Büyüme faktörleri ve kanser

Kanser hücrelerini, sağlık hücrelerden ayıran temel fark kontrolsüz ve hızlı bir şekilde çoğalmasıdır. Bu duruma büyüme faktörü reseptörlerinin aktivitesinin veya sayısının normalden fazla olması neden olur. Modern hedefe yönelik kanser tedavileri büyüme faktörü reseptörlerine karşı geliştirilmiştir. Gelin kanserde her açıdan büyük önem taşıyan büyüme faktörleri reseptörlerini tanıyalım.

Reseptör nedir?

Hücrelerimiz yaşamsal olayları gerçekleştirmek için dış ortamdan gelen hormon, büyüme faktörü gibi uyarıları hücre yüzeyinde karşılaması ve taşıdıkları mesajı hücre içine iletmesi gerekir. Hücrelerin dış ortamdan gelen moleküllerin bağlandığı hücre yüzünde bulunan yapılara reseptör denir. Bazı reseptörler ise hücre yüzeyinde değil, hücre içinde sitoplazmada veya çekirdekte bulunur (testosteron reseptörleri gibi).

Hücre bölünmesini destekleyen büyüme faktörlerinin bağlandığı reseptörlere büyüme faktörü reseptörü denir. Aşağıdaki şekilde hücre yüzeyinde bulunan bir büyüme faktörü reseptörünün çalışma mekanizması gösterilmiştir.

Hücre dışındaki mikroçevrede bulunan büyüme faktörü, büyüme faktörü reseptörüne bağlanarak reseptörün aktif hale gelmesini sağlar. Reseptörün hücrenin iç kısmındaki bölümünde kinaz enzim bölgesi vardır. Bu bölgeler hücre içi bir dizi proteinlerin aktif hale gelmesini sağlar. Proteinler aracılığıyla hücrenin dış kısmından alınan sinyaller çekirdeğe kadar iletilir. DNA’nın belirli bölgelerine bağlanan proteinler hücre çoğalması, farklılaşması ve diğer yaşamsal faaliyetler ile ilgili genlerin aktif hale gelmesini sağlar.

Kanserin nedenlerinden biri: Reseptörlerin sürekli aktif hale gelmesi

Normal şartlar altında büyüme faktörü reseptörleri belirli durumlarda aktif hale gelerek hücrenin çoğalmasını yönetir. Ancak DNA hasarlarının birikmesi ile reseptörlerde değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler sonucu reseptör sürekli aktif hale gelir ve hücreye sürekli çoğal sinyali gönderir. Bu durumda kanserleşme meydana gelir.

Büyüme faktörü reseptörleri kanser açısından neden bu kadar önemli?

• Tümör mikroçevresinde normalden fazla miktarda büyüme faktörü bulunur. Bu faktörler reseptörlere bağlanarak kanser hücresinin agresif büyümesini tetikler. Aynı zamanda büyüme faktörü reseptörlerinin üretilmesini sağlayan genlerde meydana gelen mutasyonlar sonucunda da reseptör sürekli aktif haldedir.
• Büyüme faktörü reseptörlerinde meydana gelen mutasyonlar genellikle kanserin agresif büyümesi ile ilişkilendirilir. Klinikte bu tip durumlarda hastalığın seyri oldukça kötüdür.
• Kanserde büyüme faktörü reseptörleri;
  • Epidermal büyüme faktörü reseptörü - EGFR,
  • İnsülin benzeri büyüme faktörü - IGFR,
  • Transforming growth factor receptor - TGF,
  • Vascular Endothelial Growth Factor Receptor - VEGFR,
  • Platelet derived growth factor receptor – PDGFR’dir.
• Genetik test tekniklerinin gelişmesiyle birlikte reseptörlerin üretimini sağlayan genlerdeki mutasyonlar tanımlanmış ve bu mutasyonlara yönelik ilaçlar tasarlanmıştır. Hedefe yönelik ilaçlar mutasyonlu reseptörlere ve büyüme faktörlerine bağlanarak kanser hücresinin agresif büyümesini önlemektedir.

İlgili Konu

KANSER NEDİR? Neden ve nasıl oluşur? Özetle tüm süreç!