IBM’in Tarihi – Watson kimdir?
IBM, 1911 yılında New York’da kart delici makinelerin bulucusu Herman Hollerith’in patentlerini işlemek ve geliştirmek için Thomas J. Watson tarafından kurulmuştur. Donanım, yazılım, sunucu, süper bilgisayarlardan nanoteknolojiye kadar birçok alanda faaliyet gösteren IBM şirketinin ismi International Business Machines yani uluslararası iş bilgisayarları kısaltmasından gelmektedir. IBM, hayatımızın her alanında çok sık kullandığımız ATM, disket, kişisel bilgisayar, barkod uygulaması gibi yüzlerce buluşa imza atmıştır. Yaklaşık 170 ülkede ve 370 binden fazla çalışanıyla dünyanı en büyük teknoloji şirketlerden birisidir. IBM, Kasparovla satranç mücadelesinde tanıdığımız deep blue adlı süper bilgisayarıyla insan makine etkileşimine farklı bir boyut kazandırdı. 2011 yılında ise IBM’nin yeni süper bilgisayarı Watson ile tanıştık; Watson, ABD’de yayınlanan Jeopardy adlı bilgi yarışmasında soruları cevaplayarak insan rakiplerini büyük farkla yendi.
Watson, ismini IBM’in kurucularından Thomas J. Watson’dan almaktadır. David Ferruci liderliğinde geliştirilen Watson sorulan sorulara cevap verebilmesiyle öne çıktı. Watson, doğal dil işleme özelliği ve geleneksel bilgi sistemlerinin dışında bilişsel bilişim (cognitive computing) ile internet ortamının yaklaşık %80’inin oluşturduğu düzensiz veri yapılarının anlayabiliyor ve kendini eğitebiliyor. Bunu şöyle bir örnekle de açıklayabiliriz. Düzenli veri yapıları dediğimiz kavram bir insanın boyu, kilosu, göz rengi gibi verilerin belirli bir formda tutulduğu ve bunların kullanıldığı veri yapılarıdır. Bu veriler kolaylıkla çeşitli algoritma ve yazılımlar ile işlenebilir ve oradan farklı çıkarımlarda bulunulabilir. Ancak Watson farklı bir yaklaşımla geliyor ve insan beynini taklit ediyor. Watson’a bir kelime verelim ve bu “kanser” olsun. Watson bunu tüm veriler içerisinde ilişkilendiriyor ve size kanser türlerini, belirtilerini, kişiye göre farklı tedavi planlarını sunuyor. Hem de bunları size kaynakça ve olasılık yüzdeleri göstererek yapıyor. Burada aynı zamanda tahmin yeteneği de ön plana çıkıyor. İnsanların büyük sıkıntılarından birisi olarak ne soracağını bilmemesi konusunda da Watson tahmin etme yeteneği ile sizi yönlendirebiliyor.
IBM Watson Kanser Alanına Adım Atıyor
Bilgi yarışmasında birinci olmasının ardından süper bilgisayar Watson, birçok başka alanda kullanılabilecekken, sağlık hizmetlerinde, daha özelinde kanser tedavisinde kullanılmak üzere New York’ta bulunan Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi’ne (MSKKM) veriliyor. Yaklaşık 5 yıldır onkoloji için eğitilen IBM Watson, tedavi karar verme hızlarını önemli oranda artırdı. Eğitim esnasında; kan testi sonuçları, patoloji ve tümor boyutu, yeri ve türü hakkında bilgi veren görüntüleme raporları, genetik mutasyon durumları kullanıldı ve bunlar çok kapsamlı tıbbi literatür taramalarıyla kombine edilerek kanıta dayalı tedavi planları oluşturuldu.
Yapay zekanın uç örneği Watson, doktorların sorgu ve kararlarının da dahil olduğu milyonlarca sayfa yazıyı okuyup anlayarak olasılık hesaplarıyla tedavi planları sunuyor. İlk olarak akciğer, meme ve kolorektal (kalın bağırsak) kanser türlerinde eğitilen Watson’ın yaptığı tedavi önerileri, 1’den 3. evreye kadar olan meme kanserli hastalar için %90’ın üzerinde bir doğruluğa sahipti. Ayrıca akciğer kanseri tavsiyesi için harcadığı zaman deneyimli MSKKM onkologlarının harcadığı zamanın yarısı kadardı.
Hindistan’da 638 hasta ile Manipal Kanser Merkezi’nde yapılan bir araştırmada, hekimlerin hasta verilerini inceleyerek karar verme süreleri yaklaşık 20 dakika olarak bulunurken, bu süre Watson için sadece 40 saniye idi.
Günümüzde bir bilim insanı kendi alanında yenilikler karşısında geride kalmamak için senede yaklaşık 200 ile 300 araştırma yazısı okuyabiliyorken Watson için bunun bir sınırı yoktur. Watson’ın ilaç keşfi için kullandığı platform 25 milyon Medline bildiri özeti, 1 milyondan fazla makale ve 4 milyon patent ile eğitildi ve ayrıca her ay 10 bin yeni bilimsel makale ve 100 yeni klinik çalışmanın verileriyle eğitilmeye devam ediliyor.
Bilişsel bilişim kavramı ile güçlenen yapay zeka, hekimlerin karar vermeleri konusunda yardımcı olabileceği öngörüsünün uzak bir gelecekte değil, bugün gerçekleştiğini görüyoruz ve bu eğitim Watson için sadece 5 yıl sürdü. Bunun genç bir doktoru eğitmekten farkı yok ve gelecekte Watson hekimler için vazgeçilmez bir araç olacak. .
İleri Okuma: Watson, Kanserin Her Alanında
Öncesinde Watson için 6 aydan 9 aya kadar süren kanser eğitimleri artık 30 gün sürüyor ve bu yapay zeka yazılımı yaklaşık 30 kanser merkezi ve Çin ile ABD’de onlarca araştırma enstitüsünde test ediliyor.
Watson, ABD’deki çoğu kanser merkezi için test aşamasında olmasına rağmen geçtiğimiz günlerde Florida’da bulunan Jüpiter Sağlık Merkezi’nde meme, akciğer, kolorektal, mide, rahim ağzı ve yumurtalık kanserleri için bulut tabanlı bir sistem kuruldu. Buna ilave olarak, Tayland, Hindistan, Kore ve Slovakya’da bazı hastanelerde kullanılıyor ve Çin’de bazı hastane sistemlerine uyarlanmaya çalışılıyor.
IBM Watson’ın onkoloji alanında yardımcı olan çeşitli uygulamaları da mevcuttur. Geçtiğimiz ocak ayında DNA sekanslama donanımları üreten İllumina firmasıyla işbirliği yaptı. Bu işbirliği ile genetik analiz işlemlerinde bilim adamları ile aynı standartlarda sonuçları daha kısa zamanlarda çıkartmayı amaçlıyor. IBM Watson aynı zamanda immünoterapiye de dokunmuştur. Geçtiğimiz Aralık ayında Pfizer, IBM Watson Health ile bir ekip çalışması içerisinde araştırmacıların yeni ilaç hedefleri, çalışmalar için potansiyel kombinasyon tedavileri ve klinik çalışmalar için hasta seçiminde yardımcı olmuştur.
Watson ilk olarak hastalar için çeşitli tedavi planları sunulmasında kullanıldı. Evet, şu an için sadece belli kanser türleri için onkolojik tedavi planları sunuyor; fakat yakın gelecekte cerrahi, radyoterapi ya da hormon tedavisi planları da sunarak hastayı kısa ve uzun vadede nelerin beklediğini gösterebilecek beceriye ulaşacaktır.
