Kanserler, kan dahil vücudun herhangi bir yerini etkileyebilir. Lösemi ve lenfoma, hematolojik (kan ve kemik iliği kökenli) kanserlerdendir. Aralarındaki temel fark, lösemi kan ve kemik iliğini etkilerken, lenfomanın lenf bezlerini etkilemesidir.

İki kanser arasında benzerlikler olmasına rağmen kökenleri, çıkış sebepleri, belirtileri, tedavileri ve sağ kalım oranları farklıdır.

Bu yazımızda lösemi ve lenfoma arasındaki fark ve benzerlikleri inceleyeceğiz.

lösemi ve lenfoma farkı

Şekil 1: Lösemi ve lenfomaların köken aldıkları bölgelere göre farkları

Lösemi ve Lenfoma Nedir?

Lösemi ve Lenfoma iki tür kan kanseridir. İki kanser de genellikle lökositleri (akyuvar, beyaz kan hücreleri) etkilemektedir.

Lösemi nedir?

Lösemi, kemik iliğinin çok sayıda anormal akyuvar üretmesiyle oluşmaktadır. Etkilediği hücre türüne göre çok sayıda alt türü vardır; bazıları yavaş ilerlerken bazıları daha hızlı ilerleyebilir.

Lösemi genellikle yoğun geçen ve uzun dinlenme süresi gerektiren kemoterapi rejimleri ile tedavi edilmektedir.

Eğer biri lösemi hastasıysa, anormal akyuvarları normalde ölmeleri gereken zamanda ölmemektedir. Ölmek yerine hızlıca çoğalmaktadırlar ve bu sebepten dolayı vücuda oksijen taşıyan alyuvarlar için alan azalmaktadır.

hematopoetik kan kok hucre myeloid lenfoid sistem lokositler

Şekil 2: Kan hücrelerinin çeşitleri ve kökeni

4 temel tür lösemi bulunmaktadır, bunlarda büyüme hızlarına ve vücudun neresinde başladığına göre sınıflandırılmış.

Lösemi türleri nelerdir?

  • Akut lenfositik lösemi
  • Kronik lenfositik lösemi
  • Akut myeloid lösemi
  • Kronik miyeloid lösemi

Lenfoma nedir?

Lenfoma bağışıklık sisteminin lenf nodlarından (beze) başlar ve bir tür lökosit olan lenfositleri etkiler. B hücreler ve T hücreler olarak iki temel tür lenfosit vardır.

İki temel tür lenfomalar şöyledir:

  1. Reed-Sterberg hücresi olarak adlandırılan anormal bir B hücresi içeren Hodgkin lenfoma.
  2. B hücresi veya T hücresiyle başlayabilen non-Hodgkin lenfoma.

Bu türler kanser hücresinin kökeniyle ilgili ve ne kadar hızlı yayıldığına bağlıdır.

Kişinin lenfoma türü belirtilerini etkilemektedir ve aynı zamanda tedavi seçeneklerini belirlemektedir.

Lösemi ve lenfoma ne sıklıkta görülür?

Lenfoma, lösemiye göre biraz daha yaygındır.

Ülkemizde lösemi ve lenfoma türleri içinde non-Hodgkin lenfomaya dair detaylı istatistiklere ulaşılabilir durumdadır. Erkeklerde en sık görülen 7. kanser türü non-Hodgkin lenfomadır ve her yıl yaklaşık 5500 erkeğe bu tanı konulmaktadır. Ülkemizde kadınlarda en sık görülen 8. kanser türü non-Hodgkin lenfomadır ve her yıl yaklaşık 4100 kadına bu tanı konulmaktadır.

ABD istatistiklerine göre ise 2018 yılı içinde yeni 60,300 lösemi ve 83,180 lenfoma tanısı konacağı hesaplanmıştır.

Hem lösemi hem de lenfoma kadınlara kıyasen erkeklerde daha yaygındır. Leonfomanın lösemiye göre daha fazla sağ kalım oranına sahip olduğu hesaplanmaktadır.

Lösemi ve lenfoma belirtileri

Lösemi belirtileri:

  • Büyümüş lenf nodları
  • Nefes darlığı
  • Yorgunluk
  • Ateş
  • Burun veya diş eti kanaması
  • Bitkinlik, baş dönmesi
  • Kronik enfeksiyonlar veya iyileşmeyen enfeksiyonlar
  • Kolay moraran deri
  • İştahsızlık
  • Karın şişliği
  • İstem dışı kilo kaybı
  • Deride pas renginde lekeler
  • Kemik ağrısı veya hassasiyeti
  • Özellikle gece olmak üzere aşırı terleme.

- Halsizlik ve yorgunluk kanserin ilk belirtisi olabilir mi?

Lenfomanın belirtileri türüne göre değişmektedir. Örneğin;

Hodgkin lenfoma belirtileri:

  • Genelde kasık, boyun veya koltuk altı olmak üzere deri altında yumru
  • Ateş
  • İstem dışı kilo kaybı
  • Yorgunluk, halsizlik
  • Geceleri aşırı terleme
  • İştahsızlık
  • Öksürük veya nefes darlığı
  • Aşırı kaşıntı bulunmaktadır.

Non-Hodgkin lenfoma belirtileri:

  • Karın şişliği
  • Az yemek ile tokluk hissi
  • Ateş
  • Büyümüş lenf nodları
  • Yorgunluk, halsizlik
  • Nefes darlığı
  • Öksürük
  • Göğüste baskı hissi ve ağrı
  • Kilo kaybı
  • Terleme ve ürperti

Lösemi ve lenfomanın nedenleri ve kökenleri

Farklı iki durum olan lösemi ve lenfomanın oluşma sebebi vücuttaki akyuvarlar ile ilgili sorunlardır.

Lösemi kemik iliğinin çok sayıda akyuvar üretmesi sonucunda olur. Bu akyuvarlar normal döngüde ölmemektedir. Bunun yerine sürekli çoğalıp diğer hücreleri alan dışı bırakmaktadırlar.

Bazı diğer durumlarda lösemi lenf nodlarında başlamaktadır. Lenf nodları bağışıklık sistemine yardım ederek enfeksiyonlar ile savaşmakla sorumludur. Benzer bir şekilde lenfoma genelde lenf nodlarında ve başka lenf dokularında başlamaktadır.

Lenf nodların hepsi birbiriyle bağlantılıdır. Hodgkin lenfoma bir lenf nodundan bir diğer lenf noduna yayılmaktadır.

Eğer kişide non-Hodgkin lenfoma var ise kanser, daha dağınık bir şekilde yayılabilir.

Her iki türde de kanser kemik iliğine, akciğerlere veya karaciğere yayılabilir.

Lösemi ve lenfoma riskini artıran faktörler nelerdir?

Kronik lösemi yetişkinlerde yaygındır. Aksine ise çocuklar akut lösemi ile teşhis edilmeleri daha olasıdır. Doğrusu akut lösemi çocuklarda bulunan en yaygın kanser türüdür.

Herkeste lösemi gelişebilir, risk faktörleri arasında:

Lenfoma herhangi bir yaşta görülebilir. Hodgkin lenfoma genelde 15-40 yaş arası veya 50 yaşından sonra görülmektedir. Non-hodgkin lenfoma is neredeyse her yaşta görülebilir ama daha çok yetişkinlerde görülmektedir.

Hodgkin lenfoma risk faktörleri arasında:

  • Aile geçmişi
  • Zayıf bağışıklık sistemi
  • Önceden Epstein-Barr virüsüne (EBV) yakalanmış olmak 
  • HIV enfeksiyonu bulunmaktadır. Non-hodgkins lenfoma risk faktörleri arasında: 
  • Zayıf bağışıklık sistemi
  • Kimyasallara maruz kalmak
  • Kronik helikobakter pylori enfeksiyonu 
  • Önceden alınan radyasyon veya kemoterapi 
  • Otoimmun hastalıklar bulunmaktadır.

Not: Bir kanserle ilişkili risk faktörüne sahip olmanız, mutlaka o kansere yakalanacağınız anlamına gelmez. Benzer şekilde risk faktörü taşımamanız da o kansere yakalanmayacağınız anlamına da gelmez. Risk faktörleri, tanımlandıkları hastalıkların oluşma ihtimalini artıran şeylerdir.

Lösemi ve lenfoma nasıl teşhis edilir?

Lösemi ve lenfoma teşhisi farklıdır ama ikisi de hastanın geçmişi ve bireysel inceleme gerekmektedir.

Löseminin teşhisi için doktor anormal kan seviyesi ölçmek için kan tahlili yapar. Kemik iliği biyopsisi de yapılır.

Kemik iliği biyopsisi genelde hastanın hastanede kalmasını gerektirmez. Örnek almadan önce doktor lokal anestezi uygular. Bazı durumlarda ise doktor kromozom testi, röntgen veya tomografi isteyebilir.

Eğer doktor hastada lenfoma olduğunu düşünürse etkilenen lenf bezi çıkarılıp patolojik incelemeye gönderilir. Süreç genel anestezi gerektirebilir ama doktor lokal anestezi de kullanabilir.

Lösemi ve lenfoma nasıl tedavi edilir?

Lösemi genelde yopun geçen ve uzun dinlenme süresi gerektiren kemoterapi rejimleri ile tedavi edilir.

Lösemi ve lenfoma, farklı tedavi yaklaşımları gerektiren hastalıklardır. Lösemi ve lenfomanın türü de kanser tedavisini etkilemektedir.

Kronik lösemiler acil müdahale gerektirmez. Doktorlar kronik löseminin ilerleyişini takip edebilir. Bu yaklaşım kronik lenfositik lösemide yaygındır.

Lösemi tedavileri şunları içerir:

  • Kemoterapi
  • Kök hücre nakli
  • Hedefli terapi 
  • Biyolojik terapi
  • Radyasyon terapisi kullanabilir.

Erken evrede non-Hodgkin'e göre Hodgkin lenfomanın tedavisi daha kolaydır.

Hodgkin ve non-Hodgkin lenfoma tedavileri arasında:

  • Radyasyon tedavisi 
  • Kemoterapi
  • Anormal hücrelerin büyümesini engelleyen ilaçlar 
  • Hedefli terapi
  • Bağışıklık terapisi 
  • Yüksek doz kemoterapi ve kök hücre nakli
  • Ameliyat (nadiren) bulunabilir.

Sonuç

5 yıllık sağkalım oranı, tanı konulduktan sonra en az 5 yıl yaşayan kişileri tanımlamaktadır. Sağ kalım oranları kanserin evresi ve türüne göre değişiklik gösterilir.

Lösemi ve lenfomalar, onkolojinin en hızlı ilerlediği ve en etkili tedavileri sunduğu kanser türlerindendir. Amerikan Kanser Topluluğu'na göre Hodgkin lenfoma teşhisi konulanların 5 yıllık sağkalım oranı %86’dır. Non-Hodgkin için ise %70. ABD Ulusal Kanser Enstitüsü'ne göre 2008-2014 yılları arasında lösemi için 5 yıl sağkalım %61 idi.

Lösemi ve lenfomalar için günümüzde önerilen toplum bazlı bir kanser tarama testi yoktur. Lösemi ve lenfomaların bazı türleri oldukça yavaş ilerlemektedir - ki bunlara indolen seyirli denir. Yavaş seyirli türleri fark etmek daha kolay olabilmektedir. Kanser erken bir dönemde tanımlanırsa genelde daha kolay tedavi edilebilmektedir. Genel sağlıkları yanı sıra erken tedavi kişinin bakış açısını olumlu yönde etkilemektedir.

*

- Trajedi, Azim ve Şans – CAR-T Tedavisinin Hikayesi

- Canlı ilaç CAR-T hücre tedavisi Kymriah, lenfoma için FDA onayı aldı