Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) bir alt kuruluşu olan Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC), 15 Aralık 2020'de küresel kanser yüküne ilişkin en son tahminlerini yayınladı. IARC Küresel Kanser Gözlemevi'nin bir parçası olan GLOBOCAN 2020 veritabanına çevrimiçi erişilebilmekte olup bu veritabanı 185 ülkede 36 belli kanser türü ve 2020 yılı için birleştirilmiş tüm kanser türleri için sıklık ve yaşam kaybı oranı tahminlerini sağlamaktadır. Bu veriler ışığında küresel kanser yükünün 2020 yılında 19,3 milyon yeni vakaya ve 10,0 milyon yaşam kaybına yükseldiği bildirildi.
Dünya’da her 5 kişiden biri yaşamı boyunca kansere yakalanmaktadır. Her 8 erkekten 1'i ve her 11 kadından 1'i kanser nedeniyle yaşamını kaybetmektedir. Dünya çapında, kanser teşhisi konduktan sonraki 5 yıl içinde hayatta olan toplam kanser hastası sayısının (5-yıllık prevalans) 50,6 milyon olduğu tahmin edilmektedir.
2020 yılında en sık görülen kanserler – Özet kanser istatistikleri
En yaygın kanserler
Yeni tanı konulan kanser vakalarının %60’ından ve kansere bağlı ölümlerin ise %70’inden fazlasında; en yaygın 10 kanser türü sorumludur.
- Dünya genelinde meydana gelen en yaygın kanser kadın meme kanseridir (yeni vakaların %11.7’si),
- bunu sırasıyla akciğer kanseri (%11.4),
- kolorektal kanser (%10.0),
- prostat kanseri (%7.3) ve
- mide kanseri (%5.6) takip eder.
Yaşam kaybına en fazla neden olan kanserler
- Kanser nedenli ölümlerin başta gelen sebebi akciğer kanseridir (toplam kansere bağlı ölümlerin %18’i)
- sonrasında sırasıyla kolorektal kanser (%9.4),
- karaciğer kanseri (%8.3),
- mide kanseri (%7.7) ve
- kadın meme kanseri (6.9) gelir.
Erkeklerde;
En sık tanı konulan kanser akciğer kanseridir ve kanser nedenli ölümlerin başlıca sebebidir. İnsidans (her 100 bin kişide ortaya çıkan yeni kanser vakası sayısı) sıralamasında akciğer kanserini, prostat kanseri ve kolorektal kanser takip eder. Ölüm oranları açısından ise akciğer kanserinden sonra, karaciğer kanseri ve kolorektal kanser gelir.
Kadınlarda;
Meme kanseri en sık tanı konulan kanserdir ve kansere bağlı ölümlerin ana sebebidir. İnsidans sıralamasında meme kanserininden sonra kolorektal kanser ve aksiğer kanseri gelir. Ölüm oranlarında ise meme kanserini akciğer kanseri ve kolorektal kanser takip eder.
2040 yılında öngörülen kanser yükü
2040 yılında dünya genelinde yaklaşık 28.4 milyon yeni kanser vakası olacağı öngörülmektedir, bu sayı 2020 yılındaki yaklaşık 19.3 milyon vakanın sayısında %47’lik bir artışa karşılık gelmektedir.
- İlgili konu: Türkiye Kanser İstatistikleri 2020 (detaylı)
Düşük ve orta gelişmiş ülkeler için kanser gelecekte daha büyük sorun olacak
4 katmanlı İnsani Gelişme Endeksi (İGE); ulusal sosyal ve ekonomik değişimin derecesinin bir göstergesidir. Düşük veya orta İGE olarak sınıflandırılan ülkelerde, 2040 yılına kadar kanser insidansı göreceli olarak en yüksek artışı gösterecektir (2020 yılına göre sırasıyla %95 ve %64 oranında artış). Ayrıca, yüksek ve çok yüksek İGE'ye sahip ülkelerde geçerli olan kanser risk faktörlerinin yaygınlığı; düşük ve orta İGE sınıfındaki ülkelerin çoğunda artma eğilimi göstermektedir. Bu risk faktörlerine; sigara içmek, sağlıksız beslenme, aşırı vücut ağırlığı ve fiziksel hareketsizlik örnek verilebilir.
Uluslarası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) Kanser sürveyansı Bölüm başkanı Freddie Bray “Toplum yapısında devam eden değişiklikler, yaşadığımız çevre ve sağlık sistemlerinin etkili kanser kontrol girişimleri sunabilmesi; önümüzdeki yıllarda ortaya çıkacak kanser insidansı, mortalitesi ve prevalansının profili ve ölçeğini yönlendirecektir.” diyor.
Meme kanseri artık akciğer kanserini geçerek dünya genelinde en yaygın tanı konulan kanser oldu
2020 yılında yaklaşık 2.3 milyon yeni meme kanseri vakası bildirilmiştir, bu da tanı konulan her 8 kanserden 1’inin meme kanseri olduğunu göstermektedir. Yine 2020 yılında meme kanseri, 685.000 yaşam kaybına sebep olmuş ve bu hastalık dünya genelinde ölüme sebep olan kanserler arasında 5. sırada yerini almıştır. Kadınlarda, meme kanseri her 4 kanser vakasının 1’inden ve her 6 kanser nedenli yaşam kaybının 1’inden sorumludur. Ayrıca bu hastalık, pek çok ülkede mortalite (ölüm oranı) ve insidans (yeni vaka oranı) açısından da birinci sırada yer alır.
Yaşam şeklinde, sosyokültürel bağlamlarda ve şehir yaşamı nedeniyle belirgin değişiklikler; düşük ve orta İGE sınıfında olan pek çok ülkede meme kanseri risk faktörlerinin yaygınlığını önemli ölçüde etkilemektedir. Bu risk faktörlerine: çocuk doğurmayı ertelemek ve az sayıda çocuk sahibi olmanın yanında aşırı kilolu olmak ve fiziksel hareketsizlik örnek verilebilir. Meme kanseri insidans oranı dünya genelinde birbirine yaklaşmaktadır. Düşük İGE sınıfında olan ülkelerde meme kanseri mortalite oranı ve hayatta kalma oranları; geç dönemde tespit edildiği için düşüktür.
Aşağıda, ülkelere göre kanser insidans (her 100 bin kişi balına yıllık yeni kanser vaka sayısı) karşılaştırması görülebilir. Koyuluk, kanser sıklığının artmasını ifade etmektedir.
Küresel Kanser Gözlemevi’nin yeni özellikleri
Küresel Kanser Gözlemevi internet sitesi, Cancer Today alt sitesi aracılığıyla, GLOBOCAN 2020 veritabanı; 2020 yılında dünyanın 185 ülkesinde veya bölgesinde 36 belli kanser türünün ve tüm kanser bölgelerinin insidans, ölüm oranı ve prevalans tahminlerini cinsiyet ve yaş grubuna göre incelemek için bir dizi veri görselleştirme aracı sağlar. Yenilenmiş Cancer Tomorrow alt sitesi de 2040 yılına kadar belirli bir bölge veya ülke için gelecekteki insidans ve ölüm oranını tahmin etmek için veri görselleştirme araçları sağlar. Temel tahminler; 2020 oranlarının değişmeyeceğini varsayar ve bunları gelecekteki nüfus artışı ve yaşlanmayı açıklayan ulusal nüfus projeksiyonuna uygular. Cancer Tomorrow sitesinin yeni özelliği; kullanıcının 2020 yılından itibaren insidans ve mortalite trendlerindeki değişikliği belirlemesini ve böylece gelecekte kanser oranlarının nasıl gelişeceğini içerir.
IARC yöneticisi Dr. Elisabete Weiderpass, meme kanserinin erken teşhisi ve tedavisinin tüm dünyada aşamalı olarak uygulanmasını destekleyen kanıta dayalı ve kaynak-katmanlı rehberlere çok ihtiyaç olduğunu belirttikten sonra Dünya Sağlık Örgütü ve IARC’nin; 2021 yılında yeni bir küresel meme kanseri girişimi için şu anda birlikte çalıştıklarını ve nüfus seviyeli sonuçları iyileştirmek için erken teşhisin ve kapsamlı tedavinin geliştirilmesi üzerine odaklandıklarını söylüyor.
Dr. Weiderpass “2020 yılı için güncellenen küresel kanser rakamları, bugün görülen farklı kanser paternlerinin yanı sıra gelecek yıllarda kanser yükünde beklenen artışı da vurgulamaktadır. Bu hastalığı hem halk sağlığı sorunu hem de ekonomik bir problem olarak ele almaya acil ihtiyaç vardır. Kanser önleme burada önemli rol oynamaktadır. Kanseri önleme ve erken tanı için etkili girişimler mevcuttur ve bu yıkıcı hastalığın öngörülen artışını kontrol etmek için bu girişimler kanser planlamasına dahil edilmelidir.” diyerek sözlerini tamamlamaktadır.
- İlgili konu: Kanserden korunma
