer?

Kolonoskopi işlemi genellikle 15-30 dakika arasında tamamlanır. Bazı kaynaklar 20-40 dakika olarak belirtmektedir; aslında bu, işlem sırasında yapılan ek girişimlere bağlı değişir. Örneğin sadece tanısal amaçla bakılıp çıkıldığında 15 dakika sürebilen işlem, eğer polip bulunup çıkarılırsa veya birden fazla biyopsi alınırsa 30-40 dakikaya uzayabilir. Hastanın anatomik yapısı (bağırsakların çok kıvrımlı olması gibi) da süreyi etkileyebilir. İşleme hazırlık (sedasyon verilmesi, pozisyon verme) ve işlem sonrası derlenme süresini de eklerseniz, hastanede toplam kalış süreniz birkaç saati bulabilir. Ancak kolonoskopinin aktif uygulama süresi çoğunlukla yarım saatin altındadır. Doktorunuz herhangi bir sorunla karşılaşırsa süreyi uzatabilir; aksi halde kısa sürede tamamlayıp sizi uyandırırlar.

Kolonoskopi ne sıklıkla yapılmalıdır?

Tarama amaçlı kolonoskopinin sıklığı kişinin yaşına ve risk durumuna bağlıdır. Genel öneri, ortalama risk grubundaki (yakın akrabalarında kolon kanseri öyküsü olmayan, özel bir hastalığı bulunmayan) bireylerin 50 yaşından başlayarak her 10 yılda bir kolonoskopi yaptırması yönündedir. Son yıllarda bazı uzmanlar ilk taramanın 45 yaşı gibi daha erken yapılmasını önermektedir. Eğer ilk kolonoskopide polip saptanmaz ve sonuç temiz ise 10 yıl sonra tekrarı yeterli olur.

Yüksek riskli grupta (ailede kolon kanseri olması, genetik polip sendromları, iltihabi bağırsak hastalığı gibi durumlar) tarama kolonoskopileri daha erken ve daha sık aralıklarla yapılır. Örneğin birinci derece yakında 50 yaşından genç kolon kanseri görüldüyse, o kişiye 40 yaş civarında veya akrabanın teşhis yaşından 10 yıl önce kolonoskopi önerilir. Polip çıkarılan kişilerde de genellikle 3-5 yıl içinde tekrar kolonoskopi yapılması istenir çünkü yeni polip oluşma riski vardır. Doktorunuz sizin durumunuza göre uygun takip aralığını belirleyecektir.

Şikayete yönelik yapılan tanısal kolonoskopilerde ise, teşhis konduktan sonra gerekmedikçe tekrar yapılmaz; ancak örneğin ülseratif kolit hastalarının durum izlemine göre belirli periyotlarda kolonoskopi gerekebilir. Özetle, tarama için 10 yılda bir, risk varsa doktorun önerisine göre daha sık kolonoskopi yaptırmalısınız.

Kolonoskopi riskli bir işlem midir?

Kolonoskopi invaziv (vücut içine giren) bir işlem olduğu için teorik olarak bazı riskler taşır, ancak bu risklerin görülme ihtimali çok düşüktür. Eğitimli gastroenterologlar tarafından uygun koşullarda yapıldığında ciddi komplikasyonlar nadirdir. En sık görülen istenmeyen etkiler, işlem sonrası hafif gaz sancısı veya çok az rektal kanama gibi kendiliğinden düzelen durumlardır. Ciddi riskler olan bağırsak delinmesi veya büyük kanama gibi durumlar binde birden az oranda görülür. Sedasyonun riskleri de deneyimli ekipler sayesinde en aza indirilmiştir. Klinik ortamda oksijen, tansiyon, nabız takibi yapıldığından güvenlidir. Yani, kolonoskopi genellikle güvenli kabul edilen bir işlemdir. Doktorunuz riskleri minimalize etmek için her türlü önlemi alacaktır. Kendi sağlık hikayenize (örneğin kalp veya akciğer sorunları) göre ekstra önlem gerekirse doktorunuz bunu da değerlendirecektir. Aklınıza takılan riskler varsa bunları işlemi yapacak doktorla konuşmaktan çekinmeyin; sizi rahatlatacak ve detaylı bilgi verecektir.

Kolonoskopi öncesi ne yemeli, ne yememeli?

Kolonoskopi öncesi diyet konusunda en önemli kural, bağırsakta posa bırakacak yiyeceklerden uzak durmaktır. İşlemden birkaç gün önce başlayarak lif oranı düşük gıdalar tercih edilmelidir. Örneğin beyaz pirinç, makarna, yoğurt, süzülmüş çorba, balık, tavuk gibi kolay sindirilen ve posasız besinler tüketilebilir. Çiğ sebze-meyveler, tam tahıllar, kuruyemiş, patlamış mısır, keten tohumu, çekirdekli üzüm gibi bağırsakta kalıntı yapabilecek gıdaları bu dönemde yememelisiniz. İşlemden bir gün önce ise tamamen sıvı diyete geçilir: su, spor içeceği, et suyu, elma suyu gibi saydam sıvılar serbest; ancak katı gıda, süt ve süt ürünleri, pulplu meyve suyu, alkollü içecekler tüketmek yasaktır. Kahve de mümkünse içilmemeli, içilecekse sütsüz ve kremasız olmalıdır. Ayrıca kırmızı veya mor renkli içecekler (vişne suyu, üzüm suyu) kolonda kalıntı bırakabileceğinden veya endoskopik görünümü lekeleyebileceğinden önerilmez. Bol su içmek çok önemlidir, çünkü hem bağırsak temizliği kolaylaşır hem de vücudunuz susuz kalmaz.

İşlem öncesi akşam alacağınız laksatif ilacın da etkisiyle sık tuvalete çıkacağınız için tuvalete yakın olun ve cildiniz tahriş olmasın diye uygun önlemleri (ıslak mendil, pişik kremi gibi) bulundurun. Kısacası, kolonoskopi öncesi dönemde hafif ve sıvı gıdalarla beslenip, posalı yiyeceklerden uzak durmalısınız. Doktorunuzun verdiği diyet listesine ve ilaç talimatlarına mutlaka uyun.

Sonuç 

Kolonoskopi hakkında bilinmesi gereken temel noktaları özetledik. Bu işlem, belki hazırlık süreciyle biraz zahmetli görünse de hayat kurtarıcı olabilen bir tetkiktir. Kolonoskopi sayesinde erken evrede yakalanan polipler alınarak kanser gelişimi engellenebilir, mevcut şikayetlerinizin nedeni belirlenip uygun tedaviye hızlıca başlanabilir. Eğer doktorunuz kolonoskopi önerdiyse korkmanızı gerektirecek bir durum olmadığını bilmelisiniz. Uygun hazırlık yapıldıktan sonra genellikle kısa süren ve konforlu bir şekilde atlatılan bu işlemin sağlığınıza katkısı çok büyük olacaktır.

Sağlık, ihmal edilmemesi gereken en değerli hazinemizdir. Erken teşhis ve tedavi için doktor tavsiyelerine kulak verin, önerilen kontrolleri zamanında yaptırın. Kolonoskopi gibi tarama testleri sayesinde kolon kanseri ve diğer bağırsak hastalıklarından korunmak mümkün hale gelmiştir. Kendiniz ve sevdikleriniz için adım atmaktan çekinmeyin. Unutmayın, bilinçli hasta olmak tedavinin en önemli parçasıdır.