Zona Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Yeni Bir Aşı ile Zonadan Korunmak Artık Mümkün

Zona Hastalığı Nedir?

Zona hastalığı, tıbbi adıyla herpes zoster, halk arasında gece yanığı veya kuşak hastalığı olarak da bilinen, ağrılı bir döküntüye neden olan viral bir enfeksiyondur. Zona, Varicella zoster virüsü (VZV) nedeniyle oluşur; bu virüs aynı zamanda suçiçeğine de neden olur. Daha önce suçiçeği geçirmiş bireylerde, virüs vücutta uyku halinde kalır ve yıllar sonra yeniden aktifleşerek zona hastalığına yol açabilir.

Zona genellikle vücudun belirli bir bölgesini etkileyen, tek taraflı kabarcıklı bir döküntü şeklinde ortaya çıkar. Çoğunlukla gövdenin sağ veya sol tarafında kuşak şeklinde görülen bu döküntü, sırt, göğüs, yüz veya boyun bölgesinde de ortaya çıkabilir. Zona döküntüleri, ciltte şiddetli ağrıya, yanmaya, karıncalanmaya ve kaşıntıya neden olabilir.

Zona Hastalığı Neden Olur?

Zona hastalığı, suçiçeği hastalığına neden olan Varicella zoster virüsünden (VZV) kaynaklanır. Daha önce suçiçeği geçirmiş hemen her birey zona hastalığına yakalanabilir. Ancak suçiçeği geçiren herkes zona geliştirmez. Suçiçeği iyileştikten sonra virüs sinir sistemine yerleşerek yıllarca uykuda kalabilir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması, stres, hastalıklar veya bazı ilaçlar gibi tetikleyiciler virüsün yeniden aktifleşmesine ve zona hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilir.

Zona hastalığına yol açan risk faktörleri:

• 50 yaş üstü bireyler
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması (kanser, HIV/AIDS, organ nakli gibi durumlar)
• Yoğun stres ve yorgunluk
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar (kortizonlar, kemoterapi ilaçları)
• Kronik hastalıklar (diyabet, kalp hastalıkları gibi)

Zona Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Zona doğrudan bulaşıcı değildir, ancak aktif döküntü döneminde kabarcıklardan sızan sıvı ile doğrudan temas yoluyla, daha önce suçiçeği geçirmemiş kişilere suçiçeği bulaştırabilir. Zona hastalığı, solunum yoluyla bulaşmaz. Bu nedenle, zona hastalarıyla temas eden kişiler, özellikle çocuklar ve bağışıklık sistemi zayıf bireyler dikkatli olmalıdır.

Zona Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Zona hastalığının belirtileri şunlardır:

• Şiddetli ağrı (genellikle döküntü çıkmadan önce başlar)
• Yanma, karıncalanma veya uyuşma hissi
• Ciltte kırmızı döküntü ve kabarcıklar
• Kaşıntı ve ciltte hassasiyet
• Baş ağrısı, ateş ve halsizlik
• Lenf bezlerinde şişme

Kimler Zona Hastalığına Yakalanma Riski Taşır?

• 50 yaş üstü bireyler
• Bağışıklık sistemi zayıf kişiler (kanser hastaları, HIV/AIDS hastaları, organ nakli geçirenler)
• Stresli yaşam tarzı olanlar
• Bağışıklığı baskılayan ilaçlar kullananlar (kortizon, kemoterapi gibi)

Zona Hastalığından Korunma Yolları

• Zona aşısı yaptırmak (özellikle 50 yaş üstü bireylere önerilir)
• Bağışıklık sistemini güçlü tutmak
• Stresten uzak durmak
• Düzenli ve sağlıklı beslenmek

Zona Hastalığının Komplikasyonları Nelerdir?

• Postherpetik nevralji (zona sonrası devam eden sinir ağrısı)
• Göz tutulumu (oküler zona) ve görme kaybı
• Sinir hasarı
• Bakteriyel enfeksiyonlar

Zona hastalığı erken teşhis edilip tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde hastalık daha ağır seyredebilir. Bu nedenle, zona belirtileri fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir sağlık profesyoneline başvurulması önemlidir.

Zona Hastalığı Tedavisi

Zona hastalığının tedavisi erken teşhis edilip doğru bir şekilde uygulandığında, hastalığın süresini kısaltabilir ve şiddetini azaltabilir. Tedavide genellikle antiviral ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar, virüsün çoğalmasını durdurarak hastalığın etkilerini hafifletir.

Zona Tedavisinde Kullanılan Yöntemler:

• Antiviral ilaçlar: (asiklovir, valasiklovir veya famsiklovir) erken dönemde kullanıldığında zona belirtilerini hafifletir ve komplikasyonları önlemeye yardımcı olur.
• Ağrı kesiciler: Şiddetli ağrıyı hafifletmek için reçeteli veya reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı hafifletmek için kullanılabilir.
• Steroidler: Şiddetli inflamasyonu azaltmak amacıyla doktor gözetiminde kullanılabilir.
• Topikal kremler: Döküntülerin üzerine uygulanan kremler, cilt tahrişini azaltabilir.

Tedaviye Erken Başlamanın Önemi:

• Antiviral ilaçların döküntü başladıktan sonraki ilk 72 saat içinde kullanılması, hastalığın seyrini olumlu yönde etkiler.
• Erken tedavi, postherpetik nevralji gibi komplikasyonların oluşma riskini azaltır.

Zona Aşısı ile Zonadan Korunmak Mümkün

2015 yılında NEJM dergisinde yayımlanan bir çalışma ile tüm tıp ve bilim dünyası, koruyucu zona aşısından haberdar olmuştur. Bu aşı, zonadan korumada %97 etkili bulunmuştur.

Çalışma Türü: Randomize, plasebo kontrollü, faz 3 klinik çalışma

Katılımcı Sayısı: 15.411 (7698 aşı grubu, 7713 plasebo grubu)

Katılımcı Yaş Grubu: 50 yaş ve üzeri (50-59, 60-69, 70+ şeklinde katmanlanmış)

Takip Süresi: Ortalama 3.2 yıl

Ana Hedef: Aşının zona riskini azaltma etkinliğini değerlendirmek

Sonuçlar:

• Aşı grubunda 6 kişide zona vakası tespit edilirken, plasebo grubunda 210 kişi zona oldu.
• Zona görülme oranı: Aşı grubunda 0.3/1000 kişi-yıl, plasebo grubunda 9.1/1000 kişi-yıl
• Genel aşı etkinliği: %97.2 (95% CI: 93.7 - 99.0)
• Her yaş grubunda aşı etkinliği: %96.6 - %97.9 arasında
• Aşının enjeksiyon bölgesinde ve vücutta hafif yan etkilere yol açma riski daha yüksek

Sonuç: Çalışma, 50 yaş ve üzeri yetişkinlerde zona riskini önemli ölçüde azalttığını göstermektedir. Aşı etkinliği 70 ve üzeri yaş grubunda da diğer gruplara benzer şekilde yüksektir.

Zona Hastalığı Hakkında Ek Bilgiler

• Zona hastalığı bulaşıcıdır. Döküntülerdeki kabarcıklardan sızan sıvı ile temas yoluyla bulaşabilir.
• Zona hastalığı genellikle 2-4 hafta içinde iyileşir.
• Nadir durumlarda zona hastalığı sonrası sinir ağrısı (postherpetik nevralji) gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.
• Aşı ile zonadan korunmak mümkündür.