2000 yılı öncesi, ökseotunun kanser hastalarında tedavilere bağlı bazı yan etkileri azalttığı ve yaşam kalitesini artırdığı gözlemi sonrası, acaba kanserin tedavisinde de kullanılabilir mi sorusu gündeme gelmiştir. Yazımızda, ökseotunun, başta kanser olmak üzere tıbbi alanda kullanımı hakkında bilgileri derledik.
Ökse otunun;
- İngilizce karşılığı: mistletoe
- Bilimsel adı: Viscum album, Viscum coloratum
- Piyasa isimleri: Helixor, Iscador
Ökse otu, yarı parazit bir bitkidir ve çeşitli ağaçları kendine ev edinir. Bazı ökse otu ürünleri diyet takviyesi ve homeopatik ürün olarak satılmaktadır, bununla birlikte ne ABD ne de ülkemizde ökse otu ekstresinden yapılmış onaylı bir ilaç yoktur.
Ekstraktının enjektabl formu Almanca konuşulan ülkelerde kanser tedavisi yan etkileri için yaygın kullanılmaktadır. Avrupa’da kanser hastalarına en sık reçete edilen bitkisel üründür. Tarihin "her derde deva" bitkilerinden biridir. Ekstresi kanser, epilepsi, kısırlık, menopoz şikayetleri, astım, tansiyon ve baş ağrısında denenmiştir. Yaprakları ve meyveleri insan için zehirlidir. Çok sayıda zayıf klinik çalışmada kanserde etkinliği test edilmiştir.
Ökse otu ekstresinde aktif bileşik olarak viscotoksinler, polisakkaridler ve lektinler bulunur. Kimyasal bileşimleri tutunduğu ağaca göre değişebilmektedir.
İnsan deneyleri öncesini ifade eden temel araştırmalar, ökseotu özlerinin bağışıklık sistemini kanserle savaşmaya teşvik edebileceğini gösteriyor. İnsanlar üzerinde yapılan araştırmalarda yani klinik çalışmalarda ökse otu, kanser tedavisine bağlı yan etkileri azaltabileceğini düşündürüyor. Bunun yanında ökse otunun kanserli hastaların yaşam sürelerine katkı sağladığına dair bazı erken dönem klinik çalışmalar büyük heyecan yarattı, fakat bu iddiayı doğrulamak için 2000 yılı sonrası yapılan büyük çaplı çalışmalar olumsuz sonuçlar verdi ve kanser tıbbının ökse otuna ilgisi belirgin bir şekilde azaldı.
Kanserin kendisi veya tedavisine bağlı şikayetlerin azaltılmasında ökse otu
Laboratuvar ve hayvan çalışmaları, ökse otunun bazı anti-kanser ve bağışıklık sistemi uyarıcı etkinliklerini göstermiştir. Ökse otu ekstresinin kanser tedavisinde yan etkileri azaltabileceğini ve hastaların daha uzun yaşadığını gösteren hayvan ve insan çalışmaları vardır. Fakat bu etkileri doğrulamak için yapılan çalışmalar başarısız olmuştur. Bu çelişki, ilk yapılan çalışmaların – ki bunların çoğu 2000 yılı öncesidir – uygun bilimsel tarzda yapılıp yapılmadığı sorusunu gündeme getirmiştir. Özellikle bağışıklık sistemi ile yakın ilişkisi bilinen cilt kanseri malign melanomda yoğun bir şekilde denenmiş ve başarısız bulunması üzerine, European Journal of Cancer adlı saygın onkoloji dergisinde ökse otu hakkında şu yorum yapılmıştır: “Melanom hastalarında kanser hücrelerini ortadan kaldırmak için bağışıklık sistemini doğal yöntemlerle uyaran tedavilerden şüphe etmeliyiz.”
Hepatit (karaciğer iltihabı) tedavisinde
Hepatit tedavisinde ökse otunun kullanılabileceğine dair kanıt yoktur.
HIV ve AIDS tedavisinde
Bazı araştırmalar ökse otu özünün AIDS hastalarında bağışıklık sistemini olumlu anlamda etkileyebileceğini bulmuştur. Ancak, bir tedavi yöntemi olarak kullanılabileceğiyle ilgili yeterince kanıt yoktur.
Yüksek tansiyonu düşürmek için
Laboratuvar verileri, ökseotunun kan basıncını düşürebileceğini öngörüyor. Ancak yüksek tansiyon için etkili bir tedavi olup olmadığını görmek için herhangi bir klinik çalışma yapılmamıştır.
Şu durumlarda kullanmayın
- Hamileyseniz: Bazı ökse otu bileşenleri rahmi uyarabilir ve bebeğe zarar verebilir.
- Karaciğerin sitokrom P450 sistemini etkileyen ilaçlar kullanıyorsanız: Ökseotu, bu ilaçların yan etkilerinin görülmesi riskini artırabilir.
Ökse otu yan etkileri
- Yaygın: Ateş, titreme, beyaz kan hücresi sayısının artması, enjeksiyon bölgesinde reaksiyon, aşırı duyarlılık.
- Nadiren: Aşırı doz belirtileri: İshal, kusma, baş ağrısı, tansiyonun düşmesi, düşük nabız, bayılma veya kendinden geçme, kan şekeri yükselmesi, kaşıntı, kızarıklık.
- Çok nadir: Aşırı doz ökse otu kullanımında yaşam kaybı olabilir.
Yazımızı, alternatif tıbbın dünya genelinde otör ismi kabul edilen Profesör Dr. Edzard Ernst’in şu söz ile bitirelim: ”Birçok alternatif tıp savunucusunu üzmekte olduğumun farkındayım, ancak sezgilerin bilimsel kanıtların yerini alması imkansızdır.”
