Kordon kanı nedir, ne işe yarar, nasıl alınır?

Kordon kanı uygulamaları, ülkemizde 2005 yılında Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren Kordon Kanı Bankacılığı Yönetmeliği ile yasal düzenlemeye tabi tutulmuştur. Ayrıca Temmuz Ayı, ABD'de kordon kanı farkındalık ayıdır ve bu önemli konu hakkında daha fazla bilgi edinmek için bir fırsat olarak görülmektedir. Kordon kanının dondurularak saklanması, ileride bu bebeğin veya ailesinin bazı kanserler gibi hastalık durumlarında hayat kurtarıcı olabilir.

Kordon kanı nedir ve ne işe yarar?

Kordon kanı, hastalıklarının tedavisi için kök hücre nakline ihtiyaç duyan ya da duyacak olan hastalar için, kök hücre kaynağı olarak kullanılmak üzere saklanmaktadır. Gelecekte başka bazı amaçlarla kullanımı söz konusu olabilirse de, halen farklı amaçlarla saklanmasına neden olabilecek kesin bilimsel veriler oluşmamıştır.

- İlgili Konu: Kök hücre nakli nedir? Hangi kanserlerin tedavisinde kullanılır?

Bugünkü bilimsel veriler, kordon kanının, verici tarafından kullanılmasının düşük bir ihtimal olduğunu ve kullanılması gerektiğinde de sadece bazı hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini göstermektedir. Ayrıca bilimsel çalışmalar, saklanan kök hücrelerin, başkalarına ait kök hücrelerden daha etkili olamadığını da göstermektedir. Gelecekte çıkabilecek bazı rahatsızlıklar için kullanmak istenen kordon kanının, o rahatsızlıklara yönelik özellikleri şimdiden taşımaya başlamış olabileceği de bir başka gerçektir.

Mevcut araştırmalara göre saklatılan kordon kanının, verici tarafından kullanılma ihtimali 20.000 kordon kanında bir kadardır.

Kordon kanı bugünkü veriler ışığında 15 yıla kadar sağlıklı olarak saklanabilmektedir. Ancak mevcut yöntemlerle toplanan kordon kanları içerisindeki kök hücre miktarı 40 kg üzerindeki hastalar için yeterli olamamaktadır. Bu nedenle 12 yıllık bir saklama süresi sonunda, saklatılan kordon kanı, çocuk için yetersiz kalabileceğinden, başka bir gerekçeyle saklanmasına devam edilmesi için başvurulmazsa, kordon kanına ihtiyaç duyan başka hastaların kullanımına açık olacaktır. İstenirse daha önce de kordon kanı başkalarının kullanımına açılabilir.

Kordon kanının, hematopoietik kök hücre nakli işlemlerinde kullanılması onaylanmıştır. Kordon kanı kan oluşturucu kök hücreleri içerir ve bu; lösemi ve lenfoma gibi kan kanserli hastalara tedavide ve ayrıca orak hücre hastalığı ve Wiskott-Aldrich sendromu gibi kan ve bağışıklık sistemi bozukluklarının tedavisinde kullanılır.

Birçok hematolojik (kan ve kemik iliği kaynaklı) kanser hastasında, hastalık kan hücrelerinde bulunur. Bu hastalarda kemoterapi tedavisi kanser hücrelerini öldürürken sağlıklı kan oluşturan kök hücreleri de öldürür. Kordon kanından nakledilen kök hücreler, kemoterapiden sonra sağlıklı kan hücreleri sağlamaya yardımcı olabilir.

Ancak, kordon kanı tek başına bir tedavi yöntemi değildir. Kordon kanı kök hücreleri içerdiği için kök hücrelerin herhangi bir hastalığı tedavi edebileceğini düşünenler olabiliyor. Bilimsel bakıldığında, durum böyle değildir. Kordon kanının, hematolojik kanserlerin tedavisi sırasında sıfırlanan kemik iliğine yeni kök hücre sağlamak dışındaki kullanımları henüz onaylanmamıştır, başka rahatsızlıkların tedavisinde kullanılamaz.

Kordon kanı bankacılığı

Kordon kanı alınır, dondurulur ve yıllarca kordon bankasında güvenle saklanabilir. Dondurularak korunan yöntem hücrelerin bütünlüğünü korumak için çok önemlidir ve uzmanlar tarafından dikkatli yapılması gerekir.

Bebeğin kordon kanını özel bir bankada saklayarak ileride çocuğunuza ya da birinci ve ikinci derece akrabaları tarafından kullanılmasını sağlayabilirsiniz.

Kordon kanını ayrıca bağışlayabilirsiniz, böylece hematopoetik kök hücre nakli gereken bir hastada kullanılabilir.

Özel kordon kanı bankaları, doku uygulama yönetmelikleri ve bulaşıcı hastalıkların test edilmesi gibi Kordon Kanı Bankacılığı Yönetmeliği kurallarına uymalıdır. Bu kurallar, bulaşıcı hastalıkların riskini en aza indirerek bu biyolojik ürünlerin güvenliğini sağlar.

Kordon kanı nasıl alınır?

Kordon kanı 3 aşamalı olarak saklanmaya alınır:

1. Aşama: Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı doktorunun izin vermesi ve aile ve gebelik öyküsünde kordon kanını saklamaya engel bir durumun olmaması kaydıyla, doğumdan 2 ay önce yapılacak bulaşıcı sarılık, AIDS, sifiliz ve diğer bazı bulaşıcı hastalık testlerinin (HbsAg, HCV, HIV, Sifiliz, CMV) uygun çıkması ve gebeliğin 35 haftayı tamamlamasından sonra, hamile kadının kordon kanı saklatmaya uygun olduğuna dair birinci aşama tamamlamış olur.
2. Aşama: Doğum esnasında doktorun son onayı vermesi, boşalan gebelik kesesi suyunun (amniyon mayi) temiz olması, bebek kilosunun 2000 gr.’dan fazla olması, en az 60 cc. kordon kanı alınması halinde ikinci aşama tamamlamış olur.
3. Aşama: Kordon kanı ilk iki aşamayı geçtikten sonra, bu kandan yapılacak analizlerde en az %90 canlılık ile 2 x106 canlı kök hücrenin tespit edilmesi ve yukarıda bahsedilen bulaşıcı hastalık testlerinin uygun çıkmış olması halinde geçici saklamaya, yapılan kültür testlerinde de 24-48 saat sonunda sonuçların negatif çıkması ile de kalıcı saklamaya alınacaktır.

Bu noktadan sonra alınan kordon kanı eğer otolog (çocuğun kendisi için) saklatılıyorsa toplama, işleme ve yıllık saklama ücretini aile ödemeyi kabul etmiş sayılır. Bu ücret sosyal güvenlik kuruluşları veya sigorta sistemleri tarafından karşılanmayacaktır. Otolog amaçlı saklanan kanların yıllık saklama ücretinin, son ödeme tarihini takip eden 18 ay içerisinde ödenmemesi halinde, kordon kanı allojenik kullanıma açılacaktır (başkaları için). Ayrıca 12 yıl dolmadan önce de kordon kanını ihtiyaç duyanların kullanımına verebilir. 12 yıllık süre öncesinde, kordon kanının sahibinin onayı olmaksızın hiçbir şart ve koşul altında kordon kanı ve vericiye ait bilgiler devredilemez ve kordon kanı verilemez. Otolog amaçlarla saklanan kordon kanı sahiplerinin ölümü halinde de hakları varislerine aittir. Kordon kanının bir başka kullanıcıya açılması halinde bir ücret talep edilemez, ayrıca alıcının ya da vasilerinin onayı olmadıkça kordon kanına ihtiyacı bulunan kişiyi tanıma hakkı da talep edilemez.

Kordon Kanı Bankacılığı Yönetmeliği'ne ait bir maddeye dikkatleri çekmek istiyoruz:

Madde 24: Kordon kanı bankacılığı hakkında herhangi bir yolla reklam yapmak yasaktır. Bankalar kordon kanı bankacılığı çalışmalarına ticarî bir görünüm veremeyecekleri gibi, bilimsel verilere dayanmayan, insanları yanıltıcı, paniğe sevkedici, yanlış yönlendirici davranışlarda bulunamazlar. Aksine davrananlar hakkında ilgili mevzuata göre işlem yapılır.