Onkolojide sosyal hizmet uzmanları, kanser tedavileri kadar önemli!

Pennsylvania Üniversitesi Abramson Kanser Merkezi'nde tıp profesörü ve klinik hizmetler müdür yardımcısı Dr. Lawrence N. Shulman, “Sosyal hizmet uzmanları, onkolojide kanser tedavisi kadar önemlidir” diyor.

Onkolojide ileri, kompleks ve çok çeşitlenen tedavi çağına geldiğimiz bugünlerde sosyal hizmet uzmanları olmadan yüksek kaliteli kanser bakımı sağlamayı hayal etmek zor gözüküyor.

Aynı zamanda Küresel Kanser Tıbbı Merkezi'nin direktörü olan Dr. Shulman, kanser tedavisinin sadece “teşhis koymak ve tedaviyi uygulamakla” ilgili olduğu kavramının "artık geçerli bir hipotez olmadığını" söyledi: "Kanser hastalarının tüm ihtiyaçlarını karşılamamız gerekiyor." diye ekledi.

Onkolojide sosyal hizmet uzmanlığı nedir?

Sosyal hizmet uzmanı, ülkemizde onkoloji alanında henüz hakkettiği yeri bulamamış olmasına rağmen bütüncül yaklaşımı benimsemiş birçok ülkede ekibin çok önemli bir parçasını sosyal çalışmacılar oluşturur. Kanser hastalığının tedavi sürecinde, işe ara verilmesi, ücretsiz izinlerin düzenlenmesi, işten ayrılma ve maddi sorunlar yaşanması durumunda nakdi yardımların sağlanması, barınma ve ulaşım sorunları, hatta sosyal destek sorunları sosyal çalışmacıların temel etkinlik alanıdır. Yaşamın son dönemi içinde yapılacak işleri hakkında destek ve yardım sağlamak da yurt dışında çoğu zaman sosyal çalışmacılar tarafından organize edilir. Örneğin, hukuki süreçlerin organizasyonu, vasiyetname düzenlenmesi, yaşam kaybı yeri, defin şekli, dini istekleri gibi...

Fiziksel, duygusal ve sosyal sağlık

Sosyal hizmet uzmanları, hastaların ve ailelerinin, kanserin fiziksel, duygusal ve sosyal bozulmalarıyla doktorların yapamayacağı şekilde başa çıkmalarına yardımcı olmak için eğitilmektedirler.

"Hastanın ruhu, aile dinamikleri ve işi söz konusu olduğunda, sosyal hizmet uzmanları harika tavsiyeler ve danışmanlık verebilir." dedi. Bazı problemler için hasta bir sosyal hizmet uzmanıyla konuşurken kendini daha rahat hissedecek ve bu konuşma hastanın yaşam kalitesi ve hatta prognoz üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olabilir.

Bir doktorun öyküsü üzerine

Kentucky Üniversitesi'nde göğüs cerrahisi profesörü ve Kentucky Markey Kanser Merkezi Araştırma Ağı tıbbi direktörü Dr. Timothy W. Mullett, sosyal hizmet uzmanlarının tedavi sonuçlarını engelleyebilecek engelleri belirleme ve aşma konusunda uzmanlığa sahip olduklarını söyledi.

Dr. Mullett, ABD Ordusu İhtiyat Tıbbi Birliklerinde yarbay olarak görev yaptığı Afganistan'a yaptığı ikinci görevden yeni dönmüştü.

"Biraz karın ağrım vardı, ancak çok fazla değerlendirme yapabilecek bir tesiste değildik, bu yüzden orada cerrah olarak çalışmaya devam ettim" dedi. "Oldukça kilo vermiştim ve eve gelirken karaciğerimde bir kitle olduğunu hissedebiliyordum."

4. evre karaciğer kanseri teşhisi kondu. Tedavi terhisten birkaç gün sonra başladı.

Tipik bir kanser hastası olmadığının farkındaydı; sağlık sisteminde nasıl gezineceğini anladı ve onu tanıyan sağlık uzmanlarından kişisel düzeyde bakım alabildi. Ancak bu avantajlara rağmen, kanserin psikososyal etkisi karşısında şaşkına dönmüştü.

"Bilgisayarlı tomografiye her yattığımda endişem olmadığını söylersem sana yalan söylemiş olurum" dedi.

Onkoloji sosyal hizmet uzmanları için savunuculuğuna yol açan bu deneyimiydi. "Bunun, tüm programlarımızda ve ulusal toplantılardaki sunumlarda vurgulayabileceğimiz her hastanın bakımını iyileştirebileceğimiz bir yol olduğunu gördüm.”

"Tıbbi veya cerrahi bakım sağlıyoruz, ancak hastanın kişisel yaşamında var olan ve bakımını engelleyen engeller konusunda uzman değiliz" dedi. "Bir sosyal hizmet uzmanı, hastayı tümden değerlendirmek için kesinlikle mükemmel bir ortaktır."

Geçen yıl Dr. Mullett, ABD’deki kanser hastalarının %70'ine hizmet veren 1500'den fazla toplum kanser bakım tesisinin akreditasyonunu denetleyen Amerikan Cerrahlar Koleji'nin bir alt grubu olan Kanser Komisyonu'nun (CoC) başkanlığına atandı.

New Jersey Rutgers Kanser Enstitüsü'nün ürolojik onkoloji programında tıbbi onkolog olan Dr. Biren Saraiya hem toplum hem de akademik ortamlarda onkoloji sosyal hizmet uzmanlarıyla çalıştı. Rutgers Robert Wood Johnson Tıp Okulu'nda tıp profesörü olan Dr. Saraiya, "Onkoloji sosyal hizmet uzmanları, hastanın teşhisle başa çıkmasına yardımcı olmakla başlayarak, bakımın sürekliliği boyunca yardımcı oluyor" dedi. "Sigorta ve toplum kaynakları gibi pratik konularda bilgi veriyorlar ve gerekirse aileye ve kanser ekibine destek ve danışmanlık sağlıyorlar." diye ekledi.

2015 yılında, Onkoloji Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği (AOSW) ile toplantıdan sonra, CoC, psikososyal sıkıntı taramasını ve ardından akreditasyon için yeni bir bakım standardı olarak uygun bir klinik yanıtı zorunlu kılarak sosyal hizmeti resmi olarak kanser tedavisine entegre etti.

Hastaların psikososyal ihtiyaçlarını belirleme

ABD Ulusal Kapsamlı Kanser Ağı tarafından geliştirilen Tehlike Termometresi ve Sorun Listesi gibi “tehlike tarama araçları”, kanser teşhisi, tedavisi ve takip bakımı sırasında hastanın psikososyal ihtiyaçlarını belirlemek için sosyal hizmet uzmanları tarafından kullanılmaktadır.

Daha sonra kabul, nakil ve taburculuk için hasta merkezli, çok disiplinli bir bakım planı geliştirilir.

Durham'daki Duke Üniversitesi Hemşirelik Okulu'nda doçent olan Sophia K. Smith ve meslektaşları, American Society of Nursing'deki (Amerikan Hemşire Derneği) Klinik Onkoloji Eğitim Kitabı incelemesinde, kanserli hastaların "başka türlü karşılanmayan biyo-psikososyal ihtiyaçlarını" belirlemenin anahtarı haline gelen sıkıntı için sistematik tarama olduğunu söyledi.

İnceleme, algıda meydana gelen bir değişimi anlatıyor. Çok uzun zaman önce, sosyal hizmet, ulaşım maliyetleriyle mücadele eden bir kanser hastasının ulaşım için destek almasına yardım etmek gibi sorunları ele almak için bir kaynak olarak görülüyordu.

Bugün, hızla genişleyen bir kanıt temeline dayanan nispeten yeni bir alan olan psikososyal onkolojinin kalbinde yer almaktadır.

Değişim, sorunun boyutuna dair ortaya çıkan kanıtlarla desteklendi. Kanserli hastaların %40 kadarı, tanı anında başlayan ve tedavi boyunca devam eden, tedavi sonrası hayatta kalmaya geçiş ve hatta yaşamın sonuna kadar devam eden önemli psikososyal sıkıntı yaşar. Bu sorunlar anksiyete, depresyon, travma sonrası stres, yorgunluk, cinsel işlev bozukluğu ve biliş bozukluğunu içerir.

Yazarlar, tedavi edilmediği takdirde, tıbbi tedaviye uyum eksikliğinden artan mortaliteye (yaşam kaybı oranı) kadar klinik etkinin derin olabileceğini belirtiyor.

Kanserle ilişkili genel morbidite ve mortalite göz önüne alındığında, onkoloji ortamlarında psikososyal sıkıntının yaygınlığı özellikle şaşırtıcı değil.

Psikososyal sıkıntı sıklıkla depresyon ile kendini belli eder

Kanserli hastaların hissettiği sıkıntılar eskiden "normal" olarak kabul ediliyordu. Fakat artık depresyon ve anksiyete gibi duyguduyum değişikliklerini görmezden gelmememiz gerektiğini biliyoruz. Birçok insan doktoru gördüğünde en iyi yüzünü ortaya koyuyor. Sonra gerçek duygular gün yüzüne çıkarmak için bazen birkaç hafta ve çeşitli tedaviler gerekebilmekte.

En şefkatli doktor ve hemşireler bile kanserin psikososyal etkileriyle başa çıkmak için gereken eğitim derinliğinden yoksun.

Kanser merkezinizde bir sosyal hizmet uzmanı yoksa, hastaların kanser teşhisi ile gelen psikolojik, duygusal, ruhsal ve varoluşsal zorluklarla başa çıkmasına yardımcı olmak, karşılanmamış bir ihtiyaç olarak kalmaya devam etmektedir. Bu nedenle, ülkemizde onkolojide sosyal hizmet uzmanlığı eğitim programları hıza başlanmalıdır.

Ancak sadece ülkemizde değil, ABD’de bile böyle bir sosyal hizmet için tam olarak geri ödeme koşulları oluşmamıştır.

Sosyal hizmetlerin onkoloji hastalarına görünür katkıları

2017'de yayınlanan bir çalışma, sosyal hizmet ile acil servis kullanımı ve hastaneye yatış oranları arasında bir ilişki olduğunu gösterdi.

Sosyal hizmetlerin hastalara yardımı ettiğine inanıyoruz, ancak bunu deneysel olarak verilerle kanıtlamamız da gerekiyor. Sosyal hizmetin, özellikle kanser tedavisinde kaliteye ulaşmaya katkısını gösteren bilimsel kanıtlar, maliyet kararları veren sağlık sigortacılarını ikna etmede kullanışlı olacaktır.

Kanser bakımında sosyal hizmetin değerini gösteren bilimsel veriler, illa bir sağkalım faydası veya randomize kontrollü bir klinik araştırma şeklinde olmayabilir, ancak hasta deneyimi ve bakımın önündeki engelleri ele alma açısından olabilir.

Sonuç olarak kanserli her hasta ve ailesinin bir onkoloji sosyal hizmet uzmanına erişimi olmalıdır. Bir onkoloji merkezinde veya muayenehanesinde, bir onkoloji sosyal hizmet uzmanı eklemek gelir getirici bir pozisyon olmayabilir, ancak tüm uygulama için kesinlikle katma değer ve maliyet tasarrufu sağlar.

Sosyal hizmet uzmanlarının çoğu ruh sağlığı çalışanları

Şu anki sosyal hizmet uzmanı eksikliği, eğer o merkezde varsa, çoğunlukla bir psikoonkolog tarafından karşılanmaktadır. Onkoloji eğitim hemşireleri de bu yükün önemli bir kısmını almaktadır.

Sosyal hizmet uzmanlarının karşılaştıkları en büyük zorluk, bir hastanın sağlık sistemindeki ve genel olarak toplumdaki eşitsizlikler nedeniyle uygun sağlık hizmetlerine erişememesidir. Sosyal hizmet uzmanları ana amaçları, bu engelleri aşmak ve hastaların ihtiyaç duydukları bakıma erişmelerine yardımcı olmaktır.

Bu nedenlerle sosyal hizmet uzmanlarının dinleme becerileri en büyük etkiyi yaratır. ABD New Jersey Rutgers Kanser Enstitüsü'nde bir sosyal hizmet uzmanı olan Diana Brodowski şöyle diyor: “Hastalarımdan, onlar için yaptığım en yararlı şeyin oturup onları gerçekten duymak ve dinlemek olduğunu duydum. Bazen bir kanser teşhisi hastaları kaosa sürükler ve muazzam miktarda bilgi bombardımanına tutulurlar. Bu süreçte araya girip onları dinlemek ve yeni onlarca bilginin üstünden geçmek için biraz zaman ayırmak çok anlamlı olabilir."

Allison Werner-Lin, Pennsylvania Üniversitesi Sosyal Politika ve Uygulama Okulu'nda doçenttir ve dünyada türünün ilk örneği olan Advanced Certificate in Oncology Social Work'ün kurucusu ve yöneticisidir.

Araştırmaları, pediatrik kanserden kurtulan ailelerde kalıtsal kanserlerin psikososyal yönlerine odaklanmaktadır. Özel muayenehanesinde anne babasını kanserden kaybetmiş çocuklarla ve gençlerle çalışmaktadır.

Werner-Li, bir sosyal hizmet uzmanının hasta bakımının karmaşık, duygusal yönleriyle ilgilenmesi durumunda hem doktorların hem hasta ve yakınlarının genellikle rahatladığını söylemektedir.