Karboplatin ve Pemetrekset Kemoterapi Rejimi

Karboplatin + Pemetrekset Nedir?

Karboplatin ve pemetrekset kombinasyonu, küçük hücreli dışı akciğer kanseri (KHDAK) başta olmak üzere akciğer kanserinin tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir kemoterapi rejimidir. Bu ilaçlar, kanser hücrelerinin DNA'sını hedef alarak hücresel yapıyı bozar, bölünmelerini engeller ve ölümlerine neden olur.

Tedavi Amaçları

• Lokalize Akciğer Kanseri: Hastalık sadece akciğer ile sınırlıysa ve başka bölgelere yayılmamışsa, tedavinin amacı tam iyileşme (kür) sağlamaktır.

• Metastatik Akciğer Kanseri: Kanser, vücudun farklı bölgelerine yayılmışsa, tedavinin amacı tümörü küçültmek ve hastalığa bağlı belirtileri hafifletmektir.

• Evre 3 Ameliyatla Çıkarmaya Uygun Olmayan KHDAK: Durvalumab (Imfinzi) adlı immünoterapi belirli hastalarda, karboplatin + pemetrekset ve radyoterapi sonrasında kullanılarak hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve sağkalım süresini uzatabilir.

---

Karboplatin Nedir?

Karboplatin, platin bazlı alkilleyici ajanlar sınıfına giren bir kemoterapi ilacıdır ve DNA'ya doğrudan zarar vererek kanser hücrelerinin bölünmesini engeller.

Etki Mekanizması:

• Karboplatin, kanser hücrelerinin DNA'sındaki guanin bazlarına çapraz bağlar oluşturur (DNA içi ve DNA zincirleri arası çapraz bağlar).
• Bu çapraz bağlar, DNA’nın doğru bir şekilde kopyalanmasını ve onarılmasını engeller.
• Hasarlı DNA, hücre döngüsünü durdurur ve apoptoz (programlanmış hücre ölümü) mekanizmasını tetikler.
• Sağlıklı hücreler de etkilenebilir ancak kanser hücreleri daha hızlı bölündüğünden, Karboplatin en çok bu hücreleri hedef alır.

Farmakolojik Özellikleri:

• Hedefi: Hızlı bölünen hücreler, özellikle DNA replikasyonu yapan kanser hücreleri.
• Uygulama şekli: İntravenöz (IV) infüzyon.
• Böbrek yoluyla atılım: Doz ayarlaması, böbrek fonksiyonuna göre yapılmalıdır.
• En yaygın yan etkiler: Miyelosupresyon (özellikle trombositopeni), bulantı/kusma, böbrek hasarı, nörotoksisite.

Avantajı: Sisplatine kıyasla daha düşük böbrek ve nörotoksisite riski taşır, ancak yine de böbrek fonksiyonları dikkatle izlenmelidir.

---

Pemetrekset Nedir?

Pemetrekset, antimetabolit kemoterapi ajanları sınıfına giren bir folat analoğu olup, DNA sentezi için gerekli enzimleri inhibe ederek kanser hücrelerinin büyümesini durdurur.

Etki Mekanizması:

• Pemetrekset, folat bağımlı üç ana enzimi inhibe eder:

  1. Timidilat sentaz (TS): DNA sentezi için gerekli olan timidilat üretimini engeller, böylece hücreler DNA replikasyonunu gerçekleştiremez.
  2. Dihidrofolat redüktaz (DHFR): Folat döngüsünü bozarak hücresel onarım mekanizmalarını etkisiz hale getirir.
  3. Glikoinozin monofosfat transformilaz (GARFT): Pürin sentezini engeller, böylece RNA sentezini de durdurarak hücresel büyümeyi kısıtlar.

• Bu üçlü etki sayesinde pemetrekset, hızla bölünen kanser hücrelerinin büyümesini durdurarak apoptozu (hücre ölümü) tetikler.

• Özellikle adenokarsinom tipi küçük hücreli dışı akciğer kanseri (KHDAK) ve malign mezotelyoma gibi folat bağımlı kanserlerde etkilidir.

Farmakolojik Özellikleri:

• Hedefi: DNA ve RNA sentezi yapan hızla bölünen hücreler.
• Uygulama şekli: İntravenöz (IV) infüzyon.
• Böbrek yoluyla atılım: Böbrek yetmezliği olan hastalarda doz ayarlanmalıdır.
• Destek tedavisi: Yan etkileri önlemek için tedavi öncesinde ve süresince folik asit ve B12 vitamini desteği zorunludur.
• En yaygın yan etkiler: Miyelosupresyon (lökopeni, anemi, trombositopeni), mukozit, bulantı/kusma, yorgunluk, deri döküntüsü.

Avantajı: Folik asit ve B12 vitamini desteği ile yan etkileri azaltılabilir.

---

Tedavi Programı

Karboplatin/Pemetrekset Uygulama Takvimi

• Karboplatin: 1. gün, 30 dakikalık intravenöz (IV) infüyon ile uygulanır.

• Pemetrekset: 1. gün, 10 dakikalık IV infüyon ile uygulanır.

• Toplam infüyon süreleri:

  • 1. gün için yaklaşık 2 saat sürebilir.

  • Ek premedikasyonlar ve hidrasyon işlemleri ek süre gerektirebilir.

Bu rejim genellikle hastaneye yatırmadan ayaktan tedavi merkezlerinde uygulanır. Ancak hastaneye yatırılması gereken hastalar için hastane koşullarında da uygulanabilir.

• Tedavi döngüsü: 21 günlük sürelerde tekrarlanır (1 döngü).

• Metastatik olmayan hastalar için en fazla 6 döngü uygulanabilir.

• Radyoterapi ile kombine kullanıldığında 4 döngü uygulanabilir.

• Metastatik hastalar için tedavi hastalık ilerleyene veya yan etkiler tolere edilemez hale gelene kadar devam eder.

---

---

Yan Etkiler

Bu tedavi protokolündeki her ilaç farklı yan etkilere sahiptir. Ancak kombine kullanım durumunda en sık rapor edilen yan etkiler şunlardır:

• Düşük beyaz kan hücre sayısı (lökopeni) - %63

• Bulantı ve kusma - %57

• Düşük trombosit sayısı (trombositopeni) - %51

• Yorgunluk (fatigue) - %44

• Karaciğer hasarı - %22

• Düşük kırmızı kan hücre sayısı (anemi) - %21

• Saç dökülmesi - %16

• Deri döküntüsü - %7

• Bağırsak sorunları (kabızlık / ishal) - %7-12

• Nötropenik ateş - %3-5

• Böbrek hasarı - %10

Yan etkiler sebebiyle hastaların %1-13' ü tedaviyi erken bırakmak zorunda kalabilir.

---

Takip ve Gözlem

• Kan testleri: Tedavi öncesi ve sürekli aralıklarla tam kan sayımı (hemogram), biyokimyasal testler yapılmalıdır.

• Görüntüleme tetkikleri: Tedavi öncesi, tedavi sürecinde ve sonunda X-ray, BT, PET veya MRG gibi tetkikler yapılabilir.

Test sonuçlarına göre doktor şu kararları alabilir:

• Tedaviye aynı dozda devam edilmesi,

• Doz azaltılması,

• Tedaviye ara verilmesi,

• Alternatif bir tedaviye geçiş.

---

Tedavi Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• NSAID Kullanımı: Pemetrekset alımından önce 2-5 gün ve sonrasında en az 2 gün boyunca NSAID (ibuprofen, naproksen) türevi ilaçlardan kaçınılmalıdır.

• Vitamin Takviyeleri:

  • B12 vitamini (Dodex®) enjeksiyonu tedaviye başlamadan 3-5 gün önce başlanmalı ve her 9 haftada bir (3 döngüde bir) uygulanmalıdır.

  • Folik asit (Folbiol®), pemetrekset tedavisinden 7 gün önce başlanmalı ve tedavi tamamlandıktan sonra 21 gün daha devam edilmelidir.

• Deksametazon Kullanımı: Cilt reaksiyonlarını önlemek için pemetreksetten önceki gece ve kemoterapi sabahı, günde iki kez oral olarak Kordexa 8 mg tablet alınabilir.

• Karboplatin Alerjik Reaksiyonu: Özellikle 6-9 döngü sonrasında ciddi reaksiyonlar görülebilir, bu nedenle desensitizasyon protokolleri uygulanabilir.

Bu tedavi sürecinde doktorunuza danışıp olası yan etkiler ve alternatif seçenekler hakkında bilgi almanız önemlidir.