Sağlıklı Beslenme Alışkanlığının Sürdürülebilmesi İçin Yol Haritası
Aşağıdaki yazı, yetişkinlerinin %40'ı obez ve %60'ı da kötü beslenmeyle ilgili en az bir kronik hastalığa sahip olan ABD'de, sağlıklı beslenme ile ilgili acil önlemler alınması gerektiğini vurgulayan ve 9 Ağustos 2018 tarihinde NEJM'de yayımlanan "A Road Map for Sustaining Healthy Eating Behavior" adlı makalenin çevirisidir.
Obezite ve tip 2 diyabet gibi beslenmeyle alakalı hastalıklar Amerika’da, önlenebileceği halde en çok rastlanan ve maliyeti yüksek hastalıklar arasındadır. Amerikan halkının yarısında çoğu (%59) kötü beslenmeyle ilişkilendirebileceğimiz en az bir kronik hastalığa sahiptir ve bu hastalıklar sağlık harcamalarının % 90’lık kısmını oluştururlar. Beslenmeyle ilgili hastalıkların yaygınlığını azaltmak için çeşitli ve dengeli beslenmeli, günlük fiziksel aktivite miktarımızı artırmalıyız. Ancak bu alışkanlıkların başarılı bir ve devamlı olmasının da zor olduğu bir gerçektir. Verdiği kiloları geri alan obez insanların % 80’i, Amerikan diyet endüstrisine 70 milyar dolarlık bir kısır döngü olarak yansır. Bu durum hastalar, uzmanlar, politikacılar ve diğerleri için bir hayal kırıklığıdır. Bununla ilgili ne yapabiliriz?
İlginizi Çekebilir:
İlk ve en önemlisi, sağlık imkanlarının ve harcamalarının sınırsız olmadığını anlamalı ve sağlıksız beslenmenin çözümlerini ele almalıyız. Tıbbi bakıma toplumun % 10-20’lık kısmı katkıda bulunur. Geri kalan %80-90’lık kısım büyüme, gelişme, yaşama, çalışma ve yaş gibi sosyal sağlık faktörleri ile ilişkilendirilir. Sağlık sistemlerini çözmek için hastaların tıbbi olmayan ihtiyçları da ele alınmalıdır. Bu sosyal faktörler incelenerek "sebeplerin sebepleri"ne ulaşılabilir.
Çözümün ikinci parçası toplum için sağlıklı seçimleri daha kolay ulaşılabilir hale getirmeye odaklanmak olmalı (beslenme davranışlarını değiştimeye çalışma yerine). Bunun en basit örneği, bir evde abur-cubur hazır rafine gıda bulundurmamak, çocuklara abur-cubur yemeyin demekten daha etkili bir çözümdür. Bunun daha geniş örneği ise Amerikada ki 7 şehir ve ilçelerde şekerli içeceklere verilen ekstra küçük vergiler bu içeceklerin tüketimi azaltmıştır. 25’ten fazla ülkede içecek vergileri arttı. Vergiler en önemlisi obezitenin yaygınlığını ve politikanın şekerli içeceklerin tüketimini azaltmak için yaklaşımını gösterir. Berkeley, Californiy'da yapılan bir araştırmada düşük gelirli mahalleler de uygulanan vergilerden sonra şekerli içeceklerin alımında %21 ‘lik bir azalma saptanmıştır. Düşük gelirli topluluklarda içecek vergileri potansiyel risk faktörlerini azaltmada etkilidir. İçecek vergilerinde elde edilen gelir sağlıkta sosyal faktörlerin iyileştirilmesine yatırıldı. Örneğin Filedelfiya'daki 91 milyon dolar içecek vergisi, ana okullarına, yeni okulların açılmasına ve halk parklarının yapılmasına harcandı. Ancak eyalet çapındaki içecek vergisindeki yasaklar gelecekteki içecek vergisindeki politikaları tehdit etmektedir. California içecek endüstrisinde 2031’e kadar yeni yasak getirilemeyecek, sadece var olanlar o tarihe kadar devam edecek. Arizona ve Michigan da benzer yasalara Ekim 2018'de geçtiler. Oregon’da eyalet çapında bakkaliyeye gelen verginin kalıcı olarak yasaklanmasını tartışılıyor.
Uluslarası düzeyde menü bilgilendirme kuralının toplum tabanlı yaklaşımda diyete pozitif etkisi vardır. Bu kural restaurantlarda tahtaya menü bilgileri ve kalori bilgilerinin yazılması hakkındadır. Bazı araştırmalar ile menüde kalori hesabı yapmanın tüketicinin satın aldığı yiyecekteki davranışlarını nasıl etkilediği incelendi. Büyük zincirli restaurantlarda menü içeriği yazmak, kişinin aldığı kalorinin %12 azalmasını sağladı, ayrıca üretici de kalori çok gözükmemesi için menülerinde revizyona gitti. Restoranlar menülerin kalori içeriğini azaltıp bilgilendirmeye devam ederse halk sağlığına etkisi daha geniş olabilir. ABD'de her 3 çocuktan birinin, günlük fast-food yediği düşünülürse, restoranlarda düşük kalori yemeklerin varlığı, obezite ile mücadelede anlamlı bir adım olabilir.
İlgili Konu:
Özel sektör, bu süreç birbirinden bağımsız parça bölük çabalarla ilerliyor olsa bile, toplumun sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanmasında önemli bir rol oynar. 2011’de Uluslarası Restoran Topluluğu "Çocuklar İyi Yaşasın" adlı bir program oluşturdu. Amaç çocuklarda gerekli beslenme kriterlerine göre çocuk menülerini bilgilendirmek. 2015'de 200'den fazla restoran zincirinde 42000 yer bu programa katıldı. Fakat büyük zincirlerde çocuk menülerinin kalitesini artıran kayda değer bir değişime rastlanmadı. Diğer bir gönüllü çalışma 2015 yılında Sağlıklı Kilo Vakfı tarafından 16 ülkede kabul edilen ambalajlı yiyecekler ve içecek üreticilerinin, ürünlerinde 1 trilyon kaloriyi azaltmasıdır. Bu gönüllü çalışmaların etkili yönü tüketicilerin davranışlarını değiştirmeden kaynağı değiştirmek. Bu tür çalışmalar beslenmeyle ilişkiyi düzenleyici gibi gözükse de insanların kendi beslenmelerinde anlamlı bir etki yaratmamıştır.
Yetersiz beslenmeyi çözmek için medikal model veya halk sağlığı modelinden hangisini seçildiğinin önemi yok. Davranış değişikliği yol haritasında sadece çeşitli etkenlerin bir araya gelirse etkili olacağı görüldü (çocuk bakımı, okul, iş ve hastaneler). Bu aktiviteler politikacılar, tıbbi organizasyonlar dahil stratejiyi savunanlar tarafından desteklenir. Sağlıksız beslenme alışkanlıklarından sağlıklı beslenme profiline doğru bir kayış özellikle değişen sosyal normlar için önemlidir. Sağlıklı beslenmeye engel yaratan sosyal faktörleri belirlemek çok önemlidir, özellikle düşük gelirli topluluklarda. Tüm çalışmalarda yakın gözlem, neyin işleyip neyin işlemediğini anlamada gereklidir. Böylece başarılı bir yaklaşım inşa edebilir veya gereken dersi çıkarabiliriz.
Kanser, Diyabet ve Kalp-Damar Hastalıklarından Sorumlu Ana Nedenlerin Ortak Olduğunu Biliyor Muydunuz?
Sara N. Bleich, Ph.D.
A Road Map for Sustaining Healthy Eating Behavior.
N Engl J Med - 9 August 2018
