Çoklu kanser erken tanı (MCED= Multi Cancer Early Detection) testleri, kanser araştırmalarında büyük bir ilerleme vaat ediyor. Bu testler, belirtiler henüz ortaya çıkmadan önce, tek bir kan örneği kullanılarak birçok farklı kanser türü için biyolojik-belirteçlerin tespit edilmesine olanak tanıyor. Yani, hastaların kanser teşhisi konulmadan önce hastalığın erken bir aşamasında tespit edilmesi mümkün olabiliyor . Bu, tıpta devrim niteliğinde bir gelişme olabilir, fakat bazı uzmanlar, henüz bu aşamada olmadığımızı ve daha yaygın kullanımın karşılaşabileceği zorluklara işaret ediyorlar. Peki, bu testler gerçekten heyecanın hakkını veriyor mu?
Galleri Bazı Tartışmalara Neden Oldu
Birkaç MCED testi tüketicilere doğrudan pazarlanma izni aldı ve hem ABD'de hem de Birleşik Krallık'ta NHS'te test ediliyor. Grail'in Galleri testi, kanda değişik DNA metilasyon desenlerini arayan en gelişmiş test.
Galleri Testi Nedir? Teknolojisi
Galleri testi, kişinin kanındaki hücresiz-serbest DNA (cfDNA) içindeki metilasyon desenlerini kullanır. cfDNA, tümör hücrelerinin apoptozu (programlı ölümü) veya nekrozu sonucu kanın içine salınan DNA'dır. Galleri testi, CCGA (Circulating Cell-free Genome Atlas) çalışmasında doğrulanmıştır ve bu çalışma, vaka-kontrol tasarımına sahiptir. Bu epigenetik likit biyopsi testi, 50'den fazla farklı kanser tipinin ortak kanser sinyalini tespit etme ve kanser sinyalinin kaynağını belirleme kabiliyetine sahiptir.
Kanserde, anormal metilasyon paternleri ve bunun sonucunda gen ifadesindeki değişiklikler tümör büyümesine katkıda bulunabilir. Bu nedenle, belirli DNA metilasyon modelleri bir kanser sinyali görevi görebilir ve kanser sinyalinin kaynağı hakkında bilgi sağlayabilir. Bu metilasyon örüntüsü tanıma teknolojisi ile Galleri, birçok kanser türünde erken tanıyı hedeflemektedir.
Oxford Üniversitesi'nin liderliğinde gerçekleştirilen SYMPLIFY çalışmasının sonuçları, Temmuz 2023'te yayımlandı. Bu çalışma, bu kanser tarama testinin performansını değerlendirdi. Araştırma, 5461 semptomatik (belirti veren) vakadan 323'ünde kanser sinyali tespit etti ve bu vakaların 244'üne kanser teşhisi konulduğunu ortaya koydu. Elde edilen sonuçlar %75.5 pozitif öngörü değeri, %97.6 negatif öngörü değeri, %66.3 duyarlılık ve %98.4 özgüllük gibi oldukça etkileyici oranlar gösterdi.
- Pozitif Öngörü Değeri (%75.5): Testin pozitif sonuç verdiği vakaların gerçekten kanser olduğunu doğru tahmin etme oranıdır. Bu durumda, test pozitif sonuç verdiğinde, bu sonucun %75.5 oranında doğru olduğunu gösterir.
- Negatif Öngörü Değeri (%97.6): Testin negatif sonuç verdiği vakaların gerçekten kanser olmadığını doğru tahmin etme oranıdır. Bu, testin negatif sonuç vermesi durumunda, bu sonucun %97.6 oranında güvenilir olduğu anlamına gelir.
- Duyarlılık (%66.3): Testin, kanserli bireyleri doğru bir şekilde tespit etme yeteneğini ifade eder. Bu oran, kanser olan bireylerin %66.3'ünün test tarafından doğru olarak tespit edildiğini gösterir.
- Özgüllük (%98.4): Testin, kanser olmayan bireyleri doğru bir şekilde negatif olarak belirleme yeteneğidir. Bu durumda, kanser olmayan bireylerin %98.4'ü test tarafından doğru bir şekilde negatif olarak tespit edilmiştir.
Duyarlılık, yaş ve kanser evresi arttıkça %24.2 (evre I)’den %95.3 (evre IV)’e kadar arttı.
Kanıtlanmış kanseri olanlar arasında, kanserin kaynaklandığı organın tahmini %85.2 oranında doğruydu.
Galleri şu anda herhangi bir belirti veya bulgusu olmayan 140 bin gönüllü ile NHS'te bir pilot deneme aşamasındadır. Sonuçlar bu yılın sonunda bekleniyor.
Hem test hem de deneme, bu ayın başlarında The Lancet'te yayımlanan bir makalede,
- erken evre kanserler için düşük tespit oranları,
- yüksek yanlış pozitif oranları,
- kesin olmayan kanser köken analizi,
- takip araştırmalarına/taramalarına ihtiyaç,
- yüksek maliyetler ve
- kanıtlanmamış yaşam kaybı oranı kazanımları,
- ayrıca NHS'in bu testi diğerlerine tercih etmesi üzerinde olası siyasi etkilerin varlığı gibi konular üzerine endişeler dile getirilerek tartışmalara neden oldu.
Galleri testi, 50'den fazla kanser türünü tespit edebileceğini iddia ediyor ve umut, erken tanımlanması zor tümörleri - örneğin baş ve boyun, bağırsak, akciğer ve pankreas kanserleri gibi - tespit edip, genellikle geç evrede teşhis edilen ve kötü prognoza (hastalık gidişatına) sahip olanları önleyerek pahalı tedavilere yol açan durumları engellemektir.
Günümüzde MCED testleri arasında;
- En yaygın tanınan ve öne çıkanlar arasında Grail'in Galleri testi bulunmaktadır. Galleri testi, kanda bulunan DNA'nın metilasyon desenlerini analiz ederek birçok farklı kanser türünü erken aşamada tespit etmeyi amaçlar.
- Bunun yanı sıra, Exact Sciences tarafından geliştirilen Cancerguard ve Johns Hopkins öncülüğünde geliştirilen CancerSEEK testleri de bu alanda önemli adımlar atan diğer örneklerdir. Cancerguard, kanser tespitine yönelik bir yaklaşım sunarken, CancerSEEK testi de benzer şekilde, kanda bulunan belirli proteinler ve genetik mutasyonlar üzerinden çok sayıda kanser türünü tespit edebilme potansiyeline sahiptir.
Testler "Endişeli Sağlıklı" Bireyleri Daha da Endişelendirebilir
MCED testlerinin erken evre hastalığı çok iyi tespit etmediği görülüyor. Bu testler ileri evre kanseri tespit etme konusunda iyi olsalar da oldukça özgül olmayan sonuçlar verebiliyor ve yanlış pozitif sonuçlar çıkarabiliyorlar. Tüm MCED'lerin gerçek problemi, endişeli sağlıklı bireyleri daha da endişelendiriyor olmaları!
Bu nedenle, pilot deneme sonuçları hayal kırıklığı yaratabilir.
Bugüne kadar yapılan araştırmalar, bu testlerin erken evre kanserleri, yani evre I veya II kanserleri, tespit etme konusunda çok etkili olmadığını gösteriyor. Ayrıca, kanserin vücudun hangi bölgesinden kaynaklandığını saptamanın genellikle mümkün olmadığı da belirtiliyor. Pozitif bir test alan ancak hiçbir belirti-bulgusu olmayan biriyle, örneğin bir aile hekimi yapmalı? Ben bir onkolog olarak onlar bana yönlendirildiğinde ne yapmalıyım?
Daha Fazla Araştırma Kim Tarafından Finanse Edilecek?
Üreticilerin, bir testin kanseri tespit edebilme yeteneğini kanıtlamaları yeterli olduğu, ancak sağlık ekonomik değerini kanıtlama zorunluluğunun olmadığı durum, gerçekten bir ikilem yaratıyor.
Eğer sınırlı sayıda tarama imkanınız varsa ve karar vermeniz gerekiyorsa, kan kusma gibi açık belirti ve bulguları olan bir hastaya öncelik vermek genellikle daha mantıklıdır. Çünkü bu belirtiler, acil müdahale gerektiren ciddi bir sağlık sorununun işareti olabilir. Tamamen sağlıklı görünen ama pozitif test sonucu alan birine gelince, bu durumda ek testler ve değerlendirmeler gerekebilir, fakat acil bir durum söz konusu değilse, belirti gösteren hastalara öncelik tanınmalıdır.
Mevcut MCED test klinik çalışmaları oldukça kapsamlı ve umut verici, ancak bu testleri bir halk sağlığı aracı olarak yaygınlaştırmak, Galleri'nin yapmaya çalıştığı şey - bunun için çok erken. Ancak elbette onay alacak bir çoklu kanser erken tanı testi, kansere bağlı yaşam kaybı istatistiklerini anlamlı şekilde iyileştirebilir.
Tabii ki, arkasındaki politika bu. Sağlık otoriteleri MCED testlerini desteklediklerini göstermek istiyor çünkü bu, problemin çözümü olacak. Ancak, bu kısa bir zaman diliminde çözülmeyecek. Geleneksel tanı kapasitesini artırmadıkça, geç evre teşhisi nedeniyle daha fazla insan yaşamını kaybedecek.
MCED testlerinin erken teşhis sağlama potansiyeli, kanser tedavisinin maliyetlerini azaltma umudunu da beraberinde getiriyor. Kanser ilaçları her zaman tam iyileştirici olmamakta, hastalar birden fazla tedavi dizisine ihtiyaç duymakta ve çoğunun yaşam kalitesini bozan yan etkileri bulunmakta, bu da genellikle daha fazla ilaçla ele alınması gereken durumları ortaya çıkarmaktadır. Erken evre kanser, tedavi etmek daha kolay ve daha ucuzdur. Eğer MCED testleri, ileri evre kanserle tanı alan insan sayısında belirgin bir azalmaya yol açarsa, bu doğrudan hayatta kalma oranlarını iyileştirmelidir. Toplum düzeyinde, kansere bağlı yaşam kayıplarında %15-20'lik bir azalma bile büyük bir başarı olurdu.
MCED testleri, etkili klasik tarama testlerine sahip olmayan kanserler (tüm kanser yaşam kayıplarının %70-75'i) ve nüfus genelinde tarama yapılması için çok nadir olanlar için bir tarama yöntemi sunmaktadır. Bu tek kan örneği ile kanser taraması, yalnızca meme, akciğer, kolorektal ve servikal kanserler için maliyet etkilidir. Hackshaw'ın 2021'de British Journal of Cancer'da raporlanan bir modelleme çalışması, Galleri'nin önceki bir versiyonu ile mevcut tarama testleri için gerçek-pozitif ile yanlış-pozitif oranının 1:18'den 1:1.6'ya düştüğünü öne sürdü. Ayrıca, tarama pozitifleri arasında kanser tespit edilen her biri için tanısal araştırmaların maliyeti, MCED testi ile £10,452'den £2175'e düşürüldü.
MCED testlerinin maliyet etkili olacağına inanılıyor. Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, MCED testlerinin birçok ülkenin sağlık otoritesi için çok fazla para tasarrufu sağlayabileceği görünüyor.
