Yatak yarası – dekübit ülser hakkında bilinmesi gerekenler
Yatak yarası - dekübit ülseri nedir?
Bir dekübit ülseri, basınç ülseri, basınç yarası veya yatak yarası olarak da bilinir. Hastanın cildinde açık bir yara olmasını ifade eder. Dekübit ülserleri genellikle ciltte kemik bölgelerini kaplayan deride görülür. Dekübit ülseri için en yaygın yerler şunlardır:
- kalça
- sırt
- ayak bilekleri
- popo
Bu durum aşağıdaki kişiler arasında yaygındır:
- daha yaşlı
- hareketliliği azaltmış
- yatakta veya tekerlekli sandalyede uzun süre geçiren
- yardım olmadan belirli vücut parçalarını hareket ettiremeyen
- hassas / kırılgan bir cilde sahip olan kişiler
Yatak yaraları tedavi edilebilir, ancak kronik derin ülserlerin tedavisi zor olabilir. İyileşme belli bir görünüm, altta yatan tıbbi koşullar ve ülserin evresi / aşaması dahil olmak üzere çeşitli faktörlere dayanır.
Yatak yarası belirtileri nelerdir?
Yatak yarasının her aşamasında farklı belirtiler vardır. Görüntüye bağlı olarak, hasta aşağıdakilerden herhangi birine sahip olabilir:
- cilt renk değişikliği
- etkilenen bölgede ağrı
- enfeksiyon
- ciltte açılma
- çevresindeki ciltten daha yumuşak veya daha sert olan cilt
Yatak yarası evreleri nelerdir?
Dekübit ülserleri aşamalar halinde ortaya çıkar. Sağlık çalışanlarının sizi teşhis etmesine ve tedavi etmesine yardımcı olacak bir evreleme süreci vardır.
Evre 1
Cilt açılmamış, bütünlüğü bozulmamış, ancak rengi değişmiş. İnce bir teniniz varsa, alan kırmızı görünebilir. Koyu bir teniniz varsa renk değişimi maviden mora değişebilir. Ayrıca normal cilde göre biraz daha ılık olabilir ve şişebilir.
Evre 2
Deride, sığ bir ülser veya erozyon ortaya çıkması durumudur ve açılma vardır. Ayrıca, sıvıyla dolu bir kabarık da olabilir.
Evre 3
Ülser cilt içinde daha derindir. Yağ tabakanızı etkiler ve krater gibi görünür.
Evre 4
Bu aşamada kas ve kemiğiniz de dahil olmak üzere birçok katman etkilenir.
Evrelendirilemeyen
Eschar adı verilen koyu ve sert bir plak, tam değerlendirme ve evrelendirmeyi zorlaştıran bir görünümdür. Ülseri tam olarak belirlemek için alanın daha fazla görüntülenmesi veya cerrahi olarak değerlendirilmesini gerektirir. Ülser ayrıca tam değerlendirmeyi zorlaştıran, dağınık (sarı, tan, yeşil veya kahverengi) olarak bilinen renksiz doku artıkları içerebilir.
Yatak yarası neden olur?
Uzun süreli basınç, cildin nemli kalması, zayıf kan dolaşımı ve zayıf beslenme gibi faktörler yatak yaralarının temel nedenidir. Vücudunuzun belirli bir yerinde uzun süre yatmak, cildinizin bozulmasına neden olabilir. Kalça, topuk ve kuyruk kemiği etrafındaki alanlar özellikle bası yaralarına karşı savunmasızdır.
Aşırı nemin yanı sıra zayıf hijyen sonucu idrar ve dışkı gibi cilt tahriş edici maddeler de yatak yarası oluşumuna katkıda bulunabilir. Yatağa sınırlı bir kişinin altındaki çarşaflar da sürtünme etkisi ile yatak yarasına katkıda bulunabilir.
Kimler yatak yarası riski altındandır?
Dekübit ülserleri için bir dizi risk faktörü vardır:
- Yatakta yatarken veya tekerlekli sandalyede otururken kendi başınıza hareket edemez veya pozisyonunuzu değiştiremezseniz risk altında olabilirsiniz.
- Yaşlı bir yetişkin iseniz cildiniz daha kırılgan ve hassas olabilir; bu da sizi daha fazla risk altına sokabilir.
- Yetersiz beslenme alışkanlıkları veya diyetinizde yeterli besin almamak (özellikle protein), cildinizin durumunu etkileyebilir ve bu da riskinizi artırabilir.
- Şeker hastalığı gibi durumlar, kan dolaşımınızı kısıtlayabilir ve bu da cildinizde doku tahribatına neden olabilir ve riskinizi artırabilir.
Yatak yarası tanısı nasıl konur?
Durumu ilk fark eden sağlık çalışanı sizi, baskı yaraları tedavisinde deneyimli doktorlar, uzmanlar ve hemşirelerin bulunduğu yara bakım ekibine yönlendirebilir (palyatif bakım, plastik cerrahi, onkoloji ve yoğun bakım ekipleri gibi). Ekip ülserinizi birkaç şeye göre değerlendirebilir. Bunlar şunları içerir:
- ülserinizin büyüklüğü ve derinliği
- ülserinizden doğrudan etkilenen, cilt, kas veya kemik gibi doku tipleri
- ülserinizden etkilenen derinin rengi
- ülserinizden kaynaklanan doku ölümü miktarı
- ülserinizin, enfeksiyonun varlığı, güçlü koku ve kanama gibi durumu
Sağlık çalışanı, dekübit ülserinizdeki sıvı ve doku örneklerini alabilir. Ayrıca, bakteri üremesi ve kanseri belirtileri arayabilirler.
Yatak yarası tedavisi
Tedaviniz ülserinizin evresine ve durumuna bağlıdır. Tedavi şunları içerebilir:
- ilaçlar
- özel pansuman önerileri dahil, yerel yara bakımı, kremler
- sık sık yeniden pozisyon verme ve özel yastıklar kullanma ve sağlıklı beslenme seçimleri yapma gibi yaşam tarzı değişiklikleri
- porteinden zengin bir diyet
- mevcut olan herhangi bir enfeksiyonun tedavisi
- cerrahi
Antibakteriyel ilaçlar enfeksiyonu tedavi edebilir. Ayrıca, herhangi bir rahatsızlığı gidermek veya azaltmak için ilaç alabilirsiniz.
Debridman adı verilen ölü veya enfekte olmuş dokuları temizleme işlemi doktorunuz tarafından önerilebilir.
Dekübit bölgesini temiz, kuru ve tahriş edici maddelerden uzak tutmak, iyileşmeyi teşvik etmek için önemlidir.
Dekübit ülseri tedavisinde basıncın giderilmesi ve sık sık yeniden pozisyon verilmesi çok önemlidir. Yara bölgesindeki sürtünmeyi azaltmak da önemlidir.
Sağlık ekibi, yaranızın sık sık pansuman değişiklikleri yapabilir.
Bazı tedaviler daha ileri ülserler için (evre 3 ve 4 ülserlerde cerrahi debridman ve negatif basınçlı yara tedavisi gibi) daha önemlidir, ancak tüm ülserler bölgeyi temiz tutma, bölgedeki sürtünmeyi ve nemi azaltmak gibi genel tedavi stratejilerinden yararlanabilir. Basıncı giderme basıncı ve hastaya sık sık yeniden pozisyon verme ve proteinden zengin iyi bir diyet sonuçları iyileştirir.
Özel tedavi stratejiniz birkaç faktöre bağlıdır ve ülseriniz için neyin en iyi olabileceği konusunda doktorunuz sizinle görüşecektir.
Son notlar
İyileşme süreciniz yatan yaranızın evresine bağlıdır. Ne kadar erken teşhis edilirse o kadar erken tedavi ve iyileşmeye başlayabilirsiniz.
Doktorunuz beslenme şeklinizi değiştirmenizi önerebilir. İleri evre yatak yaraları genellikle daha agresif tedaviler ve daha uzun iyileşme süreleri gerektirir.
1. Bedsores (decubitus ulcers). (2017).
health.harvard.edu/a_to_z/bedsores-decubitus-ulcers-a-to-z
2. Gould L, et al. (2015). Wound healing society 2015 update on guidelines for pressure ulcers.
3. Mayo Clinic Staff. (2018). Bedsores (pressure ulcers).
mayoclinic.org/diseases-conditions/bed-sores/symptoms-causes/syc-20355893
4. Pressure sores. (2019).
medlineplus.gov/pressuresores.html