Previvor Nedir? Kanser Riskiyle Yaşayanların Hikayesi ve Seçenekleri

Previvor Nedir ve Neden Önemlidir?

Kanser, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bir hastalık olmakla birlikte, bazı bireyler genetik olarak daha yüksek risk altında olabilir. "Previvor" terimi, kansere yakalanmamış ancak kalıtsal bir mutasyon taşıyan ve bu nedenle yüksek risk altında olan bireyleri tanımlamak için kullanılmaktadır. 2000 yılında FORCE (Facing Our Risk of Cancer Empowered) tarafından ortaya atılan bu terim, genetik yatkınlığı olan bireylerin farkındalığını artırmayı ve onların sağlıklarını koruma konusunda bilinçlenmelerini sağlamayı amaçlamaktadır.

Kelime kökeni açısından bakıldığında, "previvor" terimi, "predisposition" (yatkınlık) ve "survivor" (hayatta kalan) kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir. "Survivor" terimi, kanseri atlatmış bireyleri ifade ederken, "previvor" henüz kansere yakalanmamış ancak genetik ya da ailevi nedenlerle risk altında olan bireyleri tanımlamaktadır. Bu terim, yalnızca tıbbi bir tanım sunmakla kalmaz, aynı zamanda yüksek risk taşıyan bireylerin kendi sağlık yolculuklarında proaktif bir rol üstlenmelerini teşvik eder.

Previvorlar, kanser risklerini yönetmek için çeşitli tıbbi seçeneklere sahiptir. Bu makalede, previvorların kimler olduğunu, hangi genetik mutasyonların risk oluşturduğunu ve kanser riskini azaltmak için alınabilecek önlemleri ele alacağız.

Previvor Kimdir?

Previvor terimi, "kanser gelişme riski taşıyan ancak henüz teşhis edilmemiş kişi" anlamına gelir. Bu bireyler şunları içerebilir:

• Kalıtsal BRCA1, BRCA2, PALB2 ve diğer mutasyonları taşıyan kişiler.

• Ailesinde sıkça görülen meme, over veya diğer kanser türleri bulunan ancak genetik test sonucu negatif çıkan bireyler.

• Kanser riskini artıran diğer genetik sendromlara sahip kişiler.

Previvorlar, sağlık profesyonelleri tarafından geçmişte "etkilenmemiş taşıyıcılar" olarak tanımlanıyordu. Ancak bu ifade, birçok kişinin yaşadığı psikolojik ve tıbbi zorlukları yeterince yansıtmıyordu. FORCE’un "previvor" terimini ortaya atması, bu topluluğun bir araya gelmesini ve seslerini duyurmasını sağladı.

Genetik Mutasyonlar ve Kanser Riski

Genetik testler, bireylerin belirli bir kanser türüne yakalanma risklerini anlamalarına yardımcı olabilir. Özellikle meme ve over kanseri ile ilişkilendirilen bazı yaygın gen mutasyonları şunlardır:

• BRCA1 ve BRCA2:

  • Kadınlarda meme kanseri riski: %60'tan fazla

  • Over kanseri riski: BRCA1 için %39-58, BRCA2 için %13-29

  • Erkeklerde meme kanseri riski: BRCA1 için %0.2-1.2, BRCA2 için %2-7

  • Ayrıca pankreas ve prostat kanseri riskini artırabilir.

• PALB2: BRCA genlerine benzer şekilde meme kanseri riskini artırabilir.

• CHEK2, ATM, TP53, PTEN ve diğerleri: Meme ve diğer kanser türleriyle ilişkili bulunmuştur.

Kanser Riskini Yönetme Yöntemleri

Previvorlar için kanser riskini yönetmenin çeşitli yolları vardır:

1. Gelişmiş Tarama Programları

   • 30 yaşından itibaren yıllık mamografi ve meme MR'ı önerilir.

   • Over kanseri riski taşıyan bireylerde pelvik muayene ve ultrason takipleri yapılabilir.

2. Risk Azaltıcı İlaçlar ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

   • Tamoksifen ve raloksifen gibi ilaçlar meme kanseri riskini azaltabilir.

   • Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve sigara/alkolden kaçınma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de önemli rol oynar.

3. Koruyucu Cerrahi Müdahaleler

   • Mastektomi (Meme Alınması): Meme kanseri riskini %90’ın üzerinde azaltabilir.

   • Salpingo-ooferektomi (Yumurtalık ve Fallop Tüplerinin Alınması): Over kanseri riskini önemli ölçüde düşürebilir, ancak erken menopoz riskini beraberinde getirebilir.

Genetik Test ve Danışmanlık

Genetik testler, bireylerin kansere yatkınlıklarını belirlemede kritik bir rol oynar. Ancak bu testlerin sonuçlarını anlamak ve uygun önlemleri almak için genetik danışmanlık şarttır. Genetik danışmanlar, test sonuçlarının anlamını açıklayarak bireylere en uygun risk yönetim stratejisini belirlemelerinde yardımcı olabilir.

Previvorlar İçin Destek ve Topluluk Kaynakları

Yüksek kanser riskiyle yaşamak, yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda duygusal ve psikolojik açıdan da zorlayıcı olabilir. Bu nedenle, previvorlar için destek grupları ve kaynaklar büyük önem taşır. FORCE ve Living Beyond Breast Cancer (LBBC) gibi organizasyonlar, genetik riski olan bireylere destek sağlamak, farkındalık yaratmak ve bilimsel gelişmeleri paylaşmak için çeşitli programlar yürütmektedir.

Sonuç

Previvorlar, kanserle savaşta önemli bir grubu oluşturmaktadır. Genetik testler sayesinde yüksek riskli bireyler erken önlem alarak sağlıklarını koruyabilir. Tarama programları, yaşam tarzı değişiklikleri ve cerrahi müdahaleler, bu bireylerin kanserden korunmasına yardımcı olabilir. Previvor kavramının yaygınlaşması ve bu topluluğa daha fazla destek sağlanması, kanserle mücadelede önemli bir adımdır.

Unutmayın, bilgi güçtür! Eğer ailenizde kansere yatkınlık olduğuna inanıyorsanız, bir genetik danışman ile görüşerek kendi riskinizi değerlendirmeyi ihmal etmeyin.