Bilgisayar oyunlarının yararları ve zararları nelerdir? Beyin sağlığına etkileri

Bilgisayar oyunlarının yararları ve zararları nelerdir ?

Günümüzde en popüler eğlenme aracı haline gelen bilgisayar oyunları için ekran başında haftalık toplamda 3 milyar saat geçirdiğimizi biliyor muydunuz?! 30 yılı aşkın süredir her geçen gün daha yaygın kullanılması sayesinde bilim insanları bilgisayar oyunlarının beynimizi ve davranışlarımızı nasıl etkilediğini birçok kere araştırdı. Peki bu etkilenme pozitif yönde mi? Negatif yönde mi?

Bilgisayar oyunu terimi için, bilişim dünyasının ortak dili haline gelen İngilizce’de daha sıklıkla "video game = video oyunu" kullanılmaktadır.

ABD’de yapılan araştırmaya göre 150 milyondan fazla insan haftalık 3 saat düzenli olarak bilgisayar oyunu oynuyor. Ortalama bir Amerikan oyuncusu 35 yaşında olmakla beraber oyuncuların %72’si 18 yaş ve üzeridir. Bununla birlikte küçük çocukların da giderek artan oranda video oyunlarına ilgi duyduklarını görüyoruz; 2016 yılında 24.5 milyar oyun satıldığı göz önüne alındığında bu oyunların çocuklar üzerinde etkisi yadsınamaz.

Video oyunları ve beyne etkileri

Video oyunlarının beyni yapısal ve fonksiyonel olarak değiştirdiğini araştırmak üzere 116 bilimsel çalışma irdelenmiştir. Bu çalışmalardan 22’si oyunların insan beyninde yaptığı yapısal değişikliklere odaklanırken, 100 çalışmada ise beynin fonksiyonları ve bireyin davranışları incelenmiştir. Çalışmaların sonucunda ise oyunların beynin nasıl çalıştığını etkilemesinin yanı sıra yapısını da etkilediği ortaya çıkmıştır.

Şiddet ve bilgisayar oyunları üzerine on yıllarca yapılan araştırmalar sonucunda, bilgisayar oyunları ve şiddet eğilimi arasında sanılanın aksine nedensel bir ilişki bulunmamıştır.

Örneğin; dikkat gerektiren bilgisayar oyunlarını oynayan oyuncularda bazı dikkat çeşitlerinde (sürekli dikkat, seçici dikkat vb.) artış gözlenmiştir. Bununla birlikte video oyunları yeni bir bağımlılığın tanımlanmasına neden olmuştur (Internet Gaming Disorder = IGD).

Video oyunlar hafızayı geliştirmeye yardımcı

Özellikle 60-85 yaş arası kişiler arasında yapılan 12 saatlik çalışmaya göre 2 önemli bilişsel yetenekte artış gözlenmiştir. Bunlar hafıza ve sürekli dikkattir. Hafıza ve dikkatte ulaşılan bu beceri seviyeleri çalışma tamamlandıktan 6 ay sonrasına kadar kendini korumayı başardı. Araştırmacılara göre en ufak bir beyin gelişimi bile yaşa bağlı zihin gerilemesini engellemesi adına olumludur.

Konu ile ilgili 3 boyutlu (3B) ve 2 boyutlu (2B) oyunlar arasındaki farklar da incelenmiştir. 3B oyun oynayan gruptaki katılımcıların beyinlerin hipokampus bölümü 2B oyun oynayan katılımcılara göre %12 daha fazla geliştiği gözlemlenmiştir. Peki 3B oyunları farklı kılan nedir? Öncelikle daha fazla soyut uzaysal bilgiler içerdiği için beyin hipokampus bölümünde bu bilgilerden bir simülasyon ortamı hazırlamaktadır. Bu sayede oyuncu sanki gerçek hayattaymış gibi oyundaki sahneyi kafasında canlandırmaktadır. Stratejik oyunlar ise bunama ve alzheimer gibi hastalıkları önlemede etkili olabilir. Ayrıca bilgisayar oyunları, depresyon gibi mental bozukluklarla mücadelede etkin rol oynamaktadır. Bununla birlikte çok sayıda çalışma beyin sağlığı, yapısı ve bilişsel becerilerin gelişmesi için fiziksel aktivitenin ilk tercih edilmesi gereken yöntem olduğunu vurgulamaktadır.

Ek olarak bilgisayar oyunlarında daha iyi beceri gösteren cerrahların laparoskopik (kapalı) ameliyat becerilerinin daha iyi olduğu bulunmuştur. Ayrıca seri el becerisi gerektiren video oyunlarının, cerrahların motor becerilerine katkı sağlayabileceği de düşünülmektedir.

Video oyunların zararları neler?

Yukarıda beyin sağlığı ve bilişsel beceriler üzerine saydığımız çok sayıda faydasının yanında video oyunlarının bazı zararları olduğunun hepimiz farkındayız. Çocuklarımızın bu oyunlarda her gün saatler geçirmesi, aile ilişkilerinden, sosyal yaşamdan ve arkadaşlık ilişkilerinden uzaklaşmaları rahatsızlık verici. Bunun yanında masa başı oturarak geçirilen zaman artışının, erken ölüm de dahil olmak üzere, kanser ve obezite gibi birçok hastalık riskini artırdığı bilinmektedir. Çocuklarımızın, hayatlarının en hareketli olması gereken dönemlerinde ekranlara gömülmesi yerine fiziksel aktivite yapmalarını tercih ederiz.

Bu çerçevede incelendiğinde bilgisayar oyunlarının beyni hem pozitif (dikkat, görsel ve motor yetenekleri vb.) hem de negatif (bağımlılık riski) yönde etkileyebileceğini unutmamalıyız. Bu nedenle kontrol dahilinde video oyunlarını beyin sağlığı, bilişsel ve motor beceriler için öneririz. Halen bu konuyla ilgili kesin yorum yapacak kadar yeterli çalışma bulunmamaktadır. Bu sebeple hali hazırda bulunan incelemelerin tavsiye niteliğinde olduğunu belirtmek gerekir.