Menenjit Nedir? Aşısı Var mı? Belirtileri Neler? Okullarda Artan Vakalara Dair
Neden Şimdi Menenjit Konusunu Konuşuyoruz?
Son günlerde özellikle okul çağındaki çocuklarda menenjit vakalarında artış olduğu bildiriliyor. Aileler kaygılı, sosyal medyada "salgın mı var?" soruları sıkça gündeme geliyor. Bu durum hem çocuk doktorlarını hem de aile hekimlerini yoğun şekilde meşgul ederken, halk arasında kafa karışıklığı yaratıyor. Hangi aşı yapılmalı? Hangi yaşta? Salgın var mı? Bu yazıda menenjiti tüm yönleriyle, en güncel bilgiler ışığında açıklıyoruz.
Menenjit Nedir?
Menenjit, beyin ve omuriliği çevreleyen zarların (meninkslerin) iltihaplanmasıdır. Bu iltihaplanma, genellikle bir enfeksiyon sonucu oluşur ve hem viral hem de bakteriyel etkenler menenjite neden olabilir. Bakteriyel menenjitler genel olarak daha agresif seyreder ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
Menenjit Nasıl Bulaşır?
Menenjit özellikle kalabalık ortamlarda, yakın temasla bulaşabilir. Öksürük, hapşırık, öpüşme gibi yollarla mikroplar ağız, burun veya boğaz yoluyla vücuda girer. Kreşler, okullar, yurtlar ve askerî birlikler gibi toplu yaşam alanlarında yayılma riski daha yüksektir.
Menenjit Belirtileri Nelerdir?
Menenjit, hızlı seyreden ve hayatı tehdit edebilen bir hastalıktır. Bu nedenle belirtileri tanımak hayati önem taşır:
-
Yüksek ateş
-
Şiddetli baş ağrısı
-
Ense sertliği (baş öne eğilemez)
-
Işık hassasiyeti
-
Kusma
-
Bilinç değişikliği
-
Bebeklerde bıngıldakta şişkinlik, huysuzluk, emmeme
Menenjit Aşısı Var mı?
Evet, menenjite karşı aşılar mevcuttur. Ancak menenjite neden olan bakteri ve virüsler farklıdır. En sık görülen ve tehlikeli etken meningokok bakterisidir. Meningokoka karşı ise iki farklı aşı grubu vardır:
-
MenACWY Aşısı (Nimenrix, Menveo)
– A, C, Y ve W serogrubu meningokoklara karşı korur. -
MenB Aşısı (Bexsero)
– B serogrubuna karşı koruma sağlar.
Bu aşıların üçü de ülkemizde bulunmaktadır.
Türkiye’de Menenjit Aşısı Devlet Tarafından Yapılıyor mu?
Ne yazık ki Türkiye'de meningokok aşıları henüz rutin aşı takviminde yer almamaktadır. Aileler bu aşıları kendi imkanlarıyla temin etmek durumundadır. Oysa Avrupa’da 58 ülke, kendi toplumuna uygun epidemiyolojik veriler ışığında farklı yaş gruplarına bu aşıyı ücretsiz sunmaktadır.
Okullarda Menenjit Salgını mı var?
Şu an Türkiye’de bir genel menenjit salgını söz konusu değildir. Ancak okullarda münferit vakalar artmış ve özellikle meningokok B serogrubu kaynaklı enfeksiyonlar dikkat çekmiştir.
Bu konuda tanınmış bilim insanlarımızdan biri olan, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı'ndan Prof. Dr. Mehmet Ceyhan’a göre:
Eğer çocuğun okulunda menenjit vakası çıktıysa, aile bireylerinden birinde görüldüyse ya da bağışıklığı baskılayan bir hastalık veya ilaç kullanımı varsa, mutlaka B grubu menenjit aşısı (Bexsero) yaptırılmalı.
Menenjit Aşısı Kaç Doz Yapılır?
Eğer çocuk daha önce hiç MenB aşısı olmadıysa:
-
6 ay ara ile 2 doz Bexsero yapılmalıdır.
Eğer daha önce aşı olduysa:
-
7 yaş altı çocuklarda 3 yıl sonra hatırlatma dozu,
-
7 yaş üstü çocuklarda 5 yıl sonra hatırlatma dozu önerilir.
Türkiye’de En Sık Hangi Menenjit Türü Görülüyor?
2006’dan bu yana Hib ve 2008’den bu yana pnömokok aşıları devlet tarafından yapılmakta. Bu nedenle menenjitlerin %90’ı artık meningokok bakterisi kaynaklıdır. Türkiye’de yapılan 33 merkezli sürveyans çalışmasına göre, en sık görülen grup B’dir.
Kimler Menenjit Aşısı Olmalı?
-
Bebekler ve küçük çocuklar
-
Okul çağındaki çocuklar (özellikle vakaların görüldüğü okullarda)
-
Dalağı olmayan bireyler
-
Eculizumab, ravulizumab gibi bağışıklık baskılayıcı ilaç kullananlar
-
Yurt dışına (örneğin Hac için) gidecek kişiler
-
Askerlik hizmetine başlayacak gençler
Menenjit Aşısı Güvenli mi?
Evet. Meningokok aşıları yıllardır yüzbinlerce kişiye uygulanmış, ciddi yan etkileri oldukça nadir olan güvenli aşılardır. Aşı sonrası ateş, enjeksiyon yerinde ağrı gibi geçici etkiler görülebilir.
Menenjit Aşısı Koruyuculuğu Ne Kadar Sürer?
Aşının koruyuculuğu yaşa, doz sayısına ve kişinin bağışıklık sistemine göre değişebilir. Genellikle birkaç yıl etkili olmakla birlikte, riskli durumlarda hatırlatma dozları önerilir.
Sonuç: Ne Yapmalı?
-
Çocuğunuzun okulunda menenjit vakası görüldüyse mutlaka doktorunuza danışın.
-
Aşı yaptırıp yaptırmadığını kontrol edin.
-
Özellikle 0–5 yaş grubu çocuklar, bağışıklığı zayıf bireyler ve yurt dışında toplu etkinliklere katılacak kişiler için aşı büyük önem taşır.
-
Her ülkenin menenjit tipi ve yaygınlığı farklı olduğundan, başka ülkelerin aşı önerilerini doğrudan uygulamak doğru değildir.
Unutmayın: Menenjit hızla ilerleyebilir, ama aşı ile önlenebilir bir hastalıktır. Korunmak, tedavi etmekten çok daha kolay ve etkilidir.
İleri Bilgi: Akut Menenjit Yönetiminde Güncel Yaklaşımlar
- Klinik uyanıklık önemli: Menenjit, hızlı müdahale edilmediğinde ciddi nörolojik sekeller veya ölüme yol açabilen bir hastalıktır. Bu nedenle hekimlerin şüphe eşiği düşük olmalı; tanı ve tedavi süreçleri geciktirilmemelidir.
- Lomber ponksiyon mümkünse 1 saat içinde yapılmalı: Güncel İngiliz kılavuzlarına göre, LP işlemi kontraendikasyon yoksa ilk saat içinde yapılmalı ve antibiyotik tedavisi öncesi gerçekleştirilmelidir.
- BT görüntüleme her zaman gerekli değil: Yaygın inanışın aksine, beyin BT’si LP öncesinde çoğu zaman gerekmez. Ancak fokal nörolojik bulgular, papilödem, sürekli nöbet gibi belirtiler varsa BT çekilmelidir.
- Steroidler antibiyotikle birlikte başlanmalı: Bakteriyel menenjit şüphesinde, antibiyotikle eş zamanlı ya da hemen öncesinde steroid (IV deksametazon 10 mg) başlanması önerilir.
Etkenlere Göre Risk Faktörleri ve Antibiyotik Seçimi
-
Listeria riski olanlarda (yaş >60, diyabet, kronik hastalık, alkolizm): Ampisilin/Amoksisilin eklenmeli.
-
Seyahat öyküsü olan hastalarda penisiline dirençli pnömokok riski varsa: Vankomisin veya rifampisin düşünülmeli.
-
HSV/VZV kaynaklı viral menenjit durumlarında ensefalit bulgusu varsa: Asiklovir başlanmalı.
Tanıda Lomber Ponksiyon Sonrası En Değerli Bulgular
| Parametre | Bakteriyel Menenjit | Viral Menenjit |
|---|---|---|
| BOS Lökosit Sayısı | >100 hücre/μL | 5–1000 hücre/μL |
| Dominant Hücre Tipi | Nötrofil | Lenfosit |
| Protein | >1 g/L | Hafif artmış |
| Glukoz | Çok düşük (<2.2) | Normal–hafif düşük |
| BOS:Laktat | >35 mg/dL | Normal |
PCR Testleri Tanıda Altın Standart
-
CSF PCR özellikle antibiyotik başlanmış hastalarda tanı değeri yüksek.
-
İngiltere’de menenjokok hastalıklarının %50’sinden fazlası sadece PCR ile tanı alıyor.
-
Multiplex PCR testler aynı anda birçok etkeni tarayabiliyor.
-
Kültürler, antibiyotik sonrası hızla negatifleşebildiğinden, erken alınması önemli.
Menenjit Tedavisinde Zaman Altındır!
Bir meta-analize göre, bakteriyel menenjitte antibiyotik başlanmasının 2 saatten fazla gecikmesi, mortaliteyi iki kat artırıyor. Bu nedenle şüpheli her vakada hızlı karar ve hızlı tedavi şart.
