Bir İnsan Açlığa ve Susuzluğa Ne Kadar Dayanabilir?

Genel olarak, sağlıklı bir insan yiyecek almadan yaklaşık 1 ila 2 ay hayatta kalabilir. Ancak susuz kaldığında bu süre çok daha kısadır – genellikle en fazla 3 gün civarında olup nadiren 5-7 günü aşabilir. Elbette bu süreler kesin sınırlar değildir; bireyin sağlık durumu, çevre koşulları ve vücudunun özelliklerine bağlı olarak değişebilir. Tarihte açlık grevleri 45-61 gün sonunda ölümle sonuçlanmış, enkaz altında susuz kalıp 8-10 gün hayatta kalan istisnai örnekler görülmüştür. Bu yazıda insan vücudunun açlık ve susuzluk karşısındaki tepkilerini, bu süreçlerin işleyişini, kaç gün dayanılabileceğini ve etkileyen faktörleri bilimsel veriler ışığında ele alacağız.

İnsan Vücudu Açlığa ve Susuzluğa Nasıl Tepki Verir?

İnsan vücudu, hem açlığa (yiyecek yokluğu) hem de susuzluğa (su yokluğu) karşı belli savunma mekanizmalarıyla tepki verir. Açlık durumunda, kan şekeri düşünce beyin ve vücut enerji açığını hissetmeye başlar. Mide boş kaldığında ghrelin gibi açlık hormonları yükselir ve kişide yoğun bir açlık hissi oluşur. Karaciğerdeki glikojen depoları ilk 24 saatte glikoza çevrilerek kan şekerini dengelemeye çalışır. Bu aşamada bireyde karın guruldaması, halsizlik, sinirlilik gibi belirtiler görülebilir. Vücut, kalori almadığını fark ettiğinde metabolizmayı yavaşlatarak enerji tasarrufuna geçer.

Susuzluk durumunda ise vücut su kaybına çok hızlı tepki verir. Kan hacmi azalmaya başladığında susuzluk merkezi devreye girer ve yoğun bir susama hissi oluşur. İlk belirtiler genellikle ağız kuruluğu ve azalmış idrar çıkarma şeklindedir. Vücut, mümkün olduğunca su tutmak için idrar üretimini kısar ve terlemeyi azaltır. Hafif susuzlukta bile halsizlik ve baş dönmesi yaşanabilir. Özellikle sıcak ortamlarda, vücut sıvı kaybını telafi edemezse iç ısı düzeni bozulur ve kalp-damar sistemi zorlanır. Örneğin, sıcak bir arabada saatlerce kalan küçük bir çocuk birkaç saat içinde ciddi sıvı kaybına uğrayıp hayati tehlike yaşayabilir. Sonuç olarak, insan bedeni hem açlık hem susuzluk halinde alarm durumuna geçerek kısa vadede hayatta kalmayı sağlayacak önlemleri alır.

Açlık ve Susuzluk Süreçleri Nasıl İşler?

Açlık ve susuzluk devam ettikçe vücutta farklı evreler ve uyum süreçleri devreye girer:

Açlık süreci: Yiyecek alımının durmasından sonraki ilk 24 saat boyunca vücut öncelikle karaciğer ve kaslarda depolanan glikojeni glikoza çevirerek kullanır. Kan şekeri düzeyi bu şekilde geçici olarak korunur. 2. günden itibaren glikojen depoları tükenince vücut enerji için alternatif kaynaklara yönelir; öncelikle yağ depoları parçalanmaya başlar ve keton adlı maddeler üretilerek beyin ve diğer organlar için yakıt sağlanır. Bu dönemde metabolizma ketozis denilen duruma girer. Açlığın ilk birkaç gününde hissedilen yoğun açlık duygusu zamanla azalabilir, beden adeta "tasarruf moduna" geçer. 5 gün civarında vücut ağırlığında belirgin azalma görülür; ilk günlerde günlük 1-2 kg kayıp olabilir (bunun büyük kısmı su ve kas kaybıdır). Haftalar ilerledikçe vücut yağ stoklarını tükettikçe enerji için kas proteinlerini kullanmaya başlar. Artık kişi ileri derecede halsiz, zihinsel olarak dalgın hale gelir; bağışıklık sistemi zayıflar ve enfeksiyon riskleri artar. Son aşamada, hayati organların çalışması için gereken enerji bulunmadığında çoklu organ yetmezliği gelişerek ölümle sonuçlanır.

Susuzluk süreci: Su alımı olmadığında süreç çok daha hızlı seyreder. İlk 8-12 saatte vücutta hafif dehidrasyon belirtileri başlar; yoğun susama hissi, dudakların kuruması ve idrar miktarının azalması görülür. 24 saati geçtikten sonra su kaybı %2-3 düzeyine ulaşırsa halsizlik, baş ağrısı, konsantrasyon bozukluğu ortaya çıkabilir. 2. günden itibaren vücut sıvı eksikliğini kritik seviyede hissetmeye başlar: kan basıncı düşer, nabız hızlanır ancak dolaşan kan miktarı azaldığı için organlara oksijen ve besin taşıma etkinliği bozulur. 3. günde ciddi dehidrasyon görülür; vücut ağırlığının %10'una yakın su kaybı yaşanırsa bu hayati tehlike anlamına gelir. Böbrekler yeterli su olmadığından artık çalışamaz hale gelir ve böbrek yetmezliği gelişir. Terleme durduğu için vücut ısısı tehlikeli şekilde yükselmeye başlayabilir, bu da organlara sıcaktan zarar verebilir. Kan dolaşımı yetersiz kaldığında beyin de etkilenir; bilinç bulanıklığı, hatta bilinç kaybı oluşabilir. Genellikle suzuzluğun 4-5. günleri arasında organ fonksiyonları geri döndürülemez biçimde bozulur ve kişi kaybedilebilir. Yani susuzluk, açlıktan çok daha önce ölümcül seviyeye ulaşır.

Açlığa ve Susuzluğa Dayanma Süresi Hangi Faktörlere Bağlıdır?

Bir insanın aç ve susuz ne kadar süre dayanabileceği pek çok faktöre bağlıdır. Her bireyde bu sınırlar farklı olabileceği için kesin bir süre vermek zordur. Başlıca etkili faktörler şunlardır:

• Vücut yapısı ve beslenme durumu: Kişinin vücut ağırlığı ve yağ oranı açlığa dayanma süresini etkiler. Daha fazla yağ depoları olan bir birey, vücudunda daha çok enerji rezervi taşıdığından yiyeceksiz daha uzun süre idare edebilir. Örneğin 70 kg ağırlığında, sağlıklı beslenmiş bir erkeğin teorik olarak 1-3 ay yetecek kalori stoğu olabilir. Buna karşılık zayıf veya yetersiz beslenmiş kişilerde bu süre kısalır. Susuzluk konusunda ise vücut yapısından ziyade önceden ne kadar su alındığı önem kazanır; vücut susuzluğa girmeden önce yeterince su depolamışsa (örn. dokular arası sıvı iyi durumdaysa) birkaç saatlik avantaj sağlayabilir.

• Yaş: Genç yetişkinler açlık ve susuzluğa orta derecede dayanabilirken, çocuklar ve bebekler çok daha hassastır. Çocukların vücut yüzey alanı kütlelerine oranla yüksek olduğu için sıvı kaybı daha hızlı gerçekleşir; ayrıca daha çabuk enerji rezervlerini tüketirler. Bu yüzden küçük bir çocuk, su olmadan saatler içinde bile yaşamını yitirebilir. Yaşlı bireyler de susuzluk hissini tam algılayamayabilir veya kronik hastalıkları nedeniyle daha hızlı etkilenebilir. Genç erişkinler ise genelde en dayanıklı grup olarak görülür.

• Genel sağlık ve kronik hastalıklar: Kalp, böbrek, karaciğer gibi organ hastalıkları olan kişiler açlık ve susuzluğa daha az tolerans gösterir. Özellikle diyabet gibi metabolik hastalıklarda veya hipertansiyon gibi durumlarda uzun süre aç-susuz kalmak tehlikeyi artırır. Sürekli ilaç kullananlar (örneğin insülin, tansiyon ilacı) besinsiz kaldıklarında veya su alımı kesildiğinde ciddi dengesizlikler yaşayabilir. Enfeksiyon veya ateşli bir hastalık sırasında susuz kalmak da vücudu çok çabuk çökertir.

• Fiziksel aktivite düzeyi: Hareketsiz kalan bir beden, aktif bir bedene göre daha az enerji ve su tüketir. Açken veya susuzken dinlenme halinde kalmak, hareket edip enerji harcamaktan daha uzun süre dayanmayı sağlar. Örneğin enkaz altında kalan kişiler genellikle hareketsiz oldukları için daha uzun süre hayatta kalabilirler. Buna karşın sıcak havada yürüyen veya çalışan biri susuz kalsa terleme ve enerji harcaması nedeniyle çok daha hızlı kötüleşir.

• Çevresel koşullar: Sıcaklık ve nem hayatta kalma süresinde kritik rol oynar. Çok sıcak bir ortamda bulunan kişi, terleme yoluyla hızla su kaybeder ve susuzluğa dayanma süresi dramatik biçimde kısalır. Gölge, serin ve nemli bir ortam ise su kaybını yavaşlatıp dayanma süresini uzatabilir. Örneğin, serin bir yerde mahsur kalan biri, gündüz kavurucu sıcakta kalan birine kıyasla daha uzun süre susuz yaşayabilir. Kapalı ve güneş görmeyen bir alanda olmak da su kaybını azaltır – tarihte bir mahkûmun serin bir hücrede unutulması sonucu 18 gün çok az suyla hayatta kaldığı rapor edilmiştir. Buna karşılık nemsiz çöl gibi bir ortamda su kaybı solunumla bile hızlanacağı için hayatta kalma süresi kısalır. Ayrıca, yüksek rakım da solunum hızını artırarak daha fazla su kaybettirebilir.

• Hidrasyon ve besin rezervleri başlangıcı: Kişi açlık veya susuzluk durumuna girmeden hemen önce ne kadar su içtiği veya yemek yediği de önemlidir. Vücut tam doygunken ve sıvı depoları doluyken başlanan açlık/susuzluk, zaten eksik besinle başlayan bir duruma göre daha uzun tolere edilir. Örneğin vücudu susuz kalmadan önce yeterince su içmiş biri, hiç su içmeden bir süre daha idare edebilir. Benzer şekilde, oruç tutanlar sahurda sıvı ve besin alarak gün boyu susuzluğa dayanmayı kolaylaştırırlar.

Özetle, açlık ve susuzluk sınırı her bünyede farklılık gösterir. Yaş, kilo, yağ oranı, sağlık durumu, aktivite ve çevre koşulları gibi etkenler bu hayatta kalma süresini doğrudan belirler.

İnsan Kaç Gün Aç ve Susuz Yaşayabilir?

Yalnız su olmadan (susuz) ve yalnız yiyecek olmadan (aç) kalma durumları, hayatta kalma süresi açısından büyük farklılık gösterir. Su, yaşam için daha kritik olduğundan, susuz kalındığında ölüm riski çok daha kısa sürede ortaya çıkar. Aşağıdaki tabloda farklı koşullarda tahmini dayanma süreleri özetlenmiştir:

Yukarıdaki değerler ortalama bir yetişkin içindir. “Aç ve susuz birlikte” kalmak ise pratikte susuzluk tarafından sınırlandırılır, yani bir kişi hem yiyecek hem su almazsa genellikle 3-7 gün içinde yaşamı tehlikeye girer. Literatürde, tamamen aç ve susuz şekilde 8-10 güne dek hayatta kalan birkaç mucizevi vaka bildirilmiştir ancak bunlar son derece istisnaidir. Genellikle 5-7 günü aşan durumlarda vücutta ağır hasarlar oluşur ve tıbbi müdahale olmadan hayatta kalma şansı düşüktür.

Sadece susuzluk durumunda (bir miktar yiyecek olsa bile su yoksa) sonuç değişmez, çünkü vücut su yokluğunda gıdayı sindiremez ve metabolizma işlemez. Örneğin, su almadan yemek yemek de mümkün değildir; tükürük ve mide sıvıları azalacağı için katı gıdalar sindirilemez. Dolayısıyla susuz geçen her ek gün, hayati organlar üzerinde geri dönüşü olmayan tahribat bırakır.

Öte yandan, sadece açlık durumunda (su içtiği halde yiyecek almamak), vücut su kaybetmediği için çok daha uzun süre dayanabilir. İnsan bedeni su ve elektrolit desteğiyle haftalarca kendi depolarını kullanarak yaşamını sürdürebilir. Tarihsel kayıtlara göre, su içerek yapılan açlık grevlerinde yaklaşık 45-60 gün sonunda ölüm gerçekleşmiştir. Teorik olarak 2 ayı aşan (hatta 3 aya yakın) süreler söz konusu olsa da, bu durum ekstrem bir üst sınırdır ve genellikle bu kadar uzun sürmeden organlar iflas etmeye başlar.

Önemle vurgulamak gerekir ki bu süreler ortalama tahminlerdir ve sağ kalma garantisi vermez. Her gün açlık ve özellikle susuzluk süresinin uzaması, kişinin kalıcı sağlık problemleri yaşama riskini ciddi biçimde artırır. Bu nedenle, hayatta kalma sınırlarını zorlamak tıbben kesinlikle önerilmez.

Açlık ve Susuzluk Sürecinde Vücutta Meydana Gelen Değişimler

Uzun süreli açlık ve susuzluk, vücudun hemen her sisteminde belirgin değişimlere ve bozulmalara yol açar:

Açlık durumunun vücuda etkileri: Günler geçtikçe vücut besin alamamanın etkisiyle yavaş yavaş kapanma moduna girer. İlk başta kan şekeri düşünce baş dönmesi, halsizlik ve hatta bayılma hissi yaşanabilir. Vücut yakıt olarak yağları kullanırken kilo kaybı, özellikle yağ dokusunda azalma görülür. Metabolizma hızı düşer, vücut ısısı biraz düşebilir, kişi sürekli üşüyormuş gibi hissedebilir. Enerji tasarrufu için kalp atış hızı yavaşlar ve tansiyon düşer. Birkaç hafta açlık sürdüğünde bağışıklık sistemi zayıflar – yaraların geç iyileşmesi, enfeksiyonlara yatkınlık gibi belirtiler ortaya çıkar. Kas erimesi başladığında güçsüzlük artar; kişi basit faaliyetleri bile yapamaz hale gelir. Vitamin ve mineral eksiklikleri (özellikle tiamin, potasyum gibi) gelişerek nörolojik sorunlara ve elektrolit dengesizliklerine yol açar. Uzun süren ileri derece açlıkta kalp ritmi bozulabilir, hatta kalp krizi riski belirir; örneğin kandaki potasyum düşüklüğü ritim bozukluğunu tetikleyebilir. Son aşamada vücut artık yaşamsal organlardaki dokuları dahi tüketmeye başlar ve organ yetmezlikleri meydana gelir. Beyin de yeterli glikoz ve besin alamadığı için bilişsel fonksiyonlar bozulur, kişi zaman ve mekân algısını yitirebilir. Organ yetmezliği aşamasına gelindiğinde tıbbi müdahale olmadan yaşamı sürdürmek mümkün olmaz.

Susuzluk durumunun vücuda etkileri: Su yokluğunda değişimler çok daha hızlı ve yıkıcıdır. Dehidrasyon (su kaybı) ilk başta aşırı susama, kuru ağız ve cilt, koyu renkli ve az miktarda idrar gibi belirtilerle kendini gösterir. Vücut sıvı eksikliğini telafi edemedikçe kalp atışı hızlanır, çünkü azalan kan hacmini dolaştırmak için kalp daha sık çarpmak zorunda kalır. Ancak bu çaba uzun süre sonuç vermez; kan hacmi %10 civarı azalınca tansiyon tehlikeli düzeyde düşer. Baş ağrısı, sersemlik, zihinsel karışıklık belirgin hale gelir – beyne giden oksijen ve kan akımı azaldıkça kişi kafası karışık, dalgın veya huzursuz olabilir. Ağır susuzlukta cilt turgoru kaybolur: deriyi parmakla kaldırıp bıraktığınızda eski haline dönmesi gecikir (cilde çadır belirtisi). Gözler çöker, gözyaşı ve tükürük gibi vücut sıvıları tükenir; çocuklar ağladığında gözyaşı gelmez hale gelir. Vücut ısısı terleyemediği için yükselmeye başlar, kişi ateşli ve sıcak hissedebilir. Böbrekler vücuttaki atıkları süzemediği için kanda toksik maddeler birikir. Bu toksin birikimi karaciğere ve diğer organlara zarar vermeye başlar. Genellikle böbrek yetmezliği ilk gelişen organ hasarıdır, ardından kanda biriken atıklar ve elektrolit bozukluklarıyla karaciğer, kalp ve beyin gibi organlar da sırayla iflas eder. Bilinç kaybı ve şok tablosu ortaya çıktığında, artık acil tıbbi müdahale şarttır. Susuzluğun bu son evresi çok kısa sürede ölümle sonuçlanabilir. Susuzluk sürecinde yaşananlar son derece acı vericidir, ancak yeterli ve zamanında su-elektrolit takviyesi ile bu süreç geri döndürülebilir aşamadayken durdurulabilir.

Özetle, açlık vücutta yavaş ama ilerleyici bir çöküş yaratırken, susuzluk çok daha hızlı ve keskin bir yıkım getirir. Her iki durumda da vücudun doğal dengesinin bozulması, önce hafif belirtilerle başlayıp giderek hayatı tehdit eden boyuta ulaşır. Bu süreçte organların gördüğü hasar, belirli bir eşikten sonra kalıcı hale gelebilir. Bu nedenle uzun süreli açlık veya susuzluk deneyimine maruz kalan kişilerin, hayata döndüklerinde tıbbi gözetim altında yavaş yavaş beslenmeleri ve sıvı almaları gerekir. Aksi halde refeeding sendromu gibi ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir (uzun açlık sonrası birden beslenmeye başlanırsa elektrolit dengesizlikleri sonucu kalp ve sinir sistemi sorunları gelişebilir).

Dehidratasyon (Su Kaybı) Belirtileri Nelerdir?

Dehidratasyon belirtileri hızla ortaya çıkabilir. Vücut su kaybetmeye başlarsa, kişinin fark edeceği bir tepkiyi tetiklemek için beyne sinyaller gönderebilir.

Çoğu insan, belirgin ağız kuruluğu veya çok susamak gibi küçük dehidrasyonun erken belirtilerine aşinadır.

Nutrients dergisinde yayınlanan bir araştırma, susuzluğun bir kişinin vücudunda yeterli su bulunmadığının ilk işareti olduğunu belirtiyor.

BMC Public Health'te yapılan bir araştırmaya göre, su, bir kişinin vücut ağırlığının % 60'ını oluşturuyor ve bu ağırlığın yüzde 3'ü kadar azını su kaybı yoluyla kaybetmek dehidrasyona neden olabilir.

Bir kişi bu işaretleri görmezden gelirse veya su alamazsa, vücudu cevap verecektir. Beyin, suyu korumak ve daha az idrar yapmak için vücuda sinyaller gönderir. Bu aynı zamanda böbreklerin işlevini de yavaşlatacaktır.

Dehidrasyon vücutta diğer önemli değişikliklere neden olabilir, örneğin:

• halsizlik veya enerji eksikliği
• baş ağrısı
• baş dönmesi ve kafa karışıklığı
• sıcak çarpması ve ısı krampları
• düzgün çalışmayabilecek sert eklemler
• ateş
• beyinde ödem (şişme)
• kan basıncında keskin değişiklikler
• nöbetler

Kişi ayrıca şoka girebilir ve tepkisiz hale gelebilir.

İnsanın hayatta kalabilmesi için mutlaka su içmesi gerekmez, vücudumuz sulu başka besinler tüketerek de su ve elektrolit ihtiyacını karşılayabilir.

Sonuç olarak, bir insanın susuz hayatta kalabilme süresini kesin olarak söylemenin imkanı olmayıp, bu süre ek sağlık sorunu olmayan bir yetişkin için yaklaşık 3 gündür. Yaş, ortamın ısısı, ek hastalıklar, aktivite seviyesi su ihtiyacının ana belirleyicileridir.

Poon Lim adlı Çinli bir denizci, 1942 yılında okyanusta bir sal üzerinde tam 133 gün boyunca hayatta kalmayı başarmıştır. Birinci ayın sonunda erzakları tamamen tükenen denizci, daha sonra balık tutarak, martı avlayarak ve hatta köpek balığı avlayıp kanını içerek hayatta kalmayı başarmıştır.

Crush Sendromu – Deprem Gibi Doğal Afetlerde Ezilme Sonucu Ortaya Çıkan Bir Durum

Göçük altında kalan insanlarda ciddi kas harabiyeti varsa susuzluğa beklenenden daha az dayanabilir. Crush Sendromu, ezilme biçiminde yaralanma, uzun süreli sıkışma ve hareketsizlik sonucunda ortaya çıkan sıkıntılı bir sağlık sorunudur. Belirgin doku zedelenmesi ve kas nekrozu vardır. Kasların aşırı derecede ezilmesi, hızlı ve etkili bir tedavi uygulanmadığı durumda yaşam kaybıyla sonuçlanabilecek bir sürece ilerleyebilir.

Crush Sendromu'nda yaşam kaybı nedeni nedeni ileri derecede sıvı kaybı, kas harabiyetine bağlı potasyum yüksekliği, potasyum düşüklüğü, metabolik asidoz, böbrek yetmezliği ve kompartman sendromudur. Aşırı sıvı kaybına bağlı şokun temel nedeni hücre dışı sıvının büyük bölümünün zedelenen kaslarda birikmesidir.

Deprem felaketlerinin üzerinden günler geçmesine karşın yıkıntıların altından çok sayıda canlı insanın çıkarılabileceğini unutmamalıyız 

Bilimsel Çalışmalar ve Örnekler

İnsanların açlık ve susuzluğa dayanma sınırları üzerine doğrudan deneyler yapmak etik olmadığı için, elimizdeki bilgiler ağırlıklı olarak gözlemsel vakalara ve olay raporlarına dayanmaktadır. Tarih boyunca, özellikle açlık grevleri, kazalar ve doğal afetler bu sınırları test eden acı deneyimler sunmuştur:

• Açlık grevleri: 1981 yılında Kuzey İrlanda’da Maze Cezaevi’ndeki açlık grevinde mahkûmlar sadece su ve tuz alarak yemek yemeden protesto yapmışlardır. Bu grevde birkaç kişi 45 ile 61 gün arasında dayanabildikten sonra hayatını kaybetmiştir. Bu olay, susuz kalmadıkları halde (su aldıkları için) yiyeceksiz insan dayanma süresinin yaklaşık 1.5-2 ay civarında olduğuna dair en somut verilerden biridir. Benzer şekilde farklı ülkelerdeki açlık grevleri de genelde 40-60 gün aralığında kritik organ yetmezliği belirtileriyle son bulmuştur. Bu gözlemler, 2 aydan uzun aç kalmanın olağandışı ve ölümcül olacağını göstermektedir.

• Hapishane kazası örneği: 1979’da Avusturya’da genç bir mahkûm olan Andreas Mihavecz, yanlışlıkla bir hücrede unutulmuş ve 18 gün boyunca yiyecek ve su olmadan kilitli kalmıştır. Guinness Rekorlar Kitabı’na da giren bu vakada Mihavecz, hücredeki nemli duvarları yalayarak bir miktar sıvı alabilmesi sayesinde hayatta kalmıştır. Serin ve karanlık bir ortamda bulunması, terleme yoluyla su kaybetmesini engellemiş ve bu olağanüstü süreye katkıda bulunmuştur. Bu örnek, susuzlukta sınırın normalde 3-7 gün olmasına karşın, çevresel şartlar ve az da olsa nem alımıyla 2 haftayı aşan istisnai durumların mümkün olabildiğini göstermiştir.

• Uzun süreli tıbbi gözetimli açlık: Tıbben riskli olsa da literatürde aşırı şişman bireylerde yapılan uzun süreli tam açlık uygulamaları vardır. En çarpıcı örnek, 1965 yılında İskoçya’da Angus Barbieri adlı bir hastanın doktor gözetiminde 382 gün boyunca hiçbir katı gıda almadan yaşamasıdır. Bu süreçte sadece su, kahve, vitamin ve mineral desteği alarak yaşamış; vücut ağırlığı 207 kg’dan 82 kg’a düşmüştür. Bu deneyim tıbbi kontrol altında gerçekleşmiş olup, normal şartlarda asla yapılmaması gereken bir uygulamadır. Barbieri vakası, vücudun muazzam yağ rezervleri ve tıbbi destek ile bir yıl kadar dayanabildiğini, ancak bunun normal bir insan için geçerli olmadığını ortaya koymuştur.

• Doğal afet ve enkaz vakaları: Depremler gibi afetlerde, insanların yiyecek ve suya erişimi olmadan göçük altında kaldığı durumlar en trajik sınavları oluşturur. 2023 Kahramanmaraş Depremi sonrasında ve geçmiş depremlerde, enkaz altından 7-8 gün sonra sağ çıkarılan bireyler basına yansımıştır. Örneğin, 1999 Marmara Depremi’nde bir genç kızın 8. günde sağ kurtarıldığı, 2010 Haiti Depremi’nde 8 gün sonra 15 yaşında bir gencin canlı bulunduğu bildirilmiştir. Bu kişiler inanılmaz bir biçimde susuzluğa dayanmışlardır; muhtemelen bulundukları yerdeki nem, yağmur suyu sızıntısı veya metabolizmalarının yavaşlaması onlara ek süre tanımıştır. Yine de uzmanlar, enkaz altında 5. günden sonra canlı bulmanın çok nadir olduğunu, 7 günü geçen kurtuluşların ise gerçek anlamda mucize olduğunu vurgulamaktadır.

• Bilimsel araştırmalar: Açlık konusunda etik kısıtlar nedeniyle kontrollü deneyler olmasa da, insan metabolizmasının açlıkta nasıl davrandığına dair bilgilerimizin bir kısmı II. Dünya Savaşı dönemindeki Minnesota Açlık Deneyi gibi çalışmalardan gelmektedir. Bu çalışmada gönüllüler tamamen aç bırakılmamış, fakat uzun süre ciddi kalori kısıtlamasına tabi tutulmuştur. Sonuçlarında psikolojik ve fizyolojik etkiler (depresyon, obsesyon, halsizlik, ödem gibi) detaylı raporlanmıştır. Tam açlık yerine kısmi açlık olsa da, bu deney açlığın insan zihni ve bedeni üzerindeki derin etkilerini göstermiştir. Modern araştırmalar ise daha çok aralıklı oruç veya kısa süreli açlıkların metabolik etkilerine odaklanmaktadır. Dehidrasyon konusunda da doğrudan deneysel veriler sınırlıdır, ancak sporcularda ve farklı ortamlardaki kişilerde yapılan gözlemlerden, %10’un üzerinde vücut suyu kaybının ölümcül olabileceği anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak, bilimsel veriler ve örnek vakalar, insan bedeninin büyük bir dirence sahip olmakla birlikte temel ihtiyaçlardan mahrum kaldığında belirli sınırların ötesine geçemediğini gösteriyor. Açlıkta bu sınır haftalar veya aylar düzeyindeyken, susuzlukta sadece günler düzeyindedir. Hayatta kalma süresini; içinde bulunulan koşullar, kişinin fiziksel durumu ve biraz da şans belirler. Ancak hayatta kalsa bile uzun süre aç veya susuz kalan bir kişinin organlarında ve genel sağlığında kalıcı hasarlar meydana gelebilir. Bu nedenle, vücudu bu ekstrem koşullara maruz bırakmamak en doğrusudur. Eğer bir nedenle uzun süre besinsiz veya susuz kalındıysa, tıbbi destek alarak vücudu tekrar normal düzene kavuşturmak hayati önem taşır.

Sıkça Sorulan Sorular

• İnsan su içmeden en fazla kaç gün yaşayabilir?
  Genelde 3 gün civarında yaşayabilir. Çoğu insanda 3. gün kritik eşiktir; organ yetmezliği başlayabilir. Nadir durumlarda serin ortam gibi elverişli koşullarda 7-8 güne kadar yaşayanlar olmuştur, ancak bu istisnadır.

• İnsan yemek yemeden kaç gün yaşayabilir?
  Yeterli su alındığı takdirde ortalama 45-60 gün (1.5-2 ay) yaşayabilir. Bazı sağlıklı ve kilolu bireylerin 2 aya yakın dayandığı görülmüştür. 30 günden fazla aç kalmak vücutta kalıcı hasarlar bırakmaya başlar ve 60 günü geçmek genellikle ölümle sonuçlanır. Su olmadan ise yemek yemek de işe yaramayacağından, susuzluk süresi bu sınırı çok daha erkene çeker.

• Açlık mı susuzluk mu daha önce öldürür?
  Susuzluk çok daha önce öldürür. Su hayati organların çalışması için vazgeçilmezdir; birkaç gün içinde eksikliği ölümcül olur. Açlıkta ise vücut haftalarca kendi depolarını kullanabilir. Kısaca, susuz kalan biri aç kalana kıyasla çok daha hızlı yaşamını yitirir.

• Uzun süre aç kalan birinin tekrar yemek yemesi tehlikeli midir?
  Evet, olabilir. Uzun süreli açlığın ardından birden bire normal miktarda yemek yemek refeeding sendromu denilen ciddi bir reaksiyona yol açabilir. Bu sendromda kandaki elektrolit dengesi hızla bozulur ve kalp yetmezliği dahil ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle haftalarca aç kalan bir kişi tekrar beslenmeye, hastanede uzman gözetiminde yavaş yavaş ve düşük miktarlarda başlamalıdır.

• Susuz kalmamak için ne yapmalı?
  Özellikle sıcak havalarda düzenli su içmek, susama hissini beklemeden sıvı almak gerekir. Yoğun egzersiz yaparken veya hastalık (ishal, kusma) durumlarında elektrolit takviyeli sıvılar tercih edilmelidir. Vücut susuz kaldığında ilk uyarı olarak susama hissi gönderir; bu sinyali ciddiye alıp hemen sıvı almak önemlidir. Ayrıca, uzun yolculuklar veya afet çantaları için acil durum su stokları bulundurulmalıdır.

Sonuç

Bu makalede geçen süreler ortalama tahminler olup, her bireyin koşullarına göre farklılık gösterebileceği unutulmamalıdır. Unutmayın, yeterli ve dengeli beslenme ile düzenli su tüketimi sağlıklı bir yaşamın temelidir. Aşırı durumlar dışında vücudunuzu asla bu sınavlara maruz bırakmamaya özen gösteriniz.