Yüksek doz C vitamini ve kanser
Son yıllarda çok tartışılan ve büyük ilgi gören konulardan biri yüksek doz C vitamini tedavisidir. Yüksek dozdan kastedilen günlük 7-10 gram ve üstüdür. C vitamini keşfedildiği ilk yıllardan beri sağlıklı yaşam için en sık teşvik edilen, en ön planda tutulan gıda içeriklerinden biri olmuştur. Öyle ki; sebze, meyve gibi bol C vitamini içeren gıdaların sık tüketilmesi, hepimizin belki de en sık duyduğu sağlık önerisidir. Hal böyle olunca, sağlıklı yaşamla bu denli yan yana getirilen bir bileşiğin, olduğundan fazla yararlarının öne sürülmesi de o denli kolay olmaktadır. Elbette C vitamininin sağlığımız için birçok yararı olduğu doğrudur. Ancak şu ana dek yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre, kanser tedavisi bunlardan biri değildir. Yapılan bazı laboratuvar ve hayvan deneylerinde olumlu sonuçlar elde edilse de, insanlar üzerinde yapılan klinik çalışmalar bu bulguları doğrulamamış ve yüksek doz C vitamininin kanserde net bir faydası gösterilememiştir.
C vitamininin suda çözünen vitaminler grubunda yer alması ve vücutta depolanmaması nedeniyle, yüksek dozlarda alımının bir zararı olmadığı iddia edilse de literatürde bildirilen birçok yan etki ve ilaç etkileşimi mevcuttur. Ancak buna rağmen birçok alternatif tıp uygulayıcısı, bu yöntemi bir mucize gibi sunmakta ve kanser hastalarına uygulamaktadır. Bu noktada, olası yan etki ve etkileşimler de göz önünde bulundurularak bu kişilere itibar edilmemeli ve etkileri net olarak ortaya konulana dek, şu an için bu tedaviden uzak durulmalıdır.
C vitamini nedir, görevleri nelerdir?
Askorbik asit ve askorbat olarak da bilinen C vitamini, suda çözünen vitaminler grubundan temel bir bileşiktir. C vitamini, çoğu hayvan ve bitki tarafından üretilebilirken; insanlarda üretilemez ve dışarıdan alınması gerekir. C vitamini, vücutta çeşitli enzimlerin işlev görmesi için gereklidir. Dokularda hasara neden olan serbest oksijen ürünlerini etkisiz hale getirmesi nedeniyle, antioksidan olarak kullanılır. C vitamini ayrıca kollajen sentezinde önemli rol oynayan bir bileşiktir. Kollajen; deri, kıkırdak, kemik, tendon ve ligament gibi bağ ve destek dokunun esas yapısını oluşturan bir proteindir. Bu yüzden C vitamininin şiddetli eksikliğinde diş eti çekilmeleri, halsizlik, uyuşukluk, kolay kanama ve morarmayla karakterize Skorbüt Hastalığı meydana gelir. Skorbüt belirtileri, vücutta kollajen doku zayıflamaları sonucunda gelişir ve bu hastalara C vitamini verilerek kollajen dokuları sağlamlaştırılır.
C vitamini kaynakları nelerdir?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), sağlıklı yetişkinler için günlük 45 mg. C vitamini alımını önermektedir. Doğada yaygın olarak bulunan C vitaminin en zengin kaynaklarını taze meyve ve sebzeler oluşturur. Meyveler arasında en çok C vitamini içerenler; limon, portakal, greyfurt, çilek, ananas, kivi, kavun, karpuz, frenk üzümüdür. Bu meyvelerden özellikle narenciye grubu (limon, portakal, greyfurt), C vitamini bakımından çok zengindir. Sebzelerden ise; kuşburnu, karnabahar, lahana, brokoli, biber, kuru soğan, ıspanak, patates, domates en zengin kaynaklardır. Hayvansal olarak da karaciğerde bol miktarda bulunur. Vitamin takviyeleri de bir diğer C vitamini kaynağıdır. Sebze ve meyveler pişirildiğinde veya uzun süre saklandığında C vitamini içeriği azalır. Pişirme yöntemi olarak mikrodalga ve buğulama kullanmak, C vitamini kaybını azaltır. Ancak C vitamini içeriğini korumak için ideal olanı bu gıdaları taze ve çiğ tüketmektir.
C vitamini tarihi ve kanserde etkili olduğu iddiaları nereye dayanmaktadır?
İlk olarak 1753’te, turunçgillerin skorbüt hastalığını önlediğinin belirlenmesiyle, C vitamini keşfinin yolu açılmış ve 1912’de Casimir Funk isimli bilim adamı, sebze ve meyvelerde bulunan bu bileşiğe antiskorbütik vitamin adını vermiştir. 1920’de de İngiliz biyokimyacı Jack Drummond, bu bileşik için C vitamini ismini kullanmıştır. İlk olarak 1959’da yapılan bir çalışmada, kanserin bağ doku değişiklikleriyle ilişkili olabileceği ve bunun da C vitamini eksikliğine bağlı olabileceğinin iddia edilmesiyle C vitamininin kanser tedavisinde kullanılması gündeme gelmiştir. Yüksek doz C vitamini, ilk kez 1970’lerde İskoçyalı cerrah Ewan Cameron tarafında yapılan çalışmalarda kanser hastalarında denenmeye başlanmıştır. Daha sonra Dr. Cameron’ın çalışmalarına Nobel ödüllü kimyager Linus Pauling’in de katılmasıyla, çalışmalar büyük ilgi çekmiştir. Cameron ve Pauling, ileri evre kanser hastaları üzerinde yaptıkları çalışmalar sonucu yüksek doz C vitamininin kanserde potansiyel bir tedavi ajanı olabileceğini iddia etse de sonraları bu çalışmaların hatalı olduğu belirlenmiştir.
Yüksek doz C vitamininin olası yan etki ve riskleri nelerdir?
C vitamininin suda çözünen bir vitamin olması ve vücutta depolanmaması nedeniyle yüksek dozlarda alımının sakıncası olmadığı iddia edilse de literatürde birçok yan etki ve ilaç etkileşimi bildirilmiştir. Yüksek doz C vitamininin, Glukoz-6-fosfat dehidrogenaz enzimi eksikliği olanlarda hemolitik anemi; böbrek problemleri olanlarda böbrek yetmezliği riskini artırabileceği raporlanmıştır. C vitamini, vücutta demirin yararlanımını artırabileceğinden hemokromatozis hastalarında (demir depolama hastalığı) kullanımı da önerilmemiştir. Ayrıca B12 vitamini ve bakır emilimini de azaltabilmektedir. C vitamini idrarı asitleştirdiğinden böbrek taşlarının oluşumuna neden olabilmekte, C vitamini metabolizması sonucu oluşan oksalik asit nedeniyle de hiperoksalüri durumu ortaya çıkabilmektedir. Hiperoksalüri, idrarda aşırı miktarda oksalat bulunmasıdır ve taş oluşumuna neden olabilmektedir. 2000 yılında yayımlanan bir çalışmada, ilk kez C vitamininin tolere edilebilir üst limiti 2 gram olarak belirlenmiş ve bu sınırdan sonra ishal yapıcı etkisinin olduğu bildirilmiştir. Zaten yüksek doz C vitaminine bağlı en sık yan etki de ishaldir.
Literatürde ayrıca yüksek doz C vitamininin, bazı kemoterapi ilaçlarıyla birlikte kullanımının yan etkileri artırdığını gösteren çalışmalar da mevcuttur. Bazı çalışmalarda ise, araştırmacılar beklenmeyen etkiler nedeniyle çalışmayı yarıda kesmek zorunda kalmıştır.
Yüksek doz C vitamininin kanserdeki etkileri üzerine yapılan laboratuvar çalışmalarının sonuçları nelerdir?
Yapılan bazı laboratuvar çalışmalarında, yüksek doz C vitamininin çeşitli kanser türlerindeki hücre serilerinde çoğalmayı azalttığı gösterilmiştir. Laboratuvar çalışmalarında C vitamininin bu etkisinin olası mekanizması da araştırılmış ve yüksek doz C vitamininin, hidrojen peroksit üreten kimyasal reaksiyonlar aracılığıyla kanser hücreleri için öldürücü etki yarattığı gösterilmiştir. Yine yapılan laboratuvar çalışmalarında yüksek dozda C vitamini, yumurtalık kanseri hücrelerinde arsenik trioksid; pankreas kanseri hücrelerinde gemsitabin; mezotelyoma (akciğer zarı kanseri) hücrelerinde gemsitabin ve epigallokatekin-3-gallat (EGCG) kombinasyonunun etkisini artırmıştır. 2012 yılında yapılan bir çalışmada da yüksek doz C vitamininin, glioblastoma multiforme (beyin kanseri) hücrelerinin radyoterapiye duyarlılığını artırdığı raporlanmıştır. Buna karşın bazı çalışmalarda ise doksorubisin, metotreksat, sisplatin gibi bazı kemoterapi ilaçlarıyla birlikte kullanıldığında ilacın etkinliğini azalttığı bildirilmiştir.
Yüksek doz C vitaminin kanserde etkileri üzerine yapılan klinik çalışmaların sonuçları nelerdir?
Kanserde yüksek doz C vitamininin etkilerine ilişkin ilk klinik çalışmalar, 1970’lerde Ewan Cameron ve Linus Pauling tarafından yapılmıştır. Dr. Cameron ve kimyager Pauling, yaptıkları çalışmalar sonucu damar yoluyla verilen (intravenöz) yüksek doz C vitamininin ileri evre kanser hastalarında yaşam sürelerini anlamlı derecede uzattığını iddia etmiştir. Ancak sonraları çalışmalar Ulusal Kanser Enstitüsü (National Cancer İnstitute) tarafından değerlendirildiğinde, çalışmaların kötü tasarlandığı ve hatalı olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca Dünya çapında en prestijli tıp kurumlarından “Mayo Klinik” tarafından yapılan 3 çalışmada da bu sonuçlar doğrulanmamıştır.
Ağız yolla alınan yüksek doz C vitamini etkisinin değerlendirildiği iki klinik çalışmada; hastalar 2 gruba ayrılarak bir gruba günlük 10 gr Vitamin C verilip, diğer gruba verilmediğinde çalışma sonunda gruplar arasında yaşam süreleri ve yaşam kalitesi açısından anlamlı fark görülmemiştir. Sonraları yapılan çalışmalarda, kanda ulaşılabilen maksimum C vitamini düzeyinin uygulama yoluna göre değişiklik gösterdiği belirlenmiştir: C vitamini, ağız yoluyla alındığında kandaki düzeyi sıkı kontrol edilmektedir, ancak damar yoluyla uygulandığında bu sıkı kontrolden kaçılarak, kanda daha yüksek seviyelere ulaşılabilmektedir. Bundan hareketle bazı çalışmalarda; damar yoluyla elde edilecek daha yüksek C vitamini seviyelerinin, ağız yoluyla sağlanamayan etkiyi sağlayabileceği ve kanser hücrelerini öldürebileceği iddia edilmiştir. Ancak sonraları yapılan iyi tasarlanmış, klinik çalışmalarda; damar yoluyla alınan yüksek doz C vitamininin de kanser tedavisinde böyle bir faydası görülmemiştir.
Yüksek doz C vitamininin, diğer kanser tedavileriyle birlikte kullanımının değerlendirildiği çalışmalarda da tutarsız sonuçlar elde edilmiştir. 2014 yılında yapılan bir çalışmada; evre 3-4 yumurtalık kanserli 27 hasta, bir gruba yalnızca kemoterapi (karboplatin+paclitaxel) diğer gruba kemoterapiyle birlikte yüksek doz C vitamini verilmek üzere 2 gruba ayrılmış ve sonuçta yüksek doz C vitamini verilen grupta sağkalım ve progresyonsuz sağkalım (hastalıkta ilerleme olmaksızın geçirilen süre) yönünden bir fark görülmemiştir. Yalnızca kemoterapiye bağlı 1-2. derece yan etkilerin görülme sıklığı anlamlı derecede azalmıştır. Bununla birlikte, esas problemi oluşturan, tedavide aksamalara sebep olan 3-4. derece yan etkilerde ise azalma görülmemiştir. Yüksek doz vitamin C’nin Arsenik trioksit ile birlikte kullanımının değerlendirildiği çalışmaların sonuçları ise çelişkilidir. Lösemi, ileri evre kalın bağırsak kanseri ve melanom cilt kanserinde de benzer kombinasyonların ciddi yan etkilere ve hastalığın ilerleme göstermesine neden olduğu görülmüştür.
2010 yılında yayımlanan, 33 yıldır yapılan araştırmaların derlendiği bir çalışmada; “Yüksek doz C vitamininin kansere karşı etkili olup olmadığı, eğer varsa hangi dozlarda ve hangi kanser tiplerinde etkili olduğu bilinmemektedir.” sonucuna varılmıştır. Amerikan Kanser Derneği de; mevcut klinik kanıtların, yüksek doz C vitamininin herhangi bir faydasını göstermediğini belirtmektedir. Ancak tüm bunlara rağmen yüksek doz C vitamini, tamamlayıcı ve alternatif tıp uygulayıcıları tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. 2006 ve 2008 yıllarında Amerika’da yapılan tamamlayıcı ve alternatif tıp konferanslarında yapılan anketlerde, 199 katılımcının 172’si hastalara yüksek doz C vitamini uyguladığını söylemiştir.
Sonuç olarak; şu an için yüksek doz C vitamininin kanseri tedavi ettiğine dair net bir kanıt yoktur. Bazı laboratuvar ve hayvan çalışmalarında olumlu sonuçlar elde edilse de, klinik çalışmalar bu sonuçları doğrulamamaktadır. Yapılan çalışmalarla damar yoluyla uygulanan C vitamininin, kanda daha yüksek konsantrasyonlara ulaşmayı sağladığı gösterilmiştir. Bundan hareketle damardan uygulanan C vitamininin, ağızdan alınana kıyasla etkili olması daha olasıdır. Ancak henüz bu etki de kanıtlanmış değildir. Devam eden çalışmalarda; damar yoluyla uygulanan C vitamininin kemoterapi, radyoterapi gibi diğer kanser tedavi rejimlerinin etkinliğini artırıp artırmayacağının üzerinde durulmaktadır. Bu noktada belki bir miktar yararın elde edilmesi mümkündür. Ancak çalışmalar tamamlanana kadar ve eğer gerçekten yararı varsa da net olarak ortaya konulana kadar, olası yan etkiler de göz önünde bulundurularak şu an için bu tedaviden uzak durmakta yarar vardır.
*
- Bitkisel tedavi Fitoterapi: doğru bilim mi yoksa büyük bir ticaret mi?
1) Aboul-Enein HY, Al-Duraibi IA, Stefan RI, Radoi C, Avramescu A. Analysis of L- and D-ascorbic acid in fruits and fruit drinks by HPLC. Seminars in Food Analysis. 1999;4:31–37.
2) Naidu KA. Vitamin C in human health and disease is still a mystery? An overview. Nutr J. 2003;2:7.
3) World Health Organization.Vitamin and mineral requirements in human nutrition (2nd ed.). 2004;138.
4) Gropper SS, Smith JL, Grodd JL. Advanced nutrition and human metabolism. Belmont, CA: Thomson Wadsworth. 2005;260–275.
5) Preedy VR, Watson RR, Sherma Z. Dietary Components and Immune Function (Nutrition and Health). Totowa, NJ: Humana Press. 2010:36;52.
6)Padayatty S, Espey MG, Levine M: Vitamin C. eds: Encyclopedia of Dietary Supplements. 2nd ed. New York, NY: Informa Healthcare. 2010;821-31.
7) Abou-Jawde RM, Reed J, Kelly M, Walker E, Andresen S, Baz R, Karam MA, Hussein M. Efficacy and safety results with the combination therapy of arsenic trioxide, dexamethasone, and ascorbic acid in multiple myeloma patients: a phase 2 trial. Med Oncol. 2006;23:263-72.
8) Berenson JR, Matous J, Swift RA, Mapes R, Morrison B, Yeh HS. A phase I/II study of arsenic trioxide/bortezomib/ascorbic acid combination therapy for the treatment of relapsed or refractory multiple myeloma. Clin Cancer Res. 2007;13:1762-8.
9) Welch JS, Klco JM, Gao F, Procknow E, Uy GL, Stockerl-Goldstein KE, Abboud CN, Westervelt P, DiPersio JF, Hassan A, Cashen AF, Vij R. Combination decitabine, arsenic trioxide, and ascorbic acid for the treatment of myelodysplastic syndrome and acute myeloid leukemia: a phase I study. Am J Hematol. 2011;86:796-800.
10)Subbarayan PR, Lima M, Ardalan B. Arsenic trioxide/ascorbic acid therapy in patients with refractory metastatic colorectal carcinoma: a clinical experience. Acta Oncol. 2007;46:557-61.
11)Lind J. A Treatise of the Scurvy. London: A. Millar. 1753:149.
12)Rosenfeld L. Vitamine--vitamin. The early years of discovery. Clin. Chem. 1997;43:680–5.
13)Drummond JC. The nomenclature of the so-called accessory food factors (vitamins). Biochem J 1920;14:660.
14) McCORMICK WJ. Cancer: a collagen disease, secondary to a nutritional deficiency. Arch Pediatr. 1959;76:166-71.
15)Cameron E, Pauling L. Supplemental ascorbate in the supportive treatment of cancer: Prolongation of survival times in terminal human cancer. Proc Natl Acad Sci U S A 73 (10): 3685-9, 1976.
16)Cameron E, Pauling L: Supplemental ascorbate in the supportive treatment of cancer: reevaluation of prolongation of survival times in terminal human cancer. Proc Natl Acad Sci U S A.1976;73:3685-9.
17)Cameron E, Campbell A: The orthomolecular treatment of cancer. II. Clinical trial of high-dose ascorbic acid supplements in advanced human cancer. Chem Biol Interact. 1974;9:285-315.
18) Vitamin C. American Cancer Society.
19)Cabanillas F. Vitamin C and cancer: what can we conclude--1,609 patients and 33 years later? Puerto Rico health sciences journal. 2010;29:215–7.
20)Cameron E, Pauling L: The orthomolecular treatment of cancer. I. The role of ascorbic acid in host resistance. Chem Biol Interact. 1974;9:273-83.
21) Padayatty SJ, Sun AY, Chen Q, Espey MG, Drisko J, Levine M. Vitamin C: intravenous use by complementary and alternative medicine practitioners and adverse effects. PLoS One. 2010;5:e11414.
22)Rees DC, Kelsey H, Richards JD. Acute haemolysis induced by high dose ascorbic acid in glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. BMJ. 1993; 306:841-2.
23) Barton JC, McDonnell SM, Adams PC, Brissot P, Powell LW, Edwards CQ, Cook JD, Kowdley KV. Management of hemochromatosis. Hemochromatosis Management Working Group. Ann Intern Med. 1998;129:932-9.
24)Dietary reference intakes for vitamin C, vitamin E, selenium, and carotenoids: a report of the Panel on Dietary Antioxidants and Related Compounds, Subcommittees on Upper Reference Levels of Nutrients and of Interpretation and Use of Dietary Reference Intakes, and the Standing Committee on the Scientific Evaluation of Dietary Reference Intakes, Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. Washington, D.C: National Academy Press. 2000:156–161.
25) Verrax J, Calderon PB. The controversial place of vitamin C in cancer treatment. Biochem. Pharmacol. 2008;76:1644–52.
26)Institute of Medicine. Dietary Reference Intakes for Vitamin C, Vitamin E, Selenium, and Carotenoids. Washington, DC: The National Academies Press, 2000.
27)Bael TE, Peterson BL, Gollob JA. Phase II trial of arsenic trioxide and ascorbic acid with temozolomide in patients with metastatic melanoma with or without central nervous system metastases. Melanoma Res. 2008;18:147-51.
28) Joseph J. Cullen. Clinical Trial of High-dose Vitamin C for Advanced Pancreatic Cancer (PACMAN-II). U.S. National Institutes of Health, Clinicaltrials.gov. NCT01515046.
29) Daniel A Monti. Research Study of IV Vitamin C in Combination With Irinotecan vs Irinotecan Alone for Advanced Colorectal CA. U.S. National Institutes of Health, Clinicaltrials.gov. NCT01550510.
30)Frömberg A, Gutsch D, Schulze D, et al.: Ascorbate exerts anti-proliferative effects through cell cycle inhibition and sensitizes tumor cells towards cytostatic drugs. Cancer Chemother Pharmacol 67 (5): 1157-66, 2011.
31) Chen P, Stone J, Sullivan G, Drisko JA, Chen Q. Anti-cancer effect of pharmacologic ascorbate and its interaction with supplementary parenteral glutathione in preclinical cancer models. Free Radic Biol Med. 2011;51:681-7.
32) Chen Q, Espey MG, Krishna MC, Mitchell JB, Corpe CP, Buettner GR, Shacter E, Levine M. Pharmacologic ascorbic acid concentrations selectively kill cancer cells: action as a pro-drug to deliver hydrogen peroxide to tissues. Proc Natl Acad Sci U S A. 2005;102:13604-9.
33)Verrax J, Calderon PB. Pharmacologic concentrations of ascorbate are achieved by parenteral administration and exhibit antitumoral effects. Free Radic Biol Med. 2009;47:32-40.
34)Ong PS, Chan SY, Ho PC. Differential augmentative effects of buthionine sulfoximine and ascorbic acid in As2O3-induced ovarian cancer cell death: oxidative stress-independent and -dependent cytotoxic potentiation. Int J Oncol. 2011;38:1731-9.
35)Martinotti S, Ranzato E, Burlando B. In vitro screening of synergistic ascorbate-drug combinations for the treatment of malignant mesothelioma. Toxicol In Vitro. 2011;25:1568-74.
36) Espey MG, Chen P, Chalmers B, Drisko J, Sun AY, Levine M, Chen Q. Pharmacologic ascorbate synergizes with gemcitabine in preclinical models of pancreatic cancer. Free Radic Biol Med. 2011;50:1610-9.
37) Herst PM, Broadley KW, Harper JL, McConnell MJ.Pharmacological concentrations of ascorbate radiosensitize glioblastoma multiforme primary cells by increasing oxidative DNA damage and inhibiting G2/M arrest. Free Radic Biol Med. 2012;52:1486-93.
38) Heaney ML, Gardner JR, Karasavvas N, Golde DW, Scheinberg DA, Smith EA, O'Connor OA. Vitamin C antagonizes the cytotoxic effects of antineoplastic drugs. Cancer Res. 2008;68:8031-8.
39) Creagan ET, Moertel CG, O'Fallon JR, Schutt AJ, O'Connell MJ, Rubin J, Frytak S. Failure of high-dose vitamin C (ascorbic acid) therapy to benefit patients with advanced cancer. A controlled trial. N Engl J Med. 1979;301:687-90.
40) Moertel CG, Fleming TR, Creagan ET, Rubin J, O'Connell MJ, Ames MM. High-dose vitamin C versus placebo in the treatment of patients with advanced cancer who have had no prior chemotherapy. A randomized double-blind comparison. N Engl J Med. 1985;312:137-41.
41) Padayatty SJ, Sun H, Wang Y, Riordan HD, Hewitt SM, Katz A, Wesley RA, Levine M. Vitamin C pharmacokinetics: implications for oral and intravenous use. Ann Intern Med. 2004;140:533-7.
42) Hoffer LJ, Levine M, Assouline S, Melnychuk D, Padayatty SJ, Rosadiuk K, Rousseau C, Robitaille L, Miller WH Jr. Phase I clinical trial of i.v. ascorbic acid in advanced malignancy. Ann Oncol. 2008;19:1969-74.
43) Ma Y, Chapman J, Levine M, Polireddy K, Drisko J, Chen Q. High-dose parenteral ascorbate enhanced chemosensitivity of ovarian cancer and reduced toxicity of chemotherapy. Sci Transl Med. 2014;6:222ra18.
44) Vitamin C: MedlinePlus Medical Encyclopedia. U.S National Library of Medicine.
45) Natural food-Fruit Vitamin C Content. The Natural Food Hub. Retrieved March 7, 2007.
