Crispr cas9 ile zeka geriliği nedeni Frajil X Sendromu ve Huntington tedavisi

Yüzyılın en önemli keşiflerinden biri olarak gösterilen crispr cas9 teknolojisi her geçen gün hastalıkların tedavisinde çığır açan gelişmeler sunuyor. Gelin CRISPR/CAS9'daki son gelişmeleri inceleyelim.

1. Crispr ile Huntigton Hastalığı'na karşı etkili bir tedavi geliştirildi

Huntington Hastalığı, huntingtin geninde meydana gelen mutasyonlardan kaynaklanır. Gendeki tekrarlayan CAG dizileri, genin sağlıklı bir şekilde çalışmasını engeller. Yüksek oranda Poly glutamine içeren Huntingtin proteininin beyin hücrelerinde birikmesi sonucu, nöronlar hasar alarak yok olur. Anne ya da babadan kalıtsal olarak (otozomal dominant) geçen, şimdiye kadar herhangi bir tedavisi bulunamayan bu nörodejeneratif hastalığın ilk belirtileri 35-44 yaşları arasında kendini gösterir ve bu yaşlarda da taşıyıcı kişi genellikle çocuk sahibi olmuştur ve mutasyonlu huntingtin genini çocuğuna aktarmış olur. Hastalık, insan ömrünü en az 20, ortlamada 35 sene kadar kısaltır.

Araştırmacılar HTT genindeki tekrarlayan CAG dizilerini hassas bir şekilde crispr cas9 sistemiyle çıkarmayı başardılar. Araştırmada Huntington hastalarından alınmış hücreler kullanıldı. Geliştirilen bu yöntem laboratuvar çalışmalarında oldukça güvenilir bulundu. Yakın zamanda klinik çalışmalara geçilmesi planlanıyor.

2. Erkeklerde zeka geriliğinin en önemli sebebi olan Frajil X sendromunun crispr ile tedavisi

Frajil X sendromu, X kromozomu üzerinde bulunan FMR1 geninde meydana gelen mutasyondan kaynaklanır. Doğan her 3600 erkek çocuktan 1'i frajil X sendromuna sahiptir. Bu sendroma sahip bireylerde otizm benzeri problemler ve hiperaktivite gözlemlenir. Aynı zamanda, karakteristik yüz şekilleri (uzun yüz yapısı ve büyük kulaklar), kaslarda hipotoni, büyü testisler görülmektedir. FMR1 geninde meydana gelen mutasyon, FMR1 geni tarafından kodlanan protein üretilemez. Beyin gelişimindeki bu proteinin eksikliği nöronlar aşırı uyarılmasına ve hastalığın gelişmesine sebep olur. Şu an için frajıl X sendromunun tedavisi bulunmamaktadır.

Son zamanlarda özellikle nörolojik hastalıkların tedavisinde crisprın kullanınıma yönelik çalışmalara yoğunlaşılmıştı. Whitehead Enstitüsü araştırmacıları ilk kez frajil X sendromuna neden olan hasarlı geni crispr ile sağlıklı hale getirmeyi başardı. Araştırma, Şubat 2018'de Cell adlı dergide yayımlandı. Araştırmada FMR1 genindeki tekrarlayan CGG dizilerinde bulunan metilasyon molekülleri crispr cas9 yöntemiyle kaldırıldı.

Araştırma sonuçlarına göre

• Crispr cas9 ile FMR1 geninin belirli bölgelerinde bulunan metilasyonun ortadan kaldırılması, FMR1 geninin yeniden aktif hale gelmesini sağladı.
• FMR1 geni ile sağlıklı hale gelen nöronlar farenin beynine nakledildiğinde, nöronların sağlıklı yapısını sürdürdüğü görüldü.

Bu çalışma, crispr ile frajil X sendromunun tedavi edilebileceğini göstermektedir. Önemle vurgulamak gerekir ki, henüz laboratuvar ortamında denenen bir tedavidir. İnsanda yapılacak klinik çalışmalarla tedavinin güvenilirliği ve etkinliği incelendikten sonra klinikte kullanılacaktır.

- TÜM CRISPR YAZILARIMIZ -