HER2 Nedir? Kanserde Pozitifliği Ne Anlama Gelir? Overekspresyon, Amplifikasyon ve Mutasyon
HER2 Neden Önemlidir?
Kanser tanı ve tedavisinde moleküler biyolojinin ilerlemesiyle birlikte bazı gen ve proteinler hastalığın gidişatını belirlemede kilit rol oynamaya başladı. Bu moleküllerden biri de HER2 (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2) genidir.
Özellikle meme kanseri ve mide (gastrik) kanseri başta olmak üzere bazı tümörlerde HER2 pozitifliği, hastalığın daha agresif seyredeceğini gösterebilirken, aynı zamanda hedefe yönelik tedavi seçeneklerini de beraberinde getiriyor. Bu yazıda HER2'nin ne olduğu, ne tür değişimlerinin pozitiflik anlamına geldiği ve tedavi kararlarını nasıl etkilediği tüm boyutlarıyla ele alınacaktır.
HER2 Nedir?
HER2, insan epidermal büyüme faktörü reseptörü ailesine ait bir transmembran tirozin kinaz reseptörüdür. Hücre zarında yer alır ve büyüme, çoğalma ve hayatta kalma gibi sinyalleri hücre içine iletir.
HER2 geninin ürünü olan bu reseptör, bazı kanser türlerinde normalden fazla üretilebilir veya yapısal olarak değişikliğe uğrayabilir. Bu da hücrenin kontrolsüz büyümesine neden olur.
HER2 Pozitif Ne Demektir?
HER2 pozitiflik, tümör hücrelerinde HER2 proteininin aşırı miktarda üretildiği (overekspresyon) ya da HER2 geninin kopya sayısının arttığı (amplifikasyon) anlamına gelir. Bu iki durum genellikle birlikte görülür ve kanser hücresinin daha saldırgan davranmasına neden olabilir.
HER2 pozitif tümörlerde:
-
Hücreler daha hızlı çoğalır.
-
Tedaviye direnç gelişimi daha sık görülebilir.
-
Ancak aynı zamanda HER2’ye özel hedeflenmiş tedavilere yanıt verme olasılığı da yüksektir.
HER2 Pozitifliği Nasıl Saptanır?
1. İmmünohistokimya (IHK/IHC):
- HER2 proteininin hücre yüzeyindeki miktarını ölçer
- Skorlama: 0, 1+, 2+, 3+
- 3+: HER2 pozitif (overekspresyon)
- 2+: Belirsiz, FISH testi ile doğrulanır
- 0–1+: Negatif
2. FISH (Fluorescence In Situ Hybridization):
- HER2 geninin DNA düzeyinde kopya sayısını ölçer (amplifikasyon)
- FISH pozitifliği genellikle HER2 proteininin de fazla olduğunu gösterir
3. NGS (Yeni Nesil Dizileme):
- HER2 genindeki nokta mutasyonları ya da nadir yapısal değişiklikleri saptayabilir
- Özellikle meme dışı kanserlerde (ör. akciğer, kolon) HER2 mutasyonları hedeflenebilir hale gelmektedir
Overekspresyon, Amplifikasyon ve Mutasyon Arasındaki Farklar
| Özellik | Açıklama | Klinik Önemi |
|---|---|---|
| Overekspresyon | HER2 proteininin hücre yüzeyinde aşırı üretimi | IHC ile saptanır, HER2 pozitiflik için ana kriterdir |
| Amplifikasyon | HER2 geninin kopya sayısının artışı | FISH ile saptanır, tedavi kararlarını etkiler |
| Mutasyon | Genin yapısında nokta değişiklikleri veya delesyonlar | Özellikle NGS ile saptanır; yeni nesil tedavilerde hedeflenebilir |
HER2 Hangi Kanserlerde Görülür?
Meme Kanseri
- Tüm meme kanserlerinin yaklaşık %15-20'si HER2 pozitiftir
- HER2 pozitif tümörler genellikle daha agresiftir
- Trastuzumab (Herceptin), Pertuzumab (Perjeta), T-DM1, T-DXd gibi tedavilere iyi yanıt verir
Mide ve Özofagogastrik Bileşke Kanseri
- HER2 pozitiflik oranı %10-20 civarındadır
- Trastuzumab, ileri evre mide kanserinde standart ilk basamak tedaviye eklenebilir
Diğer Kanser Türleri
- Akciğer adenokarsinomu (özellikle EGFR-negatif olgularda)
- Endometrium, mesane, kolon, safra yolları kanserlerinde HER2 mutasyonları veya amplifikasyonu görülebilir
- Bu durumlar için off-label veya klinik araştırma temelli hedefe yönelik tedavi seçenekleri gündeme gelir
HER2 Hedefli Tedaviler
HER2 pozitif hastalar için geliştirilen hedefe yönelik tedaviler hastalığın gidişatını kökten değiştirmiştir:
| İlaç | Mekanizma | Kullanım Alanı |
|---|---|---|
| Trastuzumab (Herceptin) | Monoklonal antikor | Meme, mide kanseri |
| Pertuzumab (Perjeta) | HER2/HER3 heterodimerizasyonu engelleyici | Meme kanseri |
| T-DM1 (Kadcyla) | Antikor-ilaç konjugatı (ADC) | İleri evre meme kanseri |
| T-DXd (Enhertu) | HER2 hedefli ADC, güçlü sitotoksik yük | Metastatik ve erken evre meme kanseri, mide kanseri |
| Neratinib, Tucatinib | Tirozin kinaz inhibitörleri | İleri evre olgular, beyin metastazları olan hastalar |
Geleceğe Bakış: HER2 Düşük Pozitiflik ve Yeni Tedavi Yaklaşımları
Son yıllarda HER2 “negatif” kabul edilen bazı tümörlerde, düşük seviyede HER2 ifadesi (örneğin IHC 1+ veya 2+/FISH negatif) olan hastaların da T-DXd gibi ADC'lere yanıt verdiği gösterilmiştir.
DESTINY-Breast04 gibi çalışmalarla bu hastalar için de yeni tedavi alanları açılmaktadır. Bu, HER2 pozitifliğinin artık sadece “var” ya da “yok” şeklinde değil, bir spektrum olarak değerlendirilmesini gerektirmektedir.
Sonuç: HER2'yi Anlamak, Kanseri Anlamaktır
HER2 sadece bir biyobelirteç değil, aynı zamanda kanserin biyolojisini ve tedavi yanıtını belirleyen güçlü bir moleküler pusuladır. Overekspresyon, amplifikasyon ve mutasyon gibi farklı değişiklikleri tanımlayarak, hastalara en doğru tedavi yolları sunulabilir.
HER2 hakkında ne kadar çok bilgiye sahip olursak, özellikle erken tanı ve hedefe yönelik tedavi stratejilerinde o kadar yol alabiliriz.
