Kanser Hastası için Yeni Bir Sanat Terapi Reçetesi: Biblioterapi

Kitaplar, filmler ve günlük tutma yardımı ile kanser tedavisi sırasında ve sonrasında sorunlarla başa çıkma...

Biblioterapi Nedir?

Biblioterapi, hikaye anlatımı ya da metinlerin okunmasını içeren şifa vermek amacıyla kullanılan bir yaratıcı sanat terapi yöntemidir. Biblioterapi genellikle yazı terapisi ile birleştirilir. Kendi kendine yardım olarak da tanımlanan biblioterapi; çeşitli zihinsel sağlık sorunlarına değinmek için okuma yönteminin kullanılmasını içerir. Bazen bir yazar zihni bir problemden uzaklaştırarak, kişiyi bambaşka bir dünyaya sokarak, farklı bakış açılarıyla yardımcı olur. Özellikle kurgu türündeki kitaplar hayal gücüne katkı sağlarken; içinde bulunulan durumun aslında başkalarının da benzer şeyler yaşadığını hatırlatmak için önemli bir yeri vardır. Bir okuma kürü diyebileceğimiz Biblioterapinin çıkış noktası budur.

Ruhsal ve fiziksel rahatsızlıkların tedavisinde yaratıcı yazı, şiir gibi yazılı kaynakların sistemli bir şekilde kullanımı 18.yy’ın sonlarında Avrupa’da başlamıştır.

Yunanca sözcük "biblio" kelimesi kitap anlamına gelmektedir ve "terapi" kelimesi ile birleştirmiş. Sağaltımda kullanılan okuma süreci ise biblioterapi olarak adlandırılmıştır. Psikiyatri alanında kullanımı önerilmiş, özellikle okuma, psikoterapinin bir parçası olarak kabul edilmiştir.

• Biblioterapide temel aşamalar genel olarak: bilgi vermek, içgörü sağlamak, sorunlar hakkında tartışmayı teşvik etmek, yeni değerler ve tutumlar tespit etmek, diğer insanların da benzer problemleri olduğu konusunda farkındalık yaratmak ve sorunlara gerçekçi çözümler sunmak şeklinde ilerler.
• Süreç 4 temel aşamadan geçer: tanımlama, seçme, sunum ve takip. İlk iki aşamada bireylerin ihtiyaçları tanımlanarak ve kendi sorunlarına uygun kitaplar seçilmelidir. Kitapların yanlış bir umut duygusu uyandırmamakla birlikte bir sorun hakkında doğru bilgi vermesi gerektiğinden, seçim önemlidir. Yaşamın zorluklarıyla mücadelede destek için doğru kitapları okumak önemli bir yere sahip. Okuma, analitik düşünmeyi geliştirerek, düşünce kalıplarını daha iyi ayırt etmeyi sağlar. Kitapların duygusal bozuklukların çaresi olduğu kavramı, sanıldığı kadar yeni değildir. Eski Yunanlılar, kütüphanelerin kapıları üzerinde tabelalar koyarak okurlara ruh için şifa veren bir yer olduğunu bildirmişlerdir.

Bilbioterapinin şaşırtıcı faydalarını ortaya koyan araştırmalar

Bibliyoterapinin, kanser tanısı alan kişilerde kaygı ve depresyonu azalttığı, olumsuzluklarla başa çıkmaya yönelik gücü artırdığını gösterilmiştir. Kitaplar, kaçmak için güvenli bir yer yaratarak veya pozitif yönlü bir dikkat dağıtıcı olarak oldukça memnun kalınan bir soluklanmadır. Kitaplar bilgi, konfor ve iç görü sağlar.

2014’te Uygulamalı Sosyal Psikoloji Dergisi'nde yayımlanan bir araştırma İngiltere ve İtalya'daki hikaye okuma yoluyla insanların negatif tutumlarını geliştirmek için güçlü bir strateji olduğunu göstermektedir. Bu araştırmada Harry Potter okuyarak uzun süreli temasın, damgalanmış gruplara (göçmenler, eşcinseller, mülteciler) yönelik tutumlarını geliştirip geliştirmediğini test etmek için üç araştırma yapılmıştır. İlkokul, lise ve üniversite öğrencilerinin (İtalya ve Birleşik Krallık'taki) iki kesit araştırmasından elde edilen sonuçlar ana hipotezi desteklemiş, empati becerilerini artırmış ve önyargıları kırmıştır.

Ohio State Üniversitesi'nde 2012’de yapılan bir araştırmada ise araştırmacılar, kurgusal bir hikaye okurken, karakterlerden birinin duygularını, düşüncelerini, inançlarını ve iç tepkilerini kendileriymiş gibi hissetmelerini sağlayan insanlarda ne gibi etkiler olduğunu incelemiştir. Doğru durumlarda, deneyim kazanmanın, okuyucunun hayatında gerçek değişikliklere yol açabileceğini ortaya koymuşlardır. Katılımcılar oy kullanmadaki engelleri aşan kurgusal bir karakterle güçlü bir şekilde özdeşleşerek, gerçek bir seçimde oy kullanma ihtimalinin çok daha yüksek olduğunu kanıtladılar. Yani bu süreçte bir okuyucu davranışının değiştirebileceği keşfedildi.

Biblioterapi için Kitaplar

Amerika Birleşik Devletleri’nde hem yüz yüze hem de sanal olarak kanser merkezli kitap kulüpleri bulunmaktadır. Bunlara örnek; Cactus Cancer Society (Kaktüs Kanser Topluluğu), Surviving Breast Cancer’s Breast Cancer Book Club (Hayatta Kalan Meme Kanseri Kişilerin Meme Kanseri Kitap Kulübü) ve Above + Beyond Cancer Book Club (Öncesi ve Sonrası Kanser Kitap Kulübü).

Bu kütüphaneler, tedavi sürecinde veya tedavi sonrası kanser hastalarının, kanser ile ilgili olmayan ortak ilgi alanlarına odaklanırken benzer bir deneyimi paylaşan kişilerle de bağlantı kurmaları adına bir ortam sağlamaktadır. 

Pittsburg Carnegie Kütüphanesi böyle bir kütüphanedir. Çeşitli konuları içeren kitaplar da listeleniyor. Yaratıcı biblioterapi psikolojik iyi oluşu geliştirmek için yaratıcı edebiyattan (romanlar, kısa öyküler, şiirler, oyunlar ve biyografiler) faydalanır. Dikkatlice seçilmiş edebi eserlerin dahil edilmesiyle, terapistler çoğu zaman tedavi gören kişilere kendini keşfetme yolculuğuna rehberlik edebilir.

Bu yöntem, insanlar bir karakterle özdeşleşebildiklerinde, bu özdeşleşmenin sonucu olarak duygusal bir katarsis (sanat yoluyla duygusal rahatlama) yaşadıklarında ve sonra kendi yaşam deneyimleri hakkında fikir edindiklerinde çok faydalıdır. Bu yöntem tipik olarak daha geleneksel bir terapi şekli yerine tavsiye edilmese de terapi alan kişiler ve tedavi almak isteyenler tarafından sıklıkla kullanılır. Profesyonel ruh sağlığı tedavisi almak isteyen bireylerin altı aya kadar bekleyebilecekleri ABD’de, bibioterapinin acil yardıma ihtiyacı olmayanlar için tedavide ilk adım olduğu düşünülmektedir.

Okumak, her yaştaki bireylere öz-farkındalığı artırarak, öz saygıyı geliştirerek ve gelişimsel krizlerle başa çıkmada yardım ederek yarar sağlayabilir. Araştırmalar, depresyon, hafif alkol kötüye kullanımı, kaygı, yeme bozuklukları ve iletişim sorunlarının tedavisinde yararlı olabilecek bir terapi şekli olarak okumayı göstermektedir.

Tedavi sürecinde kitap sunmak veya önermek, hastalar ile biblioterapinin faydalarını paylaşmak adına uygun bir yoldur. Kansere özgü ve/veya geçiş, kayıp ve kendini yansıtma gibi temaları ele alan bazı içerik örnekleri şunlardır;

• İki Krallık Arasında: Yarım Kalan Bir Hikaye (Between Two Kingdoms: A Memoir of A Life Interrupted, Suleika Jaouad)
• Elleri Olmayan Kız (The Choice: Embrace the Possible, Edith Eva Eger)
• Öz Şefkat: Kendine Nazik Olmanın Kanıtlanmış Gücü (Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself Paperbacks, Kristin Neff)
• Her Şey Darmadağın Olduğunda: Zor Zamanlar için Yürekten Öğütler (When Things Fall Apart: Heart Advice for Difficult Times, Pema Chödrön)
• Yanıbaşınızdaki Bilgelik: İyileştiren Hikayeler (Kitchen Table Wisdom: Stories That Heal, Rachel Naomi Remen)
• Gece Yarısı Kütüphanesi (The Midnight Library, Matt Haig)

Biblioterapi için Filmler

Çalışmalardan elde edilen verilere göre film seyretmek de kanser hastalarının refahı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabileceği düşünülmektedir. Film seyretmek, odaklanılmış konsantrasyonu uyaran zevkli bir deneyime hastaların dahil edilmesi ile pozitif bir dikkat dağınıklığı sağlayabilir. Filmler ayrıca mizah, ilham ve nostaljinin rahatlığını da sunar. Kemoterapi sırasında film seyretmek tedavinin yan etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Biblioterapi için Etkileyici Yazılar

Günlük tutmak ve etkileyici yazılar yazmak da kanser hastası kişilerin söylemekte zorlandıkları duygularını güvenli bir yol ile ifade etmeleri sağlayabilir. Yazılı bir kayıt oluşturmak, hastaların kendi öykülerinin yazarları olmalarını sağlar. Kanser ile yaşadıkları deneyimleri ifade eden yazıların yazılması, acının da azalmasında etkili olabilir. Kişinin yaşamının pozitif veya değerli yönleri hakkında yazması, kanser hastalarının fiziksel olarak yaşadıkları semptomlarda azalma ile ilişkilendirilmektedir.

Etkileyici yazılar için birkaç yararlı bilgi ve kısa yazı içeren kitap önerileri:

• Kendine Yolculuk: Kişisel Gelişim için Yirmi İki Yol (Journal to the Self: Twenty-two Paths to Personal Growth, Kathleen Adams)
• Sanat Terapisi ile İyileşmek (The Creative Journal: The Art of Finding Yourself, Lucia Capacchione)
• Şifa için Yazmak: Hikayelerimizi Anlatmak Hayatlarımızı Nasıl Dönüştürür (Writing as a Way of Healing: How Telling Our Stories Transforms Our Lives, Louise Desalvo)
• Anlatman Gereken Hikaye: Travmadan, Hastalıktan veya Kaybetmekten Kurtulmak için Yazmak (The Story You Need to Tell: Writing to Heal from Trauma, Illness, or Loss Sandra Marinella)
• Yazarak Açılmak: Etkileyici Yazılar Yazmak Duygusal Ağrıyı Nasıl İyileştirir ve Kolaylaştırır (Opening Up by Writing it Down: How Expressive Writing Improves Health and Eases Emotional Pain, James W. Pennebaker ve Joshua M. Smyth)

Kanser Hastaları için Destekleyici Kaynaklar ve Programlar

CancerCare, kanser hastaları ve bu kişilerin aileleri için destekleyici kaynaklar ve programların bir kaynağıdır. Kanser tedavisi gören veya tamamlayan daha yetişkin insanlar için kitap kulübü ve film tartışma gruplarına CancerCare aracılığı ile ulaşılabilir. Geniş ölçüde seçilmiş materyaller halk kütüphanelerinde bulunmaktadır ve aile, zor seçimler ve beklenmedik durumlarda gezinmek gibi evrensel temalara odaklanan geniş tabanlı bir uygulama barındırmaktadır.  Grup tartışmaları, sosyal hizmet uzmanları tarafından kolaylaştırılır ve katılımcılar, tartışmayla ilgili içgörüleri ve kişisel bağlantıları paylaşmak için davet edilir.

Organizasyon ayrıca Kelimelerle İyileşmek (Healing with Words) adında bir online terapötik yazma grubu da sunar. Mesaj panoları, haftalık okuma ödevleri ve kısa yazılar sağlayan sosyal hizmet uzmanları tarafından düzenlenmektedir.

Okumak, dinlenmenin en iyi yolu olabilir mi?

Son olarak, Sussex Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmada; okumak dinlenmenin en iyi yolu. Herhangi bir kitabı okumaya başlayan katılımcıların sadece altı dakika sonra streslerinin % 68'e kadar düştüğü görüldü. Yani altı dakikalık okuma bile pek çok başka aktiviteye göre daha etkili bir rahatlatıcı olarak belirtildi. Doğru kitapla geçirilen zaman çok kalitelidir. Kırgın, yorgun, üzgün, çaresiz, hayatında kaybolmuş veya kariyerinizde sıkışmış hissederseniz kendinize bir reçete yazın; okuyun.

İlgili Konu:

- Tüm sanatsal tedavi yazılarımız