HPV'ye Bağlı Baş-Boyun Kanseri Erken Tanısında Yeni Dönem: Likit Biyopsi HPV-DeepSeek

Baş-boyun kanserleri, özellikle insan papilloma virüsü (HPV) ile ilişkili olan formlarında genç erişkinleri de etkileyebilen, sessiz ilerleyen ve sıklıkla geç evrede teşhis edilen agresif tümörlerdir. Geleneksel tanı yöntemi olan doku biyopsisi girişimseldir, erken evrede yetersiz kalabilir ve yanlış negatiflik oranları yüksektir. Bu nedenle, minimal girişimsel, yüksek duyarlılığa sahip ve kan üzerinden uygulanan tanı yöntemleri kritik öneme sahiptir.

İşte bu noktada, Massachusetts Eye and Ear ile Broad Institute ortaklığında geliştirilen “HPV-DeepSeek” adlı likit biyopsi testi, tüm genom dizileme (WGS) temelli bir yaklaşım sunarak çığır açıcı sonuçlar ortaya koydu. Çalışma bulguları, 20 Mayıs 2025'te Clinical Cancer Research dergisinde yayımlandı.

---

Görselin açıklaması: HPV’ye bağlı baş-boyun kanserlerinin erken tanısı için geliştirilen bu yöntem, kanda dolaşan serbest tümör DNA’sını (ctDNA) analiz ederek hastalığı çok erken evrede saptamayı amaçlar. Bu işlemler şu adımlarla gerçekleşir:

• İlk olarak, hastadan standart bir kan örneği alınır. Bu kan örneğinden, hücre dışı serbest DNA (cfDNA) izole edilir. Ardından, bu cfDNA içindeki HPV’ye ait olabilecek küçük tümör DNA parçaları (ctHPVDNA) ayrıştırılır. Bu parçalar, dizileme işlemine uygun hale getirilmek üzere özel adaptörlerle işaretlenerek bir “kütüphane” oluşturulur.
• Hazırlanan bu DNA kütüphanesi, HPV genomu gibi hedef bölgelerin seçilip zenginleştirildiği özel bir aşamadan geçirilir. Bu sayede, az miktarda bulunan HPV’ye özgü genetik materyal daha görünür hale gelir. Daha sonra tüm genom dizileme (WGS) cihazları ile bu örnekler yüksek hassasiyetle dizilenir.
• Elde edilen dizileme verileri, gelişmiş biyoinformatik analizlerle değerlendirilir. Bu analizlerde HPV genomuna ait okuma sayısı, HPV’nin hangi bölgelere entegre olduğu, tüm genom kapsamı, viral ve insan DNA’sı üzerindeki özgül varyantlar (SNP’ler) ve DNA parçalanma desenleri incelenir.
• Sonuçta bu veriler ışığında, kişide HPV’ye bağlı bir baş-boyun kanseri olup olmadığı belirlenir. Bu yöntem, özellikle belirti göstermeyen bireylerde erken tanı ve tarama amacıyla kullanılabilecek, yüksek doğruluk oranına sahip yenilikçi bir moleküler testtir.

---

HPV-DeepSeek: Mevcut Tanı Yöntemlerinden Çok Daha Hassas

%98.7 Duyarlılık ve %98.7 Özgüllük!

“HPV-DeepSeek”, dolaşımdaki tümör DNA’sı (ctDNA) üzerinden HPV'ye bağlı yassı hücreli baş-boyun kanserlerini (YHBBK) tanımlamak için geliştirilen WGS tabanlı bir testtir. Bu yöntem, hem tekli hem de kombine mevcut likit biyopsi testlerinden anlamlı derecede daha yüksek duyarlılık ve özgüllük göstermiştir.

• WGS (Whole Genome Sequencing - Tüm Genom Dizileme), bir organizmanın veya tümör hücresinin DNA’sındaki tüm genetik bilgiyi baz düzeyinde okuyarak analiz eden ileri bir genomik teknolojidir. Bu yöntem sayesinde kanser gibi hastalıklarda genetik değişiklikler bütünsel olarak tespit edilebilir, böylece tanı ve hedefe yönelik tedavi stratejileri geliştirilebilir.
• ddPCR (Droplet Digital PCR - Damlacık Dijital PCR), belirli DNA veya RNA dizilerini ultra hassas şekilde çoğaltarak kantitatif olarak ölçebilen bir moleküler test yöntemidir. Kanser tanısında belirli mutasyonları veya virüs DNA’sını (örneğin HPV) kan örneklerinde düşük seviyede dahi tespit edebilme avantajı sunar.

Sonuçlar:

• HPV-DeepSeek:

  • Duyarlılık: %98.7

  • Özgüllük: %98.7

• Karşılaştırmalı yöntemler:

  • Tekli ddPCR: %94.2 duyarlılık

  • Çoklu ddPCR: %90.6 duyarlılık

  • HPV protein antikorları: %87.4 duyarlılık

Bu yüksek performans, hastalık belirtisiz evredeyken bile korunmuştur. Yani HPV-DeepSeek, belirti göstermeyen kişilerde bile kanser saptama potansiyeli taşımaktadır.

---

---

Tanı Doğruluğu Zirvede: AUC Değerleri ile Güçlü Karşılaştırmalar

WGS ctDNA yöntemi, tanı doğruluğu açısından da rakiplerinden açık ara öndedir:

• WGS HPV-ctDNA: AUC 0.99

• ddPCR: AUC 0.90

• HPV antikor testleri: AUC 0.83

• Klinik değerlendirme: AUC 0.82
  (P < 0.001 tüm karşılaştırmalarda)

Bu, özellikle erken evre hastalarda bile tanının doğrulukla konulabildiğini gösteriyor.

---

Tarama Modellemesi: En Az Kişiyi Taramak, En Yüksek Kesinlik

Araştırmacılar ayrıca 55-74 yaş arası erkek bireylerde olası tarama uygulamalarını da modelledi. HPV-DeepSeek bu modelde:

• Tarama gereken birey sayısı: 2.903

• Pozitif öngörü değeri (PPV): 2.6 (En yüksek)

Yani diğer yöntemlere kıyasla daha az kişiyi tarayarak daha doğru sonuç elde edilebiliyor.

---

10 Yıl Öncesine Kadar Teşhis Mümkün Mü?

Araştırmacılar, bir başka çalışmada, HPV-DeepSeek testini kanser tanısı konulmadan 1.3 ila 10.8 yıl önce alınmış 28 kan örneği üzerinde test etti. Sonuçlar çarpıcı:

• 28 vakadan 22’sinde HPV’ye bağlı orofarinks kanseri belirtileri tespit edildi.

• Tanıdan 4 yıl önce %100 tespit oranı

• En uzun öngörü süresi: 7.8 yıl

• Makine öğrenmesi ile geliştirilen modelle 10 yıl içinde tanı koyma başarısı: %96 (27/28 vaka)

Bu, klinik olarak önleyici onkolojinin kapısını aralayabilir.

---

HPV-Dışı Baş-Boyun Kanserlerde MAESTRO ile MRD Tespiti

Aynı araştırma ekibi, HPV negatif YHBBK hastalarında cerrahi sonrası ölçülebilir artık hastalığı (MRD) belirlemek için yeni bir test geliştirdi: MAESTRO. Bu testin çalışması da eşzamanlı olarak yayımlandı.

MAESTRO Testi Özellikleri:

• WGS temelli, tümör bilgili, mutasyon zenginleştirme esaslı

• 24 hasta üzerinde denendi

• Pozitif öngörü değeri (PPV): %92.9

• Negatif öngörü değeri (NPV): %80

Erken MRD tespiti, nüks ve genel sağkalım ile doğrudan ilişkilendirildi. Bu testin, adjuvan tedavi kararlarında yol gösterici olması bekleniyor.

---

Geleceğe Bakış: Kişiselleştirilmiş Kanser Yönetimi

Bu likit biyopsi yaklaşımlarıyla artık yüzlerce hatta binlerce iğneyi samanlıkta arayabiliyoruz. Bu da tanı doğruluğunu dramatik şekilde artırıyor. Bu teknolojiyle, hastalara daha az yan etkili, daha erken ve daha isabetli tedavi seçenekleri sunabileceğiz.

---

Sonuç

WGS temelli likit biyopsi teknolojileri, HPV-ilişkili baş-boyun kanserlerinin tanı ve tarama süreçlerinde devrim niteliğinde bir ilerleme vadediyor. Özellikle HPV-DeepSeek’in gösterdiği üstün performans, hem belirtisiz bireylerde tarama yapılmasına olanak tanıyor hem de bireyselleştirilmiş onkoloji çağını bir adım daha ileri taşıyor. Önümüzdeki yıllarda bu testlerin klinik pratiğe entegre edilmesiyle baş-boyun kanserlerinde erken teşhis, daha az tedavi ve daha iyi yaşam kalitesi mümkün olabilir.

---

HPV-DeepSeek ve MAESTRO’yu Geliştiren Araştırma Ekibi: Faden Lab

Faden Lab, Harvard Tıp Fakültesi’ne bağlı Massachusetts Eye and Ear Hastanesi bünyesinde faaliyet gösteren, baş-boyun kanserlerine odaklanan translasyonel bir araştırma laboratuvarıdır. Bu laboratuvar, özellikle HPV ile ilişkili baş-boyun skuamöz hücreli kanserlerde erken tanı, minimal rezidüel hastalık (MRD) tespiti ve likit biyopsi tabanlı genomik analizler üzerine yoğunlaşmaktadır. Geliştirdikleri ileri düzey moleküler araçlar arasında WGS (tüm genom dizileme), cfDNA analizleri, fragmentomik ve entegromik yaklaşımlar yer almaktadır.

Bu laboratuvar, yakın zamanda geliştirilen HPV-DeepSeek ve MAESTRO testlerinin yürütüldüğü araştırma merkezidir. HPV-DeepSeek, WGS tabanlı likit biyopsiyle HPV ilişkili baş-boyun kanserlerinin erken tanısını hedeflerken; MAESTRO testi, HPV negatif tümörlerde cerrahi sonrası ölçülebilir artık hastalığı (MRD) tespit etmek için geliştirilmiştir. Her iki çalışmanın da baş araştırmacısı ve Faden Lab’ın direktörü, Harvard Tıp Fakültesi öğretim üyesi ve Massachusetts Eye and Ear’da kulak-burun-boğaz cerrahı olan Dr. Daniel L. Faden’dır.