Trakeotomi Nedir? Neden Yapılır, Nereden Açılır, Kalıcı mıdır? Trakeostomiden Farkı

Trakeotomi Nedir?

Trakeotomi, trakeostomi adı verilen tıbbi bir işlem sırasında nefes almaya yardımcı olmak adına açılan cerrahi kesiği ifade etmektedir. Birçok kişi bu iki terimi birbiri yerine kullanmaktadır.

Trakeostomi işlemin sıklıkla KBB (kulak burun boğaz) cerrahı veya anestezi uzmanı gerçekleştirir. Bu uygulama sırasında doktor, boyunda bir kesi açtıktan sonra bu açıklıktan trekeaya (soluk borusuna) bir tüp yerleştirir. Tüp geçici veya kalıcı olabilir. Her iki durum da kişinin burnu veya ağzı yerine tüpten nefes almasına izin vermektedir.

Trakeotomi ve Trakeostomi Farkı

Trakeotomi ve trakeostomi teknik olarak birbirinden farklıdır.

Trakeotomi, soluk borusunun ön kısmında bir açıklık oluşturulması anlamına gelen trakeostomi sırasında boyunda yapılan kesi anlamına gelir. Ancak 2022 yılında yayımlanan bir makalede de belirtildiği gibi, çoğu insan, bu iki terimi birbirinin yerine kullanmaktadır. Ayrıca entübasyon kavramı da bu iki terimle karışabilmektedir. Bu yazıda, trakeotomi cerrahi uygulaması anlatılmaktadır.

-otomi: kesi yapmak; -ostomi: açıklık oluşturmak anlamına gelen kelime ekleridir.  

Neden Trakeotomi Yapılır?

Trakeotominin temel amacı, nefes almaya yardımcı olmak adına trekeada bir açıklık oluşturmaktır. Bu tıbbi uygulama, kişinin ağzı ve burnu yerine takılı bir tüp aracılığı ile nefes almasına izin vermektedir.

Trakeotominin potansiyel kullanımı şunları içerir;

• Kişiyi mekanik ventilasyondan (solunum cihazı) ayırmak
• Mekanik ventilasyonu kolaylaştırmak
• Salgıları yönetmek
• Acil durumlarda nefes almayı engelleyen bir tıkanıklık olduğunda
• Baş ve boyun kanseri tedavisi için hazırlıkta
• Obstrüktif (tıkayıcı) uyku apnesi
• Enfeksiyonları yönetmekte
• Hava yolu yanıklarını yönetmekte

Trakeotominin Neden Olabileceği Riskler Nelerdir?

Trakeotomi, uzman tarafından açılan kesinin ardından boyun ve trekeaya bir tüpün yerleştirildiği minimal cerrahi bir uygulamadır. Ameliyathane ortamında yapıldığında genellikle güvenli olsa da bazı riskler taşıyabilir. Bunlar şunları içerebilmektedir;

• İşlem sırasında kanama
• Nefes borusunu kaçırmak
• Akciğerin üst kısmında hasar
• Enfeksiyon, ancak bu nadirdir
• Mukus veya kandan kaynaklı tüpün tıkanması
• Tüpün yerinden çıkması
• Kesi açılırken olabilecek olası bir hasar
• Fistül oluşumu

Trakeotomi Nasıl Yapılır

Hazırlık

Trakeotominin amacına bağlı olarak hazırlık basamağı değişiklik göstermektedir. Acil bir durumda, doktor bu uygulama için bir hazırlık yapılmadan işlemi gerçekleştirecektir. Ancak planlanmış bir vakada, işlemi yaptıracak olan kişiye nasıl hazırlanması gerektiği konusunda ayrıntılı talimatlar vermektedir. Genellikle hazırlık süreci, genel anestezi kullanımı nedeniyle herhangi bir yiyecek ve içeceğin birkaç saat önceden kesilmesini içermektedir.

Kişilerin herhangi bir ilacı kullanmayı bırakması gerekiyorsa, ne zaman bırakması gerektiği ile ilgili uzmanla görüşmeli. Ayrıca birkaç gün hastanede kalabilme durumunu unutmamalı ve buna göre hazırlık yapmalılar.

Trakeotomi İşlemi Sırasında

Prosedürlerin çoğunda genel anestezi kullanılır. Cerrahi operasyon için gerekli hazırlıkların ardından cerrah genellikle;

1. Gırtlağın hemen altında, boynun orta çizgisi etrafında dikey veya yatay bir kesi açar
2. Boyundaki kasları ve diğer dokuları itinalı bir şekilde ayırarak trakeaya ulaşır ve yapıdaki dış halkaların arasından bir kesi açar
3. Trakeaya bir tüp yerleştirir

Tüpü yerinde tutmaya yardımcı olsun diye boyun çevresine ek yapılar veya bir bant ekleyebilir. Solunuma yardımcı olması için de tüpe bir ventilatör bağlayabilir. Bazı durumlarda da uzmanlar, sadece lokal anestezi kullanarak uyanık trakeotomi veya perkütan trakeotomi olarak bilinen uygulamayı gerçekleştirebilir.

Genel olarak sadece hazırlıklı bir şekilde cerrahi bir trakeotomi mümkün olmadığında veya başarısız olduğunda uzman, hastane ortamında kişinin başucunda bu uygulamayı gerçekleştirilebilir.

2018 yılında yapılan bir çalışmada araştırmacılar, kanserle ilgili olmayan uyanık trakeotomi adaylarının daha genç olma eğiliminde olduğunu ve daha fazla komplikasyona sahip olduğunu bulmuştur. Ancak 2017 yılında yayımlanan bir başka makale ise çoğu perkütan trakeotominin, kişinin zaten sedasyon altında (uyutulduğu) yoğun bakım ünitesinde gerçekleştiğini belirtmiştir.

Perkütan trakeotomi, boyuna lokal anestezinin enjekte edilmesini içermektedir. Uzman daha sonra tüpü trakeaya yönlendirmek için kullandıkları kılavuz bir tel yerleştirmek için iğne kullanır. Uygulamayı yönlendirmeye yardımcı olması için de ultrason gibi görüntüleme teknolojilerini kullanabilirler.

Komplikasyonlar ortaya çıkabilse de uzmanlar genellikle bunun güvenli bir uygulama olduğuna inanmaktadır. 2017 yılında yapılan bir araştırmaya göre, deneyimli bir ekip, trakeotomiyi önceden planlanması ve görüntüleme teknolojilerinin hepsi birlikte, uugulamanın daha iyi sonuçlanmasına yardımcı olabilmektedir.

Trakeotomi İşlemi Sonrası Bakım

İşlemin ardından kişinin hastanede birkaç gün geçirmesi gerekecektir. Uzmanlar ve sağlık personelleri, enfeksiyon belirtileri ve diğer sorunlar için kesiği ve tüpü düzenli olarak kontrol edeceklerdir.  Hava yolunu herhangi bir şeyin engellemediğine emin olacak ve tüpleri temizleyeceklerdir.

Açıklığın stabilize olması genellikle yaklaşık olarak 7 gün sürmektedir. Bu noktada uzman, ilk tüpü daha küçük bir tüp veya yeni bir tüp ile değiştirebilir. Genel olarak ilk değişimi cerrahi bir ekip gerçekleştirebilir.  Hastaneden taburcu edilen kişi, tüm bakım talimatlarına uymalıdır. Tüpü temiz tutmaya özen göstermeli ve enfeksiyon belirtilerini takip etmesi gerekecektir. Ayrıca belli bir süre sonra, kontrol amaçlı randevu oluşturmalılar ki uzmanlar, açıklığı ve tüpü kontrol etsin. Ek olarak uzmanlar enfeksiyon belirtileri olup olmadığını kontrol edecek ve kişilerin sorularını yanıtlamaya ve çözümler bulmaya yardımcı olacaktır.

Trakeostomi Kalıcı mıdır? Bir Hasta Kaç Yıl Trakeostomi ile Yaşayabilir?

Trakeotomi kesisi sonrası oluşturulan trakeostomi hem geçici hem kalıcı olabilmektedir. Örneğin COVID-19 pnömonisi sebebi ile yoğun bakımda uzun süre kalan bir hastaya geçici trakeostomi açılır ve hastanın genel durumu toparlayınca trakeostomi kapatılabilir. Buna karşın, baş-boyun (özellikle gırtlak) kanseri sebebi ile ameliyat edilen bir kişinin trakeostomisi kalıcı olabilir ve kişi yaşam boyu trakeostomi ile nefes alıp verebilir.

Özet

Trakeostomi olarak da bilinen trakeotomi, doktorun trakeaya tüp yerleştirmek için boynun ön kısmına yaptığı cerrahi kesiyi ifade etmektedir. Baş-boyun kanseri gibi bir sağlık probleminin tedavisinden önce veya hava yolunun tıkanması gibi acil durumlarda nefes almaya yardımcı olmak adına yapılır. Genel olarak güvenli kabul edilse de trakeotomi, kanama ve enfeksiyondan, boyunda oluşan çatlaklar veya diğer yapılarda hasar gibi daha ciddi durumlara kadar değişen komplikasyonlara neden olabilir. Trakeostomi, geçici veya kalıcı olabilir; kalıcı olarak açılırsa bir kişi hayat boyu trakeostomi ile yaşayabilir.