Kanser Tedavilerinde 30 Yılın Bilançosu – Neler Değişti ve ve Devam Eden Zorluklar?

Kanser araştırmalarında ve tedavisinde son yıllarda kaydedilen olağanüstü ilerlemeler, milyonlarca yaşamı kurtarmaya devam ederken, kanser hâlâ tam olarak çözülemeyen bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ediyor.

2024 yılı Amerikan Kanser Araştırmaları Derneği’nin (AACR) Kanser İlerleme Raporu, hem bu başarıları kutluyor hem de gelecekte daha fazla gelişme sağlanabilmesi için önemli zorlukların aşılması gerektiğini vurguluyor.

Tedavide Kaydedilen İnanılmaz Gelişmeler

AACR’nin bu yıl 14.’sü yayımlanan ve 216 sayfadan oluşan kapsamlı raporu, kanser tedavisi, önlenmesi ve erken teşhiste kaydedilen "muazzam" ilerlemeleri gözler önüne seriyor. Özellikle erken teşhis ve tedavi yöntemlerindeki ilerlemeler, kanser vakalarının daha erken yakalanmasına ve milyonlarca hayatın kurtarılmasına olanak tanıdı. Rapor, ABD'de 1991 ile 2021 yılları arasında kansere bağlı yaşam kaybı oranının %33 düştüğünü ve bu sayede yaklaşık 4,1 milyon kanser ölümünün önlendiğini bildiriyor.

Çocuk kanserleri konusunda da büyük gelişmeler kaydedildi. Son 20 yılda çocuk ve ergenlerdeki genel kansere bağlı yaşam kaybı oranı %24 oranında azaldı. ABD'de çocuklarda kanser teşhisi sonrası 5 yıllık sağkalım oranı, 1970'lerin ortasında %58 iken, 2013-2019 yılları arasında bu oran %85'e yükseldi. Bu ilerleme, kanser genetiğinin deşifre edilmesi sayesinde hedefe yönelik yeni ilaçların geliştirilmesiyle mümkün oldu.

• İlgili Konu: 4 Şubat 2024 Dünya Kanser Gününde Önemli Mesaj: Kanser Yükü Artarken Eşitsizlikler Öne Çıkıyor

Yeni Onaylanan Kanser İlaçları ve Teşhis Araçları

2023-2024 mali yılında, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tamamen yeni 15 kanser tedavisi, daha önce onaylanmış ilaçlar için 15 yeni endikasyon ve yeni bir görüntüleme aracı onayladı. Ayrıca yapay zeka (YZ) destekli erken kanser teşhis ve tanı araçları da sağlık alanında devrim yaratıyor. Bu yeni teknolojiler kanser teşhisini daha sofistike hale getiriyor ve tümörlerin hücresel düzeyde daha iyi anlaşılmasına olanak sağlıyor.

Çocuklar için iki yeni moleküler hedefli tedavi de bu dönemde onay aldı: Tovorafenib, belirli beyin tümörü türleri için ve repotrectinib, NTRK gen füzyonu olan çeşitli kanser türlerinde kullanılmak üzere onaylandı. Ayrıca, Eflornitin, yüksek riskli nöroblastomalı çocuklarda nüks riskini azaltmak amacıyla onay aldı.

İlerlemenin Önündeki Büyük Zorluklar

Tüm bu ilerlemelere rağmen, kanserle mücadelenin önünde hâlâ büyük zorluklar var. 2022'de Dünya genelinde 20 milyondan fazla, 2024 yılında ABD'de 2 milyondan fazla yeni kanser vakasının teşhis edilmesi ve 611.000'den fazla yaşam kaybı yaşanması bekleniyor. Bazı kanser türlerinde insidans (sıklık) oranları artış gösteriyor. Özellikle, aşı ile önlenebilir olan insan papilloma virüsü (HPV) ile ilişkili kanserler ve genç erişkinlerde rahim ağzı kanseri vakaları artıyor. Rapor, 30-34 yaş arasındaki kadınlarda rahim ağzı kanseri insidansının 2012-2019 yılları arasında yıllık %2,5 oranında arttığını ortaya koyuyor.

Daha da endişe verici olan ise HPV aşısı konusundaki farkındalık ve aşılama oranlarının düşük kalması. ABD'de 2022 yılında 9-17 yaş grubundaki çocuk ve ergenlerin sadece %38,6'sı en az bir doz HPV aşısı almış durumda. Aşının etkinliği kanıtlanmış olmasına rağmen, aşılamanın yaygınlaştırılması konusunda daha fazla çaba gerekiyor.

Rapor ayrıca, 50 yaş altı yetişkinlerde erken başlangıçlı kanser vakalarının arttığına dikkat çekiyor. Meme, kolorektal ve diğer bazı kanser türlerinin genç erişkinlerdeki oranları yükseliyor.

Önlenebilir risk faktörlerinin kansere katkısının büyük olduğu da belirtiliyor; tüm kanser vakalarının %40'ı sigara kullanımı, aşırı kilo ve alkol gibi önlenebilir faktörlerle ilişkilendiriliyor. Aşırı alkol tüketiminin ise altı farklı kanser türü riskini artırdığı biliniyor.

Kanser Tedavisinde Finansal Zorluklar

Kanser hastaları, sadece sağlık açısından değil, finansal açıdan da zorluklar yaşıyor. Rapor, kanser teşhisi konan hastaların %40'ından fazlasının, tedavinin ilk iki yılında tüm birikimlerini tükettiğini ortaya koyuyor. Çocukluk çağında kanseri yenmiş yetişkinlerde ise %20,7’si tıbbi faturalarını ödemekte zorlanıyor, %14,1’i ise tıbbi bakımı karşılayamıyor.

Dünya genelinde ise, 2020-2050 yılları arasında kanserin küresel ekonomik yükünün 25,2 trilyon dolar olması bekleniyor. Bu nedenle, maliyetlerin kontrol altına alınması ve hasta destek programlarının artırılması da büyük önem taşıyor.

İleriye Dönük Adımlar: Daha Fazla Yatırım, Daha Fazla İlerleme

Bu zorluklara rağmen, kanser araştırmalarında "eşsiz fırsatlar" dönemindeyiz. Gelecek dönemde kanser araştırmaları ve hasta bakımı konusunda heyecan verici gelişmeler bekleniyor. Ancak bu ilerlemenin sürdürülebilmesi için, araştırma fonlarının sağlam bir şekilde devam etmesi gerek,yor.

AACR, Kongre'yi ve diğer paydaşları, 2025 mali yılı için NIH bütçesinin en az 51,3 milyar dolar, NCI bütçesinin ise 7,934 milyar dolar olarak belirlenmesi için harekete geçmeye çağırıyor. Ayrıca, Kanser Moonshot programı için 2026'ya kadar 3,6 milyar dolar fon talep ediliyor. Bu yatırımlar sayesinde kanser tedavisinde daha fazla ilerleme sağlanacak, kanserden sağkalım oranları artacak ve ABD, bilimsel araştırmalarda liderliğini sürdürecek.

Sonuç olarak, AACR’nin 2024 raporu, kanserle mücadelede kaydedilen büyük adımları kutlarken, eksikliklerin ve ihtiyaçların altını çiziyor. Eğer gerekli adımlar atılırsa, bir gün kanseri önleme ve tedavi etme savaşını kazanma yolunda büyük ilerlemeler kaydedilebileceği umut ediliyor.