Hepimiz kanserin kötü huylu bir hastalık olduğunu biliyoruz. Peki, tam olarak "kanser" nedir?
Kanser, sağlıklı vücut hücrelerinde meydana gelen anormal değişiklikler sonucu oluşan hastalıklar grubunu tanımlamak için kullandığımız bir terimdir.
Vücudumuz trilyonlarca hücreden oluşur ve bu hücreler vücudumuzun verimli bir şekilde çalışmasını sağlar. Peki, ne oluyor da kanser hücreleri sağlıklı hücrelerden farklı hale geliyor? Merak ediyorsanız, okumaya devam edin! Kanser hücrelerinin farklı olduğu yedi yolu ve bunların anlamlarını inceleyeceğiz.
Hücrelerin Şekli
Normalde sağlıklı hücreler birbirine benzer. Ancak kanser hücreleri, sağlıklı hücrelerden ve birbirlerinden farklı görünür. Genellikle tuhaf şekillidirler ve kenarları belirgin değildir, sağlıklı hücrelerde olduğu gibi bir hücrenin nerede bittiği ve diğerinin nerede başladığı kolayca görülmez. Bir başka fark, hücre çekirdeğinin boyutundadır. Neredeyse tüm sağlıklı hücrelerin bir çekirdeği vardır, bu çekirdek hücrenin kontrol merkezidir ve DNA'sını barındırır. Kanser hücrelerinin birden fazla çekirdeği olabilir ve genellikle çok daha büyük olup hücrede çok fazla yer kaplarlar.
Gerçek hücrelerin iki mikroskobik fotoğrafı arasındaki farkı görebiliyor musunuz? Bu mikroskop slaytlarından kanser hücrelerinin sağlıklı hücrelere göre ne kadar değişken olduğunu görebilirsiniz.
Hasar Görmüş Genetik Kod
Bir hücre çekirdeğinde, DNA'nın içinde eşsiz genetik kodunuzu bulabilirsiniz. Sağlıklı hücrelerde DNA, 46 kromozomda sıkıca paketlenmiştir. Kanser hücrelerinde, sağlıklı bir bölünme sürecini engelleyen kromozom sayısıyla ilgili hatalar mevcuttur; bu hücrelerde kromozom sayısı normalden fazla ya da az olabilir. Normal hücre bölünmesinde, her yeni hücrenin her bir kromozomun doğru bir kopyasına sahip olmasını sağlamak için kromozomlar belirli bir şekilde dizilir. Hatalı kromozomlar, düzgün bir şekilde bölünmeyi zorlaştırır, bu nedenle kanser hücresi çoğaldıkça daha fazla sorun ortaya çıkar.
Çekirdeğin içeriği kanser hücreleri için çok farklıdır; yanlış sayıda kromozoma sahip olabilirler ve mevcut olanlar genellikle eksik parçalar veya eklenen parçalar nedeniyle kırılır.
Anormal DNA
Bir hücrenin DNA'sında meydana gelen anormal değişiklikler – ki bunlara mutasyon diyoruz - bir hücrenin kanserli hale gelmesine neden olur. DNA'mız, saç rengimizden her hücrenin kendini kaç kez çoğaltabileceğine kadar her şeyi kontrol eden binlerce gen içerir.
DNA'daki bu mutasyonlar, bir hücrenin kendini çoğaltmaktan alıkoyamadığı zaman tehlikeli hale gelir, kontrolsüz bir şekilde büyüyen bir tümör oluşur. Kanser hücrelerinde birçok DNA mutasyonu olabilir ve bu da onların vücudun normal kurallarına uymamasına neden olur.
Kanser hücrelerinin DNA'sında birçok hata ve değişiklik bulunur. Bu, kanser hücrelerinin kendilerini sağlıklı hücrelere göre çok daha hızlı kopyalayabildiği ve onlara sağlıklı hücrelerin sahip olmadığı başka yetenekler kazandırdığı anlamına gelebilir.
Büyümeyi Durdurmazlar
Kanser hücrelerinin görmezden geldiği "kurallardan" biri "programlanmış hücre ölümüdür". Normalde, bir hücre bozulduğunda veya artık gerekli olmadığında, hücreyi öldüren bir süreç etkinleştirilir. Bu süreç, herhangi bir sorun olmadan vücudumuzda her gün gerçekleşir. Ancak, bir DNA mutasyonu bu süreci gerçekleştiren genleri bozduysa, kanser hücresi bir kez daha bölünmek üzere yaşamaya devam eder.
Bir başka "kural", sağlıklı hücrelerin bölünmek için yakındaki hücrelerden bir sinyal alması gerektiğidir, böylece dokunun (benzer hücrelerden oluşan bir grup) büyümesi vücutlarımız tarafından dikkatlice yönetilir. Ancak, kanser hücreleri bu sinyali almadan bölünebilir ve böylece sınırsız bir şekilde çoğalmaya devam edebilirler, bir tümör oluştururlar.
Sağlıklı hücrelerin yalnızca belirli sayıda bölünmesine izin verilir, ancak kanser hücreleri sonsuz sayıda bölünmenin yollarını bulur ve tümörler oluşturur.
Bağışıklık Sistemimizden Saklanır
Kanser hücreleri bağışıklık sistemimizden saklanabilir. Bunun birkaç farklı yolu vardır, çoğunlukla hücrenin yüzeyindeki proteinleri kullanarak. Bu proteinler, hücrenin hangi tür olduğunu (örneğin kas hücreleri, sinir hücreleri vb.) diğer hücrelere bildiren benzersiz bir parmak izi gibi çalışır. Bir hücre kanserli hale geldiğinde, yüzey proteinleri, birçok DNA mutasyonu nedeniyle değişebilir. Bu değişiklik, bağışıklık sistemimizin hücreyi öldürmesi gerektiğini belirtmesi gerekirken, bazen proteinler kanser hücresinin normal bir hücre gibi görünmesini sağlayarak bağışıklık sistemimizin onu görmezden gelmesine neden olabilir. Bu proteinler ayrıca, bağışıklık sistemimizin kanser hücresine ulaşmasını engelleyen diğer hücreleri de çekebilir (tümör mikroçevresi). Bu, kanser hücrelerinin büyümeye ve bir tümör oluşturacak kadar çoğalmaya devam etmesinin birkaç yoludur.
Kanser hücreleri, onları yok etmek isteyen bağışıklık sisteminden saklanmanın yollarını bulur. Bağışıklık sistemimiz, bozuk veya tehlikeli hücreleri tanımlamak için hücre yüzeyindeki proteinleri kullanır. Kanser hücreleri bazen kendilerini sağlıklı protein belirteçleriyle gizleyerek bağışıklık sistemi açısından sağlıklı hücreler gibi görünmelerini sağlar.
Besin Talep Eder
Sağlıklı hücreler, kan damarlarının kendilerine daha yakın büyümesi için sinyal gönderebilir. Bunu sadece normal büyüme ve gelişme sırasında yaparlar, yeni hücrelerin kanınızdan ihtiyaç duydukları kaynakları aldıklarından emin olmak için. Kanser hücreleri, büyümek için ek kaynaklara ihtiyaç duymadıkları zamanlarda bile sürekli olarak kan damarları için sinyal gönderirler (buna anjiyogenez denir). Bu yeni kan damarları, tümörün daha hızlı büyümesini sağlayan besinlerle tümörü besler.
Tümörler normal dokuya göre çok daha fazla kan damarını çeker. Bu, kan damarları onlara besin getirdikçe tümörlerin daha da büyümesine olanak tanır.
Vücutta Başka Yerlere Yayılır
Yeni kan damarlarının yaptığı diğer bir şey, vücudun geri kalanına kolay erişim sağlamaktır. Kanser hücreleri kan dolaşımına girdiğinde, yeni bir konumda yerleşebilir ve "metastatik" hale gelebilirler, bu da kanserin ilk tümörden ikincil bir konuma yayıldığı anlamına gelir. Normal hücreler bunu yapmaz çünkü yüzeylerindeki minik proteinler onları uygun yerlerinde tutar, ancak mutasyonlar nedeniyle kanser hücreleri tümörden ayrılabilir ve vücutta dolaşabilir.
Sağlıklı hücreler birbirine yapışırken, kanser hücreleri DNA mutasyonları nedeniyle komşu hücrelere bağlanamaz. Bu, onların kan dolaşımına karışmasının ve vücuda yayılmasının daha kolay olduğu anlamına gelir.
İşte sağlıklı hücrelerden kanser hücrelerinin farklı olmasının 7 nedeni. Kanser araştırmaları, sağlıklı dokuyu öldürmeden kanser hücrelerini hedeflemek için bu farklılıkları bulmayı ve kullanmaya çalışıyor.
Aslında günümüzde bu 7 özellikten çok daha fazlası keşfedilmiş durumdadır: bunlara Kanserin 14 Temel Özelliği diyoruz.
Kanser çeşitliliği ve bu hastalığın gösterdiği değişkenlik nedeniyle, her hastaya uygun tek bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Günümüzde tıp ve teknolojinin entegrasyonu sayesinde, hastanın spesifik tümör karakteristiklerine yönelik tedavilerde önemli gelişmeler kaydedilmektedir. Önümüzdeki 10-15 yıl içinde, kişiselleştirilmiş kanser tedavileri konusunda önemli ilerlemeler ve yenilikler göreceğimizi öngörebiliriz.
