Lenf Nodu Nedir, Nerelerde Bulunur ve Neden Şişer?

Yazımız, şu alt başlıklardan oluşmaktadır:

• Lenf Sistemi Nedir?
• Lenf Nodu Nedir ve Nerelerde Bulunur?
• Lenf Nodları Neden Şişer?
• Lenf Nodlarının Şişmesi Kanser İle İlişkili midir?
• Şişmiş Lenf Nodu Belirtileri Nelerdir?
• Şişmiş Lenf Nodları İçin Tanı Yöntemleri
• Şişmiş Lenf Nodları İçin Tedavi Seçenekleri

Lenf Sistemi Nedir?

Lenf sistemi (lenfatik sistem), immün sistemin (bağışıklık sistemi) bir parçasıdır. Vücudun toksinlerden, atıklardan ve diğer istenmeyen maddelerden kurtulmasına yardımcı olan bir doku ve organ ağıdır.

Lenfatik sistem elemanları;

• Lenf nodu (lenf düğümü): Enfeksiyonlar ve hastalıklar ile savaşan lenfosit olarak isimlendirilen beyaz kan hücreleri üretilir ve depolanır.
• Dalak: Beyaz kan hücrelerinin bulundurur ve en büyük lenfatik organdır. İnsanlar dalaksız yaşayabilir fakat enfeksiyonlara karşı daha yatkın olurlar.
• Timüs: Olgunlaşmamış lenfositlerin depolandığı, küçük ve kalbe yakın bir lenfatik organdır. Bu olgunlaşmamış lenfositlerin, enfekte olmuş hücreleri veya kanserli hücreleri yok etmesi için aktif T hücrelerine dönüşümünü hazırlar.
• Bademcikler: Yutakta bulunan geniş bir lenfatik hücreler kümesidir. Bağışıklık sisteminin ilk savunma hattıdır.

- İlgili konu: Covid-19 aşısı sonrası PET taramada yanlış pozitif lenf düğümlerine dikkat 

Kan dolaşımı gibi, lenfatik sistem de vücudumuzun her yerinde dallanan milyonlarca küçük damarlardan oluşur ancak kan taşımazlar. Lenfatik damarlar çok daha incedir ve lenf adı verilen renksiz bir sıvı taşır.

Lenf sisteminin 3 ana görevi vardır;

1. İçerdiği lenfosit adı verilen beyaz kan hücrelerini enfeksiyonlara karşı savaşmak için kullanır.
2. Lenf sıvısını vücut dokularından kan dolaşımına taşıyan tek yönlü bir drenaj sistemi görevini görür.
3. Hücrelerin ürettiği atık ürünlerden kurtulur.

Kan dolaşımı sırasından plazma, kan damarlarını terk eder ve hücrelere besin, oksijen ve hormonlar sağlayan vücut dokularına girer. Doku sıvısı haline gelir ve vücudumuzun tüm dokularını çevreler. Daha sonra hücrelerden atık ürünleri, fazla suyu ve toksinleri toplar. Sıvının %90'ı tekrar kan dolaşımına geçer ancak sıvının %10'u kalır ve lenf olarak birikir. Bu biriken lenflerin lenfödem oluşturmaması için tahliye edilmesi gereklidir. Bu nedenle lenf damarlarına geçen lenf sıvısı filtrelenmek üzere lenf nodlarına gider.

Lenf Nodu Nedir ve Nerelerde Bulunur?

Lenf nodları, bakterilere, virüslere, hasarlı hücrelere veya kanser hücrelerine saldıran ve parçalayan lenfosit adı verilen beyaz kan hücrelerine ev sahipliği yapan fasülyeye benzer yapıda bezelerdir. İnsan vücudunda 600-700 kadar lenf nodu bulunur.

Normalde bir lenf bezesinin büyüklüğü 5 mm (0,5 cm) kadardır. Çeşitli hastalıklara bağlı lenf nodlafı şişebilir. Boyun bölgesinde lenf nodları 1.5 cm, kasık bölgesinde ise 2 cm'nin üstüne çıktığı zaman, bir enfeksiyonun veya başka bir hastalığın belirtisi olabilir ve araştırılması gerekir.

Bu zararlı maddeler lenf nodlarında filtrelenir. Böylelikle bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olan bu işlem, hasta edici yabancı maddelerin kan dolaşıma girmesini engeller. Bu işlem sonrasında oluşan atık ürünler lenf sıvısına geçer ve buradan da vücuttan uzaklaştırılması için kalbe yakın büyük bir damardan kana girer.

- İlgili konu: Kanser yapıcı virüsler: Onkovirüs

İnsan vücudunda yüzlerce (yaklaşık olarak 600 – 700) lenf nodu vardır. Küçük oval şeklinde olan bu lenf nodları vücutta lenfatik damarların birleştiği yerlerde bulunurlar. Amerikan Kanser Derneği’ne göre, akciğerler, bağırsak ve kalp çevresi gibi vücudun derinliklerinde bulunabileceği gibi boyun, kasık ve koltuk atı gibi yüzeye yakın yerlerde de bulunabilirler.

Lenf nodları genel yapı olarak, lenf sıvısı ile dolu sinüslerle çevrili çok sayıda lobülden oluşurlar. Bunları çevreleyen bir kapsülleri vardır. Küçük bir lenf nodu bir lobül içerebileceği gibi daha büyük lenf nodları daha çok sayıda lobül içerebilir. Afferent bir lenfatik damar, lenf nodlarına lenf sıvısının gelmesini sağlar ve lenf sıvısı lenf nodundan efferent bir lenfatik damar ile ayrılır. Örneğin, parmaklardan gelen lenf sıvısı, koldaki sıvı ile birleşerek dirsek veya koltuk altındaki lenf nodlarında filtrelenebilir.

Lenf Nodları Neden Şişer?

Genellikle boyun, kasık ve koltuk altı gibi bazı alanlardaki lenf nodları şişer. Birden fazla lenf nodunun şişmesi durumu ise genelleştirilmiş lenfadenopati olarak adlandırılır.

Lenf bezleri olarak da adlandırılan bu yapılar, vücudumuzun enfeksiyonlarla savaşma da hayati rol oynarlar. Dolayısıyla şişmiş lenf nodları (lenfadenopati) bir şeylerin yolunda gitmediğinin göstergesidir. Lenf nodları en yaygın olarak bakteri veya virüslerin neden olduğu enfeksiyonların bir sonucu olarak şişebilir. Lenf nodlarının şişmesindeki bir diğer faktörler ise bağışıklık sistemi bozuklukları ve yaralanmalar olabilir.

Lenf nodlarının şişmesine neden olan yaygın enfeksiyonlar;

• Kızamık
• Kulak enfeksiyonları
• Diş enfeksiyonları (apse yapmış diş)
• Mononükleoz
• Deri veya yara enfeksiyonları
• HIV

Lenf nodlarının şişmesine neden olan yaygın olmayan enfeksyionar;

• Tüberküloz
• Frengi gibi bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar
• Toksoplazmoz: Enfekte bir kedinin dışkısıyla temastan veya az pişmiş etten kaynaklanan paraziter bir enfeksiyon
• Kedi tırmığı hastalığı: Kedi tırmalaması veya ısırmasından kaynaklanan bakteriyel bir enfeksiyon

Bağışıklık sistemi bozuklukları;

• Lupus: Eklemleri, deriyi, böbrekleri, kan hücrelerini, kalbi ve akciğerleri hedef alan kronik inflamatuar bir hastalıktır.
• Romatoid artrit: Eklemleri kaplayan dokuyu (sinovyum) hedef alan kronik inflamatuar bir hastalıktır.

Lenf Nodlarının Şişmesi Kanser İle İlişkili midir?

Lenf nodlarının şişmesine bazı enfeksiyonlar, ilaçlar ve immün hastalıklar (bağışıklık sistemi hastalıkları) sebep olabileceği gibi nadiren de olsa lenfoma ve lösemi gibi kanser türleri de sebep olabilir. Lenf nodu şişmesi durumunda sağlık uzmanlarına başvurulmalıdır.

- İlgili konu: Lösemi ve lenfoma arasındaki fark nedir?

Lenf nodlarında kanser iki şekilde ortaya çıkabilir; kanserin lenf nodlarında oluşabilir (lenfoma) veya lenf sistemi ile başka bir yerden gelebilir. Lenf nodlarına başka bir yerden gelen kanser hücreleri başka yerlere yayılmadan öldürülebilir fakat öldürülemeyen kanser hücreleri yeni yerlere yayılabilir, yerleşebilir ve yeni kanser hücreleri oluşturabilir. Kanserin vücutta bu şekilde yayılması metastaz olarak isimlendirilir.

Lenf nodlarında oluşan lenfomalar ise lenfositleri etkiler ve iki temel türü vardır;

• Hodgkin lenfoma: Reed-Sterberg hücresi olarak adlandırılan anormal bir B hücresini içerir.
• Non-Hodgkin lenfoma: B lenfositleri ve T lenfositlerinden kaynaklanır.

- İlgili konu: Lenfoma, Lenf Kanseri Nedir? Belirtileri ve Tedavisi nasıldır?

Şişmiş Lenf Nodu Belirtileri Nelerdir?

Şişmiş lenf nodu vücudunuzda bir yerlerde bir şeylerin ters gittiğinin göstergesidir. Böyle bir durumda bazen belirti gözlemlenmeyebilir veya ilk fark edebileceğiniz belirtiler şunlar olabilir;

• Lenf düğümlerinde hassasiyet ve ağrı
• Lenf düğümlerinde bezelye veya fasulye büyüklüğünde ya da daha büyük olabilen şişlik

Ayrıca lenf nodlarının şişmesinde altta yatan bir hastalık gibi ciddi bir durum söz konusu ise nedene bağlı olarak değişebilen diğer belirtiler de şunlardır;

• Ateş
• Gece terlemeleri
• Kilo kaybı
• İştah kaybı
• Karın ağrısı
• Birden fazla lenf nodunun şişmesi
• Şişmiş lenf nodlarının bulunduğu bölgelerde ciltte kırmızı lekeler
• Boğaz ağrısı veya burun akıntısı
• Lokal enfeksiyonlar (diş ağrısı, boğaz ağrısı gibi)

Şişmiş Lenf Nodları İçin Tanı Yöntemleri

Lenf nodunun şişmesine neyin sebep olduğunu anlamak ve tanı koymak için aşağıdaki yöntemlere başvurulabilir;

• Tıbbi geçmiş: Şişmiş lenf nodlarının ne zaman ve nasıl geliştiği ve başka belirtileri olup olmadığına bakılır.
• Fiziksel muayene: Cilt yüzeyine yakın lenf nodları büyüklük, hassasiyet, sıcaklık ve yapı bakımından kontrol edilir.
• Kan testleri: Bazı kan testleri, altta yatan şüpheli koşulların değerlendirilmesine yardımcı olacaktır. Şüphelenilen duruma bağlı olarak spesifik testler de istenilebilir ancak genelde tam kan sayımı istenmektedir.
• Görüntüleme yöntemleri: Etkilenen bölgenin röntgeni veya BT’si (Bilgisayarlı Tomografi) çekilir.
• Lenf nodu biyopsisi: Tanıyı doğru bir şekilde koymak adına biyopsi yapılabilir. Lenf nodundan bir parça veya lenf nodunun tamamı alınır ve incelemeye gönderilir.

Şişmiş Lenf Nodları İçin Tedavi Seçenekleri

Bazı durumlarda, şişmiş lenf düğümlerinin tedavi edilmesi için gerekli olan tek şey zaman olabilir ve ayrıca sıcak kompresler de uygulanabilir. Genelde virüslerin neden olduğu viral enfeksiyonlara bağlı şişen lenf düğümleri enfeksiyon durumu geçtikten sonra eski hallerine dönerler. Bazen de birkaç santimetreye kadar şişebilen lenf nodlarının eski haline dönmesi enfeksiyon geçtikten sonra bile haftalar sürebilir.

Lenf nodlarının şişmesine sebep olan diğer etkenlere bağlı olarak tedavi seçenekleri değişiklik göstermektedir;

• Bakteriyel Enfeksiyon: Bakteriyel enfeksiyona bağlı şişen lenf nodları için en yaygın tedavi yöntemi antibiyotiklerdir. (Antibiyotikler, viral enfeksiyonları tedavi etme konusunda yararlı değildir.) Şişmiş lenf nodları HIV enfeksiyonundan kaynaklanıyorsa, bu durum ayrıca özel bir tedavi içermektedir.
• Bağışıklık Sistemi Bozuklukları: Lupus veya romatoid artrit gibi belli koşulların bir sonucu olarak şişmiş lenf nodları, altta yatan duruma yönelik olarak tedavi edilir.
• Kanser: Kanserin türüne bağlı olarak seçilecek tedavi yöntemi cerrahi operasyon, radyoterapi veya kemoterapiyi içerebilir.